ملا محمدمهدی نراقی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(افزودن رده های جدید)
جز (مهدی موسوی صفحهٔ ملا محمد مهدی نراقی را به ملا محمدمهدی نراقی منتقل کرد)
 
(۸ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
{{بخشی از یک کتاب}}
+
'''ملا محمدمهدی نراقی''' (۱۲۰۹-۱۱۲۸ ق)، [[فقیه]]، فیلسوف، ریاضیدان و عالم اخلاقی [[شیعه]] در قرن ۱۲ هجری و از شاگردان [[شیخ یوسف بحرانی]] بود. وی آثار متعددی در علوم مختلف اسلامی دارد که معروفترین آن، کتاب «[[جامع السعادات (کتاب)|جامع السعادات]]» در [[اخلاق]] است. [[ملا احمد نراقی]] فرزند او است و این دو به فاضلین نراقی معروف اند.
 +
{{شناسنامه عالم
 +
|نام کامل = ملا محمدمهدی نراقی
 +
||تصویر=[[پرونده:M naraghi.jpg|200px|center]]
 +
|زادروز =  ۱۱۲۸ قمری
 +
|زادگاه =  کاشان
 +
|وفات =  ۱۲۰۹ قمری
 +
|مدفن =  [[نجف]]
 +
|اساتید =  [[ملا اسماعیل خواجویی]]، [[وحید بهبهانی]]، [[شیخ یوسف بحرانی|شیخ یوسف بحرانى]]،...
 +
|شاگردان =  [[سید محمد باقر شفتی]]، [[محمدابراهیم کرباسی]]، [[ملا احمد نراقی]]،...
 +
|آثار = [[جامع السعادات]]، لوامع الاحکام، معتمد الشیعه، انیس التجار،...
 +
}}
  
 +
==تحصیلات و اساتید==
 +
محمدمهدی نراقی فرزند ابوذر، در سال ۱۱۲۸ قمری در نراق کاشان متولد شد. وی دوران کودکی و نوجوانی را در روستای نراق سپری می‌کند. سپس برای ثبت نام در مدرسه علوم دینی کاشان به سوی آن دیار روانه می‌گردد و در حلقه درس اندیشمند توانا مرحوم «ملا جعفر بیدگلی» حاضر می‌شود. چندین سال از محضر پرفیض این عالم فرزانه خوشه‌های علم و [[حکمت]] می‌چیند و دوره مقدمات، سطح و مقداری از دروس عالی را در شهر کاشان به پایان می‌رساند.<ref> مقدمه اللمعه الالهیه، محمدمهدی نراقی، حسن نراقی، ص ۷، چاپ انتشارات انجم فلسفه، ۱۳۵۷ ق. (از حسن نراقی).</ref>
  
'''کلیدواژه: ملا محمدمهدی نراقی، آثار ملا محمدمهدی نراقی'''
+
نراقی برای تکمیل اندوخته‌های علمی، راهی [[حوزه علمیه|حوزه علمیه]] [[اصفهان]] می‌شود. در آنجا پس از مدتی اقامت و جستجو در بین عالمان تراز اول، حکیم پارسا مرحوم «[[ملا اسماعیل خواجویی|ملا اسماعیل خواجویی]]» را به استادی انتخاب می‌کند و در حدود سی سال توقف در آن شهر از کرسی درس وی در علوم مختلف [[فقه]]، [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]]، [[کلام]]، [[فلسفه]]، حساب، هندسه و [[علم نجوم|نجوم]] استفاده‌های شایان می‌برد. همچنین از محضر استاد کل فلسفه مرحوم «محمد زمان کاشانی» و «شیخ محمدمهدی هرندی» نیز بهره‌های فراوان کسب می‌کند.<ref>همان، ص۸.</ref>
  
==تولد==
+
این دوره از تحصیل ایشان در [[اصفهان]] نقش بسزایی در رشد و نبوغ علمی وی برجای می‌نهد و استعدادهای نهفته‌اش را به خوبی شکوفا کرده، او را به مرحله باروری می‌نشاند. دیری نمی‌پاید که در زمره عالمان و استادان بزرگ حوزه اصفهان قرار گرفته، در میان آنان همانند ستاره پرنور می‌درخشد.
  
