ابوالقاسم خزعلی

‌آیت الله ابوالقاسم خزعلی‌ (۱۳۰۴-۱۳۹۴ ش) یکی از مبارزان سیاسی انقلاب اسلامی است که در کشاکش مبارزت سیاسی خود با رژیم شاه، بارها زندانی و تبعید شد. ایشان در طول مبارزات خود ارتباط نزدیکی با رهبری فقید انقلاب اسلامی، امام خمینی و شخصیت‌های بزرگی چون شهید مطهری داشته است. ایشان حافظ قرآن و نهج البلاغه، عضو مجلس خبرگان بودند که پس از یک دوره طولانی بیماری و به دلیل کهولت سن، در سال 1394 وفات یافت.

نام کامل	ابوالقاسم خزعلی
زادروز	1304 شمسی
زادگاه	بروجرد
وفات	۱۳۹۴
مدفن	مشهد - حرم امام رضا علیه السلام
اساتید	علي‌‌اكبر دامغاني‌، مجتبي‌ قزويني‌، آیت الله بروجردی، امام خمینی، آیت الله بهجت، علامه طباطبایی
آثار	تفسير سورة فاتحة‌ الكتاب‌، شرح بر شعرهاي‌ عينيه‌ ابن‌ ابي‌ الحديد

تولد و دوران‌ كودكي‌

آیت الله ابوالقاسم‌ خزعلي‌، در سال‌ 1304 هجري‌ شمسي‌ در بروجرد، از توابع‌ استان‌ لرستان‌ چشم‌ به‌ جهان‌ گشود. پدرش‌ مرحوم‌ غلامرضا به‌ شغل‌ ندافي‌ روزگار مي‌گذراند و بسيار شيفته‌ خاندان‌ پيامبر صلی الله علیه و آله بود؛ به‌ گونه‌اي‌ كه‌ شب‌ها فرزند خود را به‌ روضه‌هاي‌ مخفي‌ و منبرهاي‌ استادان‌ باسواد آن‌ روزگار مي‌برد تا بذر عشق‌ و محبت‌ به‌ قرآن‌ و اهل‌ بيت‌ علیهم‌السلام در دل‌ و جان‌ فرزندش‌ شكوفه‌ بزند.

اوضاع‌ اقتصادي‌ خانواده آیت الله خزعلي‌ نابسامان‌ بود تا آنجا كه‌ مادرش‌، مرحوم‌ ربابه‌ مجبور بود محصولات‌ غذايي‌ خانگي‌، از قبيل‌ ترشي‌ تهيه‌ كند و آن‌ را بفروشد تا كمكي‌ براي‌ مخارج‌ خانواده‌ باشد. آقاي‌ خزعلي‌ ده‌ ساله‌ بود كه‌ به‌ همراه‌ خانواده‌ و برخي‌ از بستگان‌ به‌ مشهد مقدس‌ مهاجرت‌ كرد و در آنجا روزگار گذرانيد.

دوران‌ تحصيل‌

آیت الله خزعلي‌، در 6 يا 7 سالگي‌ به‌ مكتبخانه محله «سرسوزني‌» در بروجرد رفت‌. معلم‌ او فردي‌ بود به‌ نام‌ «سيد جعفر شيرازي‌» كه‌ در مسجد محله‌ درس‌ مي‌گفت‌. با هجرت‌ به‌ مشهد به‌ دبستان‌ رفت‌ و پس‌ از قبولي‌ در امتحان‌، در كلاس‌ چهارم‌ ابتدايي‌ مشغول‌ به‌ تحصيل‌ شد و همواره‌ از شاگردان‌ نمونه كلاس‌ بود. پس‌ از پايان‌ رساندن‌ كلاس‌ ششم‌ ابتدايي‌، به‌ دبيرستان‌ رفت‌. در آن‌ زمان‌ در مدارس‌، زبان‌ فرانسوي‌ تدريس‌ مي‌شد؛ وي‌ نيز به‌ فراگيري‌ زبان‌ فرانسه‌ مشغول‌ بود كه‌ بعدها آن‌ را رها كرد.

در سن‌ 17 سالگي‌ ـ همزمان‌ با سقوط‌ حكومت‌ رضاشاه‌ و اشغال‌ ايران‌ از سوي‌ متفقين‌ ـ به‌ كار نوشتن‌ دخل‌ و خرج‌ مغازه‌اي‌ و توزيع‌ جنس‌ها بين‌ كسبه‌ سرگرم‌ بود تا از اين‌ راه‌، به‌ امرار معاش‌ خانواده‌ كمك‌ كند كه‌ ناگهان‌، بارقه‌هاي‌ اشتياق‌ به‌ علوم‌ حوزوي‌ و تحصيل‌ حوزه علميه مشهد دل‌ و جانش‌ را شعله‌‌ور ساخت‌؛ به‌ گونه‌اي‌ كه‌ كار و كسب‌ را وانهاد، به‌ تحصيل‌ علوم‌ ديني‌ روي‌ آورد.

مقدمات‌ را در حوزه‌ مشهد فراگرفت‌ و براي‌ تحصيل‌ سطوح‌ به‌ سراغ‌ استادان‌ ممتاز آن‌ ديار رفت‌. دو سال‌ قبل‌ از ازدواج‌ راهي‌ قم‌ شد تا از محضر بزرگان‌ آن‌ شهر مقدس‌ نيز بهره‌ گيرد و براي‌ نخستين‌ بار در درس‌ خارج‌ فقه‌ آيت ‌الله بروجردي‌ و خارج‌ اصول‌ امام خمینی‌ حاضر شد كه‌ اين‌ مسأله‌ تا سال‌ها ادامه‌ داشت‌. همچنين‌ وي‌ در زمينه فلسفه‌ و تفسير نيز از استادان‌ بسياري‌ در حوزه‌ علميه‌ قم‌ بهره‌ برد.

استادان‌ و دوستان‌

آیت الله خزعلي‌ در طول‌ دوران‌ تحصيل‌ خود از محضر استادان‌ ممتاز و وارسته بسياري‌ بهره‌ برده‌ است‌. نخستين‌ استاد وي‌، مرحوم‌ سيد جعفر شيرازي‌ بود كه‌ در مكتبخانه‌ به‌ ايشان‌ قرآن‌ و مسائل‌ مذهبي‌ را آموخت‌. وي‌ از اين كه‌ نخستين‌ استادش‌ يكي‌ از فرزندان‌ پاك‌ حضرت فاطمه‌ زهرا سلام الله علیها بوده‌، اظهار خرسندي‌ مي‌كند و آن‌ را به‌ فال‌ نيك‌ مي‌گيرد.

با شروع‌ به‌ تحصيل‌ در حوزه مشهد، صرف‌ و نحو را نزد شيخ‌ علي‌‌اكبر دامغاني‌ فراگرفت‌ و كتاب‌ مغني‌ اللبيب‌ را نزد محقق‌ قوچاني‌ خواند. معالم‌ و لمعه‌ و قوانين‌ را نزد سيد احمد يزدي‌ آموخت‌. رسائل‌، مكاسب‌ و كفايه‌ را نزد مرحوم‌ شيخ‌ هاشم‌ قزويني‌ و بخشي‌ از كفايه‌ را نزد شيخ‌ مجتبي‌ قزويني‌ فراگرفت‌. اين‌ دو، از استادان‌ ممتاز حوزه‌ علميه‌ مشهد در علم‌ و عمل‌ بودند كه‌ آثار علمي‌ و معنوي‌ ايشان‌، هنوز در ميان‌ شاگردانشان‌ و در رشد و تعالي‌ حوزه‌ علميه‌ مشهد باقي‌ است‌.

آیت الله خزعلي‌ در قم‌، در درس‌ خارج‌ فقه‌ آیت الله بروجردي‌ و درس‌ خارج‌ فقه‌ حضرت‌ امام‌ خميني‌ شركت‌ كرد. وي‌ همچنين‌ مدتي‌ در درس‌ آیت الله بهجت‌ حاضر شد و از محضر اين‌ مرد بزرگ‌ نيز كسب‌ فيض‌ كرد. در بخش‌ فلسفه‌، اشارات‌ را نزد مرحوم‌ حاج‌ شيخ‌ جواد خندق‌آبادي‌ تهراني‌ خواند و در درس‌ منظومه‌ و اسفار علامه‌ طباطبایی حاضر شد.

آیت الله خزعلي‌ در دوران‌ تحصيل‌ و مبارزه‌ با طلاب‌ و فضلاي‌ بسياري‌ همراه‌ بود كه‌ از ميان‌ آنان‌ مي‌توان‌ به‌ شهيد آیت الله مطهري‌، شهيد آیت الله بهشتي‌ و آیت الله رباني‌ شيرازي‌ اشاره‌ كرد.

فعاليت‌هاي‌ علمي‌ و فرهنگي‌

آیت الله خزعلي‌ در سال‌هاي‌ تحصيل‌ و مبارزه‌ خدمات‌ فرهنگي‌ و علمي‌ شاياني‌ به‌ جامعه‌ اسلامي‌ ارزاني‌ داشته‌ است‌. مهم‌ترين‌ خدمت‌ فرهنگي‌ ايشان‌ در دوره طاغوت‌، تنوير افكار عمومي‌ و آگاه‌ كردن‌ جوانان‌ مستعد و انقلابي‌ از خطرهاي‌ موجود، همچون‌ جريان‌هاي‌ التقاطي‌ و تز اسلام‌ منهاي‌ روحانيت‌ و مبارزه‌ با جريان‌ روشنفكري‌ غيرمتعهد بود. وي‌ در سخنراني‌هاي‌ خود همواره‌ بر اسلام‌ ناب‌ و اصيل‌ پاي‌ مي‌فشرد و جوانان‌ را به‌ اُنس‌ با علما روحانيت‌ شيعه‌ و پرهيز از فراگيري‌ اسلام‌ از دست‌ ديگران‌ دعوت‌ مي‌كرد.

در زمينه فعاليت‌هاي‌ علمي‌، تنها اثري‌ كه‌ از وي‌ به‌ چاپ‌ رسيده‌، تفسير سورة فاتحة‌ الكتاب‌ است‌. همچنين‌ او بر شعرهاي‌ عينيه‌ ابن‌ ابي‌ الحديد درباره امیرالمومنین علیه‌السلام شرحي‌ نگاشته‌ است‌ و در زمينه‌هاي‌ قرآني‌ نيز تلاش‌هايي‌ انجام‌ داده‌ است‌. بيشتر مطالعات‌ و فعاليت‌هاي‌ ايشان‌ درباره قرآن‌ و نهج‌ البلاغه‌ است‌.

فعاليت‌هاي‌ سياسي‌

بخش‌ زيادي‌ از زندگي‌ آیت الله خزعلي‌ به‌ مبارزه‌ با رژيم‌ طاغوت‌ مصروف‌ شده‌ است‌. او در فاجعه‌ مسجد گوهرشاد در مشهد، نوجواني‌ ده‌ ساله‌ بود كه‌ فرداي‌ حادثه‌ با پدرش‌ در محل‌ حاضر شده‌ بود و خود مي‌گويد فجايع‌ رژيم‌ پهلوي‌ چنان‌ بود كه‌ بر من‌ تأثير گذاشت‌ و آن‌ شب‌، تب‌ كردم‌! از آغازين‌ حركت‌هاي‌ ايشان‌ در مبارزه‌ بر ضد رژيم‌ شاه‌، تبليغ‌ در رفسنجان‌ و افشاي‌ ماهيت‌ شاه‌ بر سر منبر بود كه‌ به‌ دستگيري‌ ايشان‌ و تبعيد به‌ گناباد انجاميد.

در ماجراي‌ انجمن‌هاي‌ ايالتي‌ و ولايتي‌، آیت الله خزعلي‌ همواره‌ در كنار امام‌ بود و از جمله‌، حامل‌ پيام‌ ايشان‌ براي‌ علماي‌ نجف‌ آباد شد. همچنين‌ وي‌ در هيجدهم‌ فروردين‌ ماه‌ 1343 به‌ ديدار امام‌ رفت‌. امام‌ به‌ تازگي‌ آزاد شده‌ بود و روزنامه‌ اطلاعات‌ در آن‌ زمان‌ مطلبي‌ نوشته‌ بود مبني‌ بر اين كه‌ امام‌ با دستگاه‌ شاه‌ كنار آمده‌ و آزاد شد.

اين‌ مطلب‌ باعث‌ تأثر امام‌ شده‌ بود در جلسه‌اي‌ كه‌ چند روز بعد در فيضيه‌ تشكيل‌ شده‌ بود، آیت الله خزعلي‌ به‌ دستور امام‌ بر سر منبر رفت‌ و ماهيت‌ كذب‌ مطلب‌ روزنامه‌ اطلاعات‌ را افشا كرد. اين‌ سخنراني‌، در آن‌ روزگار به‌ دليل‌ حماسي‌ و مستحكم‌ بودن‌، مشهور شد.

آیت الله خزعلي‌ در طول‌ دوران‌ رژيم‌ شاه‌، يك‌ بار در زندان‌ قزل‌ قلعه‌ زنداني‌ شد و سه‌ بار تبعيد شد. تبعيد نخست‌ ايشان‌ به‌ گناوه‌ و دامغان‌ بود كه‌ سه‌ سال‌ به‌ طول‌ انجاميد. تبعيد دوم‌ به‌ زابل‌ بود و در تبعيد سوم‌ پنهان‌ شد و روي‌ نشان‌ نداد. در اين‌ زمان‌ بود كه‌ حضرت‌ آيت‌ الله‌ خامنه‌اي‌ در مخفيگاه‌ به‌ ديدار ايشان‌ رفته‌ و با هم‌ از نزديك‌ آشنا شدند.

آیت الله خزعلي‌ در گزارش‌هاي‌ ساواك‌، روحاني‌ افراطي‌، اخلال‌‌گر طرفدار خميني‌ ناميده‌ شده‌ بود. در تبعيد سوم‌ وي‌ پنهان‌ شده‌ بود تا ساواك‌ نتواند او را دستگير كند. در اين‌ هنگام‌ خبر شهادت‌ فرزندش‌ در قم‌ بدست‌ او مي‌رسد. آیت الله خزعلي‌ در تشييع‌ جنازه فرزندش‌ شركت‌ مي‌كند. او هرگز در تشييع‌ فرزندش‌، اشك‌ نريخت‌ و خدا را در آن‌ مصيبت‌ سپاس‌ مي‌گفت‌.

امضاي‌ آیت الله خزعلي‌ در بسياري‌ از بيانيه‌ها در مرجعيت‌ امام‌ و لزوم‌ مبارزه‌ با رژيم‌ شاه‌ به‌ چشم‌ مي‌خورد. همچنين‌ وي‌ در دوره‌ طاغوت‌، همكاري‌ نزديكي‌ با جامعه مدرسين‌ حوزه علميه‌ قم‌ و اعضاي‌ آن‌ داشته‌ است‌ و در مبارزات‌ آن‌ مركز با رژيم‌ شاه‌ به‌ طور جدي‌ شركت‌ مي‌كرده‌ است‌. از ديگر فعاليت‌هاي‌ او در پيش‌ از انقلاب‌ اسلامي‌، حمل‌ پيام‌هاي‌ امام‌ به‌ آیت الله سيد كاظم‌ شريعتمداري‌ و همچنين‌ دريافت‌ پاسخ‌ آیت الله شريعتمداري‌ به‌ امام‌ بوده‌ است‌.

حضرت‌ آیت الله خزعلي‌ پس‌ از پيروزي‌ انقلاب‌ اسلامي‌ نيز فعاليت‌هاي‌ گسترده‌اي‌ براي‌ پيشبرد انقلاب‌ انجام‌ داده‌ است‌. وي‌ در اين‌ سال‌ها، همواره‌ يار صديق‌ امام‌ خميني‌ و رهبر معظم‌ انقلاب‌ اسلامي‌، حضرت‌ آیت الله خامنه‌اي‌ بوده‌ و همواره‌ مردم‌ را به‌ پيروي‌ از ولايت‌ مطلقة‌ فقيه‌ و شناخت‌ هوشمندانه توطئه‌هاي‌ دشمن‌ و نيز مبارزه‌ با خط‌ نفاق‌ تشويق‌ مي‌كرده‌ است‌.

آیت الله در طول‌ دوران‌ جنگ‌ تحميلي‌ بارها در جبهه‌ها حضور يافت‌ و همواره‌ مايه دلگرمي‌ رزمندگان‌ اسلام‌ بوده‌ است‌. برخي‌ از مسئوليت‌هاي‌ ايشان‌ پس‌ از انقلاب‌ اسلامي‌ به‌ شرح‌ زير است‌:

• عضويت‌ در مجلس‌ خبرگان‌ قانون‌ اساسي‌؛

• عضويت‌ در مجلس‌ خبرگان‌ رهبري‌ در سه‌ دوره‌ متوالي‌ به‌ نمايندگي‌ از مردم‌ استان‌ خراسان‌؛

• عضويت‌ در شوراي‌ نگهبان‌ قانون‌ اساسي‌.

وفات

سرانجام این عضو مجلس خبرگان رهبری پس از یک دوره طولانی بیماری و به‌ دلیل کهولت سن، در روز چهارشنبه، 26 شهریور 1394 شمسی، در سن ۹۰ سالگی دار فانی را وداع گفت.

روز جمعه پیکر آیت الله خزعلی نماینده مردم خراسان در مجلس خبرگان رهبری همانند وصیت وی در مشهد تشییع و در رواق دارالزهد حرم مطهر امام رضا علیه السلام دفن شد.

منابع

• پایگاه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم

آرشیو عکس و تصویر

• 

  ابوالقاسم خزعلی در نوجوانی

• 

  از راست: ناشناسان، سید حسین بدلا، ابوالقاسم خزعلی و سید جواد واحدی

• 

  از راست: ناشناسان، ابوالقاسم خزعلی، ناشناسان، سید مهدی موسوی گلپایگانی، مرتضی حائری یزدی و سید محمدحسین طباطبایی

• 

  ابوالقاسم خزعلی، سید روح الله موسوی مصطفوی خمینی و مجتبی قزوینی

• 

  از راست: ناشناسان، محمد كفعمي، سید محمدتقی حسینی طباطبائی، ابوالقاسم خزعلی و ناشناسان

• 

  از راست: سید روح الله موسوی مصطفوی خمینی، سید مرتضی پسندیده، شهید سید محمدعلی قاضی طباطبائی، شهید حسین غفاری و ابوالقاسم خزعلی

• 

  از راست: اکبر هاشمی بهرمانی (رفسنجانی)، ابوالقاسم خزعلی، احمد جنتی و شهید محمدعلی رجایی

• 

  ایستاده از راست: محمد صالحي، محمد رضا عليزاده، علی آراد، مهدی هادوی، سيدجلال الدين مدني كرماني و حسن فاخری - نشسته از راست: محمد محمدی دعوی سرایی (محمدی گیلانی)، محمد دانش زاده قمی (مومن)، لطف الله صافی گلپایگانی، ابوالقاسم خزعلی، احمد جنتی و محمدآقا امامی (امامی کاشانی)

• 

  از راست: ناشناس، ابوالقاسم خزعلی و احمد مجتهدی تهرانی

• 

  از راست: ابوالقاسم خزعلی و سید محمدرضا موسوی گلپایگانی

• 

  از راست: حسن سعید تهرانی، سید محمدعلی حسینی شیرازی، محمدتقی فلسفی، ابوالقاسم خزعلی و نصرالله شاه‌آبادی

• 

  ابوالقاسم خزعلی در اتاق جنگ

• 

  ابوالقاسم خزعلی در جمع اعضای اولین دوره خبرگان رهبری

• 

  سید محمد باقر طباطبایی حکیم و ابوالقاسم خزعلی

• 

  از راست: ناشناسان، ابوالقاسم خزعلی و عبدالعلی مزاری

• 

  از راست: سید مهدی یثربی، یوسف صانعی، حسین نوری همدانی، مسلم ملکوتی، سید روح الله خاتمی، میرکریم موسوی کریمی (عبدالکریم موسوی اردبیلی)، علی اکبر فیض آلنی (مشکینی)، اکبر هاشمی بهرمانی (رفسنجانی)، سید علی حسینی خامنه ای، احمد جنتی و ابوالقاسم خزعلی

• 

  از راست: محمدعلی جاودان، سید محمدصادق حسینی لواسانی و ابوالقاسم خزعلی

• 

  از راست: اکبر هاشمی بهرمانی (رفسنجانی)، عبدالله جوادی آملی، ناشناس، سید محمود هاشمی شاهرودی، حسن ابراهیم حبیبی، علی اکبر فیض آلنی (مشکینی) و ابوالقاسم خزعلی

• 

  از راست: ابوالقاسم خزعلی، ناشناس، و رضا استادی مقدم

• 

  ابوالقاسم خزعلی در لباس احرام

• 

  از راست: ناصر مکارم شیرازی و ابوالقاسم خزعلی

• 

  از راست: ابوالقاسم خزعلی و سید علی حسینی خامنه ای

• 

  تشییع پیکر ابوالقاسم خزعلی

• 

  اقامه نماز میت ابوالقاسم خزعلی توسط احمد جنتی

• 

  قبر ابوالقاسم خزعلی در حرم امام رضا علیه السلام