|
|
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده) |
| سطر ۱: |
سطر ۱: |
| − | {{الگو:منبع الکترونیکی معتبر|ماخذ=پایگاه}}
| + | راویان جریان [[روز عاشورا|عاشورا]] را مى‌توان به سه گروه تقسیم کرد: اهل بیت علیهم السلام، یاران امام که شهید نشدند و افراد لشکر عمر سعد |
| | | | |
| − | ==شاهدان و راویان واقعه کربلا== | + | ==گروه اول: اهل بیت علیهم السلام== |
| | + | بسیاری از وقایع عاشورا از اهل بیت [[امام حسین]] علیه السلام که خود در صحنه حاضر بودند روایت شده است، خصوصاً [[حضرت زینب سلام الله علیها|زینب کبرى]]، [[امام سجاد]] و [[امام باقر]] علیهم السلام. |
| | | | |
| − | راويان جريان [[روز عاشورا|عاشورا]] را مى‌توان به دو گروه تقسيم كرد:
| + | یکی دیگر از خاندان اهل بیت علیهم السلام که در این واقعه حضور داشته است حسن مثنی فرزند امام حسن مجتبی علیه السلام است. او همراه عمویش امام حسین علیه السلام جنگید و به شدت مجروح شد و وقتی آن حضرت شهید شد و اهل بیت او را اسیر کردند حسن نیز اسیر شد اما اسماء بن خارجه فزارى که از قبیله مادر او بود از او شفاعت کرد و حسن مثنى را با خود به کوفه برد و وى را معالجه کرد تا این که خوب شد. سپس به مدینه رفت.<ref>شیخ عباس قمی، منتهی الآمال، ج1، ص575</ref> |
| | | | |
| − | *الف. اهل بيت [[امام حسين]] علیه السلام كه خود در صحنه حاضر بودند، خصوصاً [[حضرت زینب سلام الله علیها|زينب كبرى]]، [[امام سجاد]] و [[امام باقر]] علیهم السلام كه بسياري از وقايع از اين بزرگواران نقل شده است.
| + | ==گروه دوم: یاران امام که شهید نشدند== |
| | | | |
| − | *ب. راويانى كه در لشكر [[عمر بن سعد]] بودند، از افراد لشكر كه كيفيت قتلها و جنگ را نقل كرده‌اند، حتى در مواردى خود قاتلان كار خود را توضيح داده‌اند؛ مثلاً، [[حمید بن مسلم|حميد بن مسلم ازدى]] وقايع گزار [[کربلا|كربلا]] است. او از لشكريان عمر سعد بود كه روز عاشورا پس از شهادت امام حسين علیه السلام بر سر آتش زدن [[خیمه گاه کربلا|خيمه‌ها]] با [[شمر]] مجادله داشت، از جمله كسانى بود كه [[سر امام حسین علیه السلام|سر امام حسين]] علیه السلام را به [[کوفه|كوفه]] بردند. در لشكر [[قیام توابین|توابين]] هم حضور داشته و به قولى از اصحاب [[امام سجاد]] علیه السلام بوده است. بيشتر وقايع كربلا از قول او نقل شده است.<ref>جواد محدثى: «فرهنگ عاشورا»، صفحه 154.</ref>
| + | برخی از کسانى که از همراهان امام حسین علیه السلام بودند به گونهاى از کشته شدن در امان ماندند. و بعدا به گزارش ماوقع پرداختند. از جمله افراد زیر: |
| | | | |
| − | به هر حال عظمت حادثه كربلا و تأثيرات عميق و گسترده سياسي و اجتماعي آن در [[تاريخ اسلام]] و به ويژه تاريخ [[شیعه|تشيع]]، هر ذهن كنجكاو و علاقمند به درك و فهم حقايق تاريخي را به شناخت منابع گزارش هاي اين رويداد سوق مي دهد؛ خاصه آن كه از ديرباز ادعاي نامكتوب ماندن گزارش هاي تاريخي در [[اسلام]] تا نيمه سده دوم هجري از سوي خاورشناسان مطرح و شايع شده است. با اين حال آنچه در كتاب «[[مقتل الحسین علیه السلام (کتاب)|مقتل الحسين علیه السلام]]» [[ابومخنف]] (كه اولين كتاب [[مقتل]] امام حسين علیه السلام است) وجود دارد، نشان دهد كه بسياري از راويان اصلي واقعه عاشورا شاهدان عيني و حاضر در ميدان كربلا بوده اند و آنچه در منابع مختلف در اين باره بدست ما رسيده از ارزش تاريخي بسيار برخوردار است.
| + | '''1. عُقبة بن سمعان:''' |
| | | | |
| − | همچنين بسياري از راويان اصلي واقعه عاشورا در روايات ابومخنف، شاهدان عيني حاضر در ميدان كربلا بوده اند، به عنوان نمونه به چند تن از اين راويان اشاره مي شود:
| + | وى غلام رباب، دختر امرء القیس، همسر امام حسین(ع) و مادر سکینه و على اصغر بود. او را به عنوان اسیر نزد عمر سعد آوردند و زمانى که فهمید او برده است وى را آزاد کرد.<ref>حیاة الامام الحسین، سید محمد باقر قرشى، ج 3، ص 313.</ref> |
| | | | |
| − | شريك بن اعور بن حارث همداني يكي از اين راويان است که همراه [[عبیدالله بن زیاد|عبيدالله بن زياد]] از [[بصره]] به [[کوفه|كوفه]] آمد، ولي بيمار شد و در منزلي كه [[مسلم بن عقیل|مسلم بن عقيل]] پنهان شده بود بستري گرديد و با مسلم گفتگوها داشت و از آنچه در كوفه و روزهاي قبل و بعد واقعه رخ داد كاملاً با خبر و شاهد حوادث و اوضاع و احوال آن ايام بوده است.
| + | ابو مخنف توسط حارث بن کعب والى، جریان خروج امام حسین(ع) را از مکه و گفتوگوى حضرت را با ابن عباس، از او نقل کرده است.<ref>تاریخ الطبرى، ج 4، ص 287 و 289.</ref> و بخشى از جریان دیدار حضرت را با حرّ.<ref>تاریخ الطبرى، ج 4، ص 308.</ref> |
| | | | |
| − | [[ضحاک بن عبدالله|ضحاك مشرقي]] از ديگر راويان است. وي يكي از اهالي كوفه بود كه دعوت امام را براي ياري نپذيرفت، ولي شب و روز تمام قضاياي عاشورا را كه به چشم خود ديده بود در [[كوفه]] نقل مي كرد. بسياري از اخبار كربلا توسط اين مرد روايت شده و گويي كه وقايع نگار يا سخنگوي [[امام حسین علیه السلام|حسين بن علی]] علیه السلام بوده و وظيفه داشته اخبار اين حادثه را به گوش همه برساند.
| + | '''2. مسلم بن ریاح:''' |
| | | | |
| − | [[شبث بن ربعی|شبث بن ربعي]] هم كه از فرماندهان [[عمر بن سعد]] (سردار سپاه ابن زياد) در [[کربلا|كربلا]] بود، چند سال پس از حادثه عاشورا، در زمان حكومت مصعب بن زبير از اين فاجعه سخن مي گفت.
| + | وى غلام حضرت على (ع)<ref>تاریخ مدینة دمشق، ج 14، ص 223.</ref> بوده که با امام حسین(ع) در کربلا حضور داشت و پس از شهادت حضرت جان سالم بدر برد، وى برخى حوادث کربلا را گزارش کرده است.<ref> موسوعة کلمات امام حسین، ص 502.</ref> |
| | | | |
| − | علاوه بر افراد مذكور، راويان موثق بسياري را مي توان نام برد كه شاهد عيني حادثه بوده اند و گزارش آنان براي [[شيعه]] و [[اهل سنت|سني]] حجت و سند است. از جمله [[امام سجاد علیه السلام|امام زين العابدين]] علیه السلام، كه سند برخي از روايات ابومخنف با دو واسطه به آن حضرت مي رسد. ابومخنف رواياتي نيز با يك واسطه از [[امام باقر علیه السلام|امام محمدباقر]] علیه السلام و رواياتي چند هم بي واسطه از [[امام صادق علیه السلام|امام جعفرصادق]] علیه السلام نقل كرده است.
| + | '''3. ضحاک بن عبدالله مشرقى''' |
| | | | |
| − | ==نخستین تدوينهای عاشورایی==
| + | وى از کسانى بود که مشروط به سپاه امام حسین(ع) پیوست و در آخرین لحظات برابر شرطى که با حضرت داشت از معرکه درگیرى فرار کرد.<ref>تاریخ الطبرى، ج 4، ص 339؛ ؛ انصار الحسین، شمس الدین، ص 47 و 54.</ref> ابو مخنف توسط عبدالله بن عاصم فائشى رویدادهایى از حوادث روز عاشورا را از وى نقل مىکند.<ref>تاریخ الطبرى، ج 4، ص 317 - 318 - 319.</ref> |
| | | | |
| − | '''مقتل ابومخنف:'''
| |
| | | | |
| − | تعيين تاريخ دقيق و نام كسي كه نخستين بار به ثبت و تدوين واقعه [[روز عاشورا|عاشورا]] پرداخته، دشوار است؛ زيرا نزديك به سيزده سده از آن فاصله گرفته ايم. با اين حال مي توان با تتبع در منابع و بررسي گزارش ها و اخبار بر جاي مانده تا حدودي به حقيقت نزديك شد. منابع قابل اعتماد تقريباً اتفاق نظر دارند كه براي اولين بار در اوايل سده دوم هجري، لوط بن يحيي بن سعيد بن مخنف بن سليم ازدي كوفي، معروف به [[ابومخنف]] (ه.م ۱۵۸) گزارشهاي مربوط به واقعه [[کربلا|كربلا]] را در كتابي كه آن را «[[مقتل الحسین علیه السلام (کتاب)|مقتل الحسين علیه السلام]]» ناميد، گرد آورد.
| + | ==گروه سوم: افراد لشکر عمر سعد== |
| | + | صحنه هایی از واقعه کربلا را افرادی نقل کرده اند که در لشکر [[عمر بن سعد]] بودند. یکی از این افراد که روایات بسیاری از او نقل شده است [[حمید بن مسلم|حمید بن مسلم ازدى]] است او از لشکریان عمر سعد بود که روز عاشورا پس از شهادت امام حسین علیه السلام بر سر آتش زدن [[خیمه گاه کربلا|خیمه‌ها]] با [[شمر]] مجادله داشت، از جمله کسانى بود که [[سر امام حسین علیه السلام|سر امام حسین]] علیه السلام را به [[کوفه|کوفه]] بردند. در لشکر [[قیام توابین|توابین]] هم حضور داشته و به قولى از اصحاب [[امام سجاد]] علیه السلام بوده است. بیشتر وقایع کربلا از قول او نقل شده است.<ref>جواد محدثى، «فرهنگ عاشورا»، صفحه ۱۵۴.</ref> |
| | | | |
| − | قراين تاريخي نشان مي دهد كه ابومخنف كتاب [[مقتل]] خود را در حدود دهه سوم از سده دوم هجري تأليف كرده است؛ زيرا هنگامي كه وي در اين كتاب به خبر ورود [[مسلم بن عقيل]] به [[کوفه|كوفه]] و اقامت او در خانه [[مختار ثقفی|مختار بن ابي عبيد ثقفي]] اشاره مي كند، چنين مي افزايد: «خانه اي كه امروز به خانه مسلم بن مسيب شهرت دارد».
| + | یکی دیگر از این افراد [[شبث بن ربعی|شبث بن ربعی]] است که خود از فرماندهان [[عمر بن سعد]] (سردار سپاه ابن زیاد) در [[کربلا|کربلا]] بود. او چند سال پس از حادثه عاشورا، در زمان حکومت [[مصعب بن زبیر]] از این فاجعه سخن می گفت. |
| − | | |
| − | از اين اشاره ابومخنف مي توان دريافت كه هنگامي كه او مشغول تأليف كتاب مقتل بوده، خانه مذكور به مسلم بن مسيب تعلق داشته و بنابر روايت [[محمد طبری|طبري]]، مسلم تا سال ۱۲۸ هجري قمري زنده بوده است. از اين رو، مي توان با ظن قريب به يقين گفت كه كتاب مقتل الحسين در سالهاي پاياني دهه سوم سده دوم هجري، يعني بين سالهاي ۱۲۷ تا ۱۳۰ كه دوره ضعف [[بنی امیه|امويان]] و مقارن با آغاز دعوت [[حکومت بنی عباس|عباسيان]] است، تدوين شده است و به گفته برخي از محققان هيچ استبعادي ندارد كه اين تأليف از سوي امام يا داعيان عباسي به ابومخنف پيشنهاد شده باشد تا از اين گزارشهاي هولناك تاريخي كه لكه ننگي بر دامان خاندان اموي بوده، در تبليغ و پيشبرد نهضت خود بر ضد امويان و سقوط آنان بهره گيرند، چنان كه عملاً نيز چنين كردند و به نوشته مورخان يكي از دلايل سقوط امويان، نهضت [[سیدالشهداء|سيدالشهدا]] علیه السلام و فاجعه دردناك كربلا بود، هر چند كه عباسيان پس از پيروزي و جلوس بر مسند [[خلافت]]، به رغم آن كه نهايت بهره برداري را از حقانيت و مظلوميت [[اهل بيت]] علیهم السلام كرده بودند، خود از همان آغاز در برابر [[علویان|علويان]] ايستادند و در سركوب آنان فجايعي مرتكب شدند كه ده چندان آن بود كه امويان كرده بودند.
| |
| − | | |
| − | كتاب مقتل الحسين علیه السلام ابومخنف كه بر پايه منابع شفاهي محكمي نظير آنچه گفتيم، تدوين يافته بود از طريق راويان ثقه اي نظير [[هشام بن محمد سائب کلبی|هشام بن محمد بن السائب كلبي]]، نسب شناس معروف كوفي (ه.م ۲۰۶) بدست مورخان بعدي چون واقدي (ه.م۲۰۷)، طبري (ه.م۳۱۰)، ابن قتيبه (ه.م۳۲۲ )، [[مسعودی|مسعودي]] (م، ۳۴۵ ق)، [[شيخ مفيد]] (م، ۴۱۳ ق) و ديگران رسيده است.
| |
| − | | |
| − | در اينجا بايد از اخبار مورخ ديگري كه در ثبت و نقل اين روايات سهم بزرگي داشته، يعني عوانه بن الحكم (ه.م۱۵۸۹) هم ياد كرد. در واقع بخش مهمي از اخبار كه به وسيله هشام بن محمد كلبي (م، ۲۰۶ ق) بدست مورخان بعدي رسيده، نتيجه تلاش ابومخنف و عوانه بن الحكم است و به جرأت مي توان همه مورخان بعدي را ميراث خوار اين دو اخباري بزرگ دانست.
| |
| − | | |
| − | اگر كتاب ابومخنف بر جاي مانده و بدست ما رسيده بود، با اطمينان خاطر بسياري مي توانستيم آن را معتبرترين تاريخ واقعه [[كربلا]] بخوانيم، اما متأسفانه اين كتاب در دسترس نيست، حتي كتاب مقتل الحسين كلبي نيز كه بر اساس كتاب و روايات ابومخنف و عوانه بن الحكم تدوين شده بود بر جاي نمانده است.
| |
| − | | |
| − | بنابراين قديمي ترين و شايد معتبرترين تاريخي كه حاوي گزارشهاي مربوط به اين واقعه است «[[تاریخ طبری (کتاب)|تاريخ الرسل والملوك]]» تألیف [[محمد طبری|محمد بن جرير طبري]] (ه.م ۳۱۰) است. هر چند طبري كتابي مستقل در باب اين واقعه تأليف نكرده، ولي اخبار و گزارشهاي هشام كلبي را در ذيل حوادث سالهاي ۶۰ و ۶۱ آورده است. با دقت در عبارات طبري آشكار مي شود كه وي اين اخبار را از كتابي كه در اختيار داشته، نقل كرده است و بر پايه قرائني مي توان دريافت كه كتابهاي هشام كلبي تا سده هاي بعد، مثلاً تا سده هفتم هجري موجود بوده است.
| |
| − | | |
| − | قديمي ترين متن تاريخي كه پس از طبري گزارشهاي حادثه عاشورا را بي واسطه از كتاب هشام كلبي نقل كرده است، كتاب «[[الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد (کتاب)|الارشاد]]» [[شيخ مفيد]] (ه.م ۴۱۳) است. شيخ مفيد خود در اين كتاب تصريح مي كند كه اخبار مربوط به اين واقعه را از روايات كلبي نقل كرده است.
| |
| − | | |
| − | پس از شيخ مفيد بايد از [[سبط بن جوزی|سبط ابن جوزي]] (م، ۶۵۴ ق) ياد كرد كه وي نيز به تصريح خود، در كتاب «تذكرة الامة بخصائص الائمه» اخبار كربلا را از هشام كلبي روايت و تحرير كرده است. عنايت به دو نكته، اعتماد و وثوق ما به اعتبار اين گزارشها و اين منابع را افزايش مي دهد: نخست، تصريح اين مورخان به نقل از متن كتاب مقتل الحسين هشام كلبي و ديگر آن كه با مقايسه و تطبيق متن گزارشهايي كه طبري، شيخ مفيد و سبط ابن جوزي از هشام نقل كرده اند درمي يابيم كه متن اين گزارشها - جز در برخي از حروف، مثل واو و فاء و برخي كلمات - نهايت تشابه و همانندي را با هم دارند، گويي هر سه نفر اين اخبار را از يك متن اخذ و رونويسي كرده اند. نكته مهم ديگر اين كه طبري و سبط ابن جوزي از [[اهل سنت|اهل تسنن]] به شمار مي آيند و شيخ مفيد از بزرگان [[شیعه|شيعه]] است. با عنايت به نكته اخير، تشابه و همخواني اين سه متن اهميت بيشتري مي يابد و به ميزان اطمينان و اعتماد خواننده در اعتبار و صحت گزارشهاي ارائه شده در آنها مي افزايد.
| |
| − | | |
| − | پرسش بسيار مهمي كه به اين مطلب ارتباط مي يابد و سزاوار است به عنوان يك مسئله مهم مطرح شود، اين است كه آيا از كتاب مقتل الحسين علیه السلام ابومخنف كه تا اين حد اهميت و ارزش تاريخي دارد و احتمالاً تا سده هفتم هجري هم در دسترس مورخان بوده، نسخه اي بر جاي مانده است يا نه؟ بحث در اين باره نيز مجال بيشتري مي طلبد، اما به اجمال بايد گفت: در دوره هاي متأخر و نزديك به عصر ما، كتابي با نام «مقتل الحسين عليه السلام» منسوب به ابومخنف ازدي كوفي در دست است كه به چاپ هم رسيده است. ولي قطعاً مي توان گفت كه اين كتاب از ابومخنف نيست و بي ترديد مؤلف آن شخص ديگري جز ابومخنف معروف است و حتي نمي توان با اطمينان از تاريخ و محل تأليف و نيز تاريخ چاپ آن سخن گفت. دانشمند گرانمايه [[سید عبدالحسین شرف الدین عاملی|علامه شرف الدين]] در كتاب مهم و با ارزش خود «مؤلفان شيعه در صدر اسلام» مي نويسد: «كتاب مقتل الحسين علیه السلام منسوب به ابومخنف مشتمل بر رواياتي است كه ابومخنف خود از آنها خبر ندارد. اين كتاب دروغ نامه اي است كه به اين مرد نسبت داده اند».
| |
| − | | |
| − | [[حاج شیخ عباس قمی|محدث قمي]] هم درباره آن مي گويد: «كتاب مقتل الحسين عليه السلام ابومخنف كه مورخان بزرگ متقدم بدان اعتماد و استناد و از آن نقل كرده اند مع الاسف نسخه اي از آن به جاي نمانده است، اما كتاب المقتل موجود كه بدو منسوب است از او نيست، حتي نمي توان آن را به هيچيك از مورخان معتمد نسبت داد.» براي تصديق اين سخن كافي است آنچه در اين مقتل آمده با آنچه طبري و ديگر مورخان روايت كرده اند مقايسه شود. محدث قمي در دو كتاب «[[الکنی و الالقاب (کتاب)|الكني والالقاب]]» و «[[نفس المهموم (کتاب)|نفس المهموم]]» به اين مطلب پرداخته است.
| |
| − | | |
| − | '''اللهوف:'''
| |
| − | | |
| − | كتاب «[[اللهوف (کتاب)|لهوف]]» [[سید بن طاووس]]، كتابي است تاريخي و روايي درباره قيام [[امام حسين]] علیه السلام که روايات كتاب بدون [[سند حدیث|سند]] نوشته شده است. اين كتاب مورد اعتماد [[شيعه]] است و در قرن هفتم نوشته شده است.
| |
| − | | |
| − | شهيد آيت الله [[شهید سید محمد علی قاضی طباطبائی|سيد محمدعلي قاضي طباطبايي]] نويسنده كتاب «تحقيق در اول اربعين حضرت سيدالشهدا» گفته است كه لهوف نقلياتش بسيار مورد اعتماد است و در ميان كتب [[مقتل|مقاتل]] كتاب مقتلي به اندازه اعتبار و اعتماد آن نمي رسد و در اطمينان به آن كتاب، در رديف اول كتب معتبره مقاتل قرار گرفته است.
| |
| − | | |
| − | [[محدث نوری|حاجي نوري]] به برخي مطالب لهوف ايراد گرفته و گفته چون اين كتاب در دوره جواني سيد نوشته شده خالي از اشكال نيست و قاضي به او پاسخ مي دهد كه اگر چه در دوره جواني هم نوشته باشد باز هم بسيار معتبر است و بعد قاضي مي گويد: «دليلي نيست كه ثابت بكند كه سيد لهوف آن را در دوره جواني نوشته باشد».<ref>تحقيق در اول اربعين حضرت سيدالشهداء، ص7، چاپ سوم، 1368.</ref>
| |
| − | | |
| − | '''نفس المهموم:'''
| |
| − | | |
| − | كتاب «[[نفس المهموم (کتاب)|نفس المهموم]]» از مرحوم [[حاج شیخ عباس قمی|شیخ عباس قمي]] است كه از مفيدترين و ارزنده ترين كتابهاي مقتل در بين شيعيان مي باشد. این کتاب از معتبرترین کتب مقتل و شرح فشرده‌ای از زندگی و مبارزات [[امام حسین علیه السلام|امام حسین]](ع) و به زبان عربی است که از تولد آن حضرت شروع، و با [[قیام توابین]]، خروج [[مختار ثقفی|مختار]] و مرگ [[یزید بن معاویه|یزید]] پایان می‌پذیرد.
| |
| − | | |
| − | '''الارشاد:'''
| |
| − | | |
| − | اين كتاب از مرحوم [[شيخ مفيد]] است كه از معتبرترين كتب شيعه در اين زمينه است.
| |
| − | | |
| − | '''طبقات‌الكبرى:'''
| |
| − | | |
| − | طبقات‌الكبرى تألیف [[محمد بن سعد|ابن سعد]]، كتابى تاريخى و معتبر است كه در جلد هشتم خود با عنوان «ترجمه الامام الحسين عليه السلام و مقتله» به زندگانى امام حسين علیه السلام پرداخته است. بسيارى از پژوهشگران به اين منبع استناد مى‌كنند. نويسنده كتاب، حدود صد و پنجاه سال پس از شهادت امام حسين علیه السلام آن را نوشته است. مى‌توان در اين كتاب به مواردى از جمله كودكى امام علیه السلام، احاديث [[پیامبر اسلام|پيامبر]] صلی الله علیه و آله در شأن امام علیه السلام، پيشگويى‌ها درباره [[شهادت در راه خدا|شهادت]] او، رفتن به [[مكه]] و [[كوفه]]، رخدادهاى [[روز عاشورا]]، روانه كردن اسيران به كوفه و [[شام]]، دگرگونى‌هاى آفرينش پس از شهادت امام علیه السلام و قيام توابين و [[مرثیه|مراثى]] امام علیه السلام اشاره كرد.
| |
| − | | |
| − | '''انساب الاشراف:'''
| |
| − | | |
| − | كتاب «[[انساب الاشراف (کتاب)|انساب الاشراف]]» نوشته [[ابوالحسن احمد ابوجعفر بلاذری|احمد بن يحيى بلاذرى]] از بزرگان [[اهل سنت]] است كه در آن به شرح مفصلى از وقايع كربلا و امام حسين علیه السلام در روز عاشورا پرداخته شده است. اينكه امام علیه السلام در [[مكه]] و [[مدينه]] و در منازل ميان راه چه گفت و چه رفتارهايى از خود نشان داد، همه در كتاب «انساب‌الاشراف» ثبت شده است. اين كتاب از مهم‌ترين منابع تاريخى است كه بسيارى از وقايع عاشورا را نقل كرده است.
| |
| − | | |
| − | '''اخبار الطوال:'''
| |
| − | | |
| − | «[[اخبار الطوال (کتاب)|اخبار الطوال]]» اثر دينورى يكى از مورخان اهل سنت است كه در اواخر قرن سوم مى‌زيسته است. این كتاب از مهم‌ترين منابع [[تاریخ اسلام|تاريخ اسلام]] است كه دينورى، پس از رسيدن به واقعه عاشورا به شرح مفصلى از حوادث آن مى‌پردازد. از جمله مواردى كه در اين كتاب ذكر شده است مى‌توان به علل رفتن [[امام حسين]] علیه السلام به مكه، هجرت امام علیه السلام از [[مكه]] به [[كوفه]]، ورود امام علیه السلام به [[نینوا|نينوا]] و ناخشنودى از اين كه در جنگ پيشى بگيرد، شدت يافتن تشنگى در لشگر امام علیه السلام و روانه كردن [[حضرت عباس علیه السلام|حضرت عباس]] علیه السلام براى تهيه آب، خطبه امام علیه السلام در [[شب عاشورا]]، شهادت [[حضرت علی اکبر علیه السلام|على اكبر]] علیه السلام و ديگر ياران امام علیه السلام، تعداد زخم‌هاى امام علیه السلام، تعداد شهيدانى كه همراه امام علیه السلام بودند، تغييراتى كه در آفرينش پس از شهادت امام حسين علیه السلام رخ داد، فرستادن [[سر امام حسین علیه السلام|سر مبارك امام حسين]] علیه السلام به كوفه، سخن گفتن سر امام حسين علیه السلام و انتقام خدا از قاتلان امام در دنيا اشاره كرد.
| |
| − | | |
| − | و كتب ديگر...
| |
| − | | |
| − | ==تاريخ طبري==
| |
| − | | |
| − | قديمي‌ترين و شايد معتبرترين تاريخي كه حاوي گزارشهاي مربوط به اين واقعه است، «تاريخ الرسل والملوك» ابوجعفر محمد بن جرير طبري معروف به «تاريخ طبري» است. هر چند طبري كتابي مستقل در باب اين واقعه تأليف نكرده ولي اخبار و گزارشهاي هشام كلبي را در ذيل حوادث سالهاي ۶۰ و ۶۱ آورده است.
| |
| − | | |
| − | با دقت در عبارات طبري آشكار مي‌شود كه وي اين اخبار را از كتابي كه در اختيار داشته، نقل كرده است و بر پايه قرائني، مي‌توان دريافت كه كتابهاي هشام كلبي تا سده‌هاي بعد، مثلاً تا سده هفتم هجري موجود بوده است.
| |
| − | | |
| − | ==طبقات الکبري==
| |
| − | | |
| − | طبقات‌الکبري، کتابي تاريخي و معتبر است که در جلد هشتم آن با عنوان «ترجمه الامام الحسين عليه‌السلام و مقتله» به زندگاني حضرت امام حسين عليه‌السلام پرداخته است. بسياري از پژوهشگران به اين منبع استناد مي‌کنند. نويسنده کتاب، ابوعبدالله، محمد بن سعد منيع بصري است که حدود صد و پنجاه سال پس از شهادت امام حسين عليه‌السلام آن را نوشته است.
| |
| − | | |
| − | مي‌توان در اين کتاب به مواردي از جمله کودکي امام عليه‌السلام، احاديث پيامبر صلي الله عليه و آله در شان امام حسين عليه‌السلام، پيش‌گويي‌هايي درباره شهادت او، رفتن به [[مکه]] و [[کوفه]]، رخدادهاي روز عاشورا، روانه کردن اسيران به کوفه و شام، دگرگوني‌هاي آفرينش پس از شهادت امام عليه‌السلام و قيام توابين و مرثيه‌هايي درباره امام عليه‌السلام اشاره کرد.
| |
| − | | |
| − | نتيجه: با توجه به مطالبي كه گفته شد جاي شكي باقي نمي ماند كه بسياري از مطالبي كه در اين منابع معتبر به ما رسيده قابل اعتماد است.
| |
| − | | |
| − | در مورد آگاهي از زندگي و شخصيت امام حسين عليه السلام و همچنين واقعه عاشورا ر.ك:
| |
| − | | |
| − | #الفباى فكرى امام حسين علیه السلام، محمدرضا صالحى كرمانى
| |
| − | #فرهنگ عاشورا جواد محدثى
| |
| − | #درسى كه حسين علیه السلام به انسان‌ها آموخت شهيد هاشمى‌نژاد
| |
| − | #سخنان حسين بن على از مدينه تا كربلا صادق نجمى
| |
| − | #قيام جاودانه محمدرضا حكيمى
| |
| − | #منتهى‌الآمال شيخ عباس قمى
| |
| − | #ترجمه لهوف ابن طاووس
| |
| − | #حماسه حسينى شهيد مرتضى مطهرى
| |
| − | #حسين بن على علیه السلام را بهتر بشناسيم محمد يزدى
| |
| − | #پيشواى شهيدان سيد رضا صدر
| |
| − | #پرتوى از عظمت حسين علیه السلام لطف اللّه صافى
| |
| − | #الخصائص الحسينيه شيخ جعفر شوشترى
| |
| − | #خون خدا جواد محدثى
| |
| − | #الوقايع والحوادث (محرم) محمدباقر ملبوبى
| |
| − | #ترجمه موسوعه كلمات الامام حسين سازمان تبليغات اسلامى
| |
| − | #انصارالحسين مهدى شمس‌الدين
| |
| − | #چشمه خورشيد، مجموعه مقالات كنگره امام خمينى و فرهنگ عاشورا
| |
| − | #قصه كربلا، نظري منفرد
| |
| − | #فصلنامه حكومت اسلامي، شماره هاي 25-27 كه حاوي مقالات بسيار مفيدي در اين زمينه است.
| |
| − | #ره توشه راهيان نور، ويژه محرم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم
| |
| | | | |
| | ==پانویس== | | ==پانویس== |
| | <references /> | | <references /> |
| − |
| |
| − | ==منابع==
| |
| − |
| |
| − | *سید علی حسین پور، راویان جریان عاشورا، [http://ahlebayt.porsemani.ir/content/%D8%B1%D8%A7%D9%88%D9%8A%D8%A7%D9%86-%D8%AC%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D9%86-%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7 پرسمان دانشجویی]، تاریخ بازیابی 28 آبان 1392.
| |
| | | | |
| | {{واقعه عاشورا}} | | {{واقعه عاشورا}} |
| | [[رده:واقعه عاشورا]] | | [[رده:واقعه عاشورا]] |