شهر زیبا و تاریخی كاشان در طول تاریخ به «دارالمؤمنین» معروف بوده است. همواره عالمان بزرگ و نامیِ فراوانی از آن ظهور كرده‌اند و جهان [[اسلام]] از وجود نورانی آنان بهره‌های چشمگیری برده است.<ref> ر.ك: «تاریخ كاشان» و «مردان بزرگ كاشان» از سهیل كاشانی و كوروش زعیم.</ref> دانشمندانی كه هر كدام با تألیفات خود در رشته‌های گوناگون چراغ هدایت شدند و یكی پس از دیگری در عرصه‌های علم و [[حكمت]] درخشیدند و بر زیبایی‌های این شهر جلوه دیگر بخشیدند.
+
این اندیشمند فرزانه بعد از مدتى - که تاریخ دقیق آن روشن نیست - شهر کاشان را به سوى [[عراق]] ترک مى گوید. ایشان در [[نجف]] و [[کربلا]] در کنار بارگاه [[امام على]] و [[امام حسین]] (علیهماالسلام) مدت زیادى توشه علم و عمل مى گیرد. او با شرکت در درسهاى [[فقه]] و [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]] بزرگانى همچون آیات عظام [[وحید بهبهانی]]، [[شیخ یوسف بحرانی|شیخ یوسف بحرانى]] و شیخ محمدمهدى فتونى، به قله هاى نور و معرفت مى رسد.<ref>مقدمه شرح الالهیات من کتاب الشفاء، محمد مهدى نراقى ، ص ۲۲. (از حسن نراقى)</ref>
  
در این شهر با افول هر ستاره، ستاره‌ای دیگر طلوع می‌كند. در سال 1091 ق. هنگامی كه دانشمند توانگر ملا محسن [[فیض كاشانی]] چشم از دنیا فرومی‌بندد. از آن پس فروغ و نشاط معنوی شهر كاشان رو به افول و خمودی می‌نهد. این شهر حدود چهل سال زانوی غم به بغل می‌گیرد و به انتظار طلوع ستاره درخشان دیگر می‌نشیند.<ref> مرحوم آیت الله مجاهد سید ابوالقاسم كاشانی در تقریظ خود بر كتاب «لباب الالقاب» و همچنین صاحب كتاب پرارزش «[[اعیان الشیعه]]» به این مطلب به طور صریح اشاره می‌كنند.</ref> تا این كه در سال 1128 ق. در نراق ـ یكی از روستاهای اطراف كاشان ـ نوزادی از مادر متولد می‌شود. پدر وی كه ابوذر نام داشت و از كارگزاران ساده دولتی بود به امید این كه فرزندش از ناشران حقیقی شریعت محمدی صلی الله علیه و آله و از منتظران واقعی [[حضرت مهدی]] عجل الله تعالی فرجه شریف باشد نام او را «محمدمهدی» می‌گذارد.<ref> مقدمه جامع السعادات، محمدمهدی نراقی، ج 1، (محمدرضا مظفر).</ref>
+
== فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی==
 +
ملا مهدی نراقی در [[اصفهان]] و [[نجف]]، علاوه بر تحصیل، تدریس و تحقیق، به تبلیغ و ارشاد مردم نیز همت می‌گمارد و حتی با یادگیری [[خط]] و زبان عبری و لاتین نزد عالمان [[یهود|یهودی]] با رهبران مذهبی اقلیت‌ها وارد بحث و مناظره می‌شود و از متن کتب مذهبی آنان با خط عبری مطالبی را بر حقانیت رسالت [[پیامبر اسلام|پیامبر اکرم]] ‌(صلی الله علیه و آله) نقل و ترجمه می‌کند.<ref> انیس الموحدین، ص ۱۱۶، انتشارات الزهرا، ۱۳۶۳ ه‍ـ.ش.</ref>
  
==تحصیل==
+
وی پس از سى سال تلاش بى امان در شهر اصفهان و استفاده از حضور استادان نامى آن سامان، با کوله بارى از علم و [[عرفان]] براى خدمت به هموطنان خود عازم کاشان مى شود و این در حالى است که این شهر به طور آشکارا از جنبش و نشاط باز مانده است.<ref> اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۱۰، ص۱۴۳.</ref> با ورود مرحوم نراقی، مردم کاشان مانند پروانه به دور شمع وجودش طواف مى کنند و ایشان پرچم هدایت را به دوش ‍ مى گیرد. فاضل نراقی از [[مسجد]]، سنگر استوارى پدید مى آورد که در [[محراب]] و منبر آن با اقامه [[نماز]] و ایراد خطبه هاى روح انگیز، نشاط و امید را در دل اهالى شهر زنده نگه داشته، جنب و جوش روزگار [[فیض کاشانی|فیض کاشانى]] را دوباره به فضاى شهر باز مى گرداند.<ref>لباب الالقاب، ص ۹۳.</ref>
  
این فرزند دوران كودكی و نوجوانی را در روستای نراق سپری می‌كند. در همان اوان نوجوانی علاقه شدیدی نسبت به تحصیل علم و آگاهی از واقعیت‌های هستی در وجود خود احساس می‌كند. پس فرصت را از دست نداده، با ذوق و شوق فراوان آماده یادگیری علوم و معارف اسلامی می‌شود. بدین سان محمدمهدی آوای هجرت سر می‌دهد و برای ثبت نام در مدرسه علوم دینی كاشان به سوی آن دیار روانه می‌گردد.
+
ملا مهدى نراقى در [[حوزه علميه|حوزه علمیه]] کاشان، کرسى درس و بحث بر پا مى دارد. از محضر وى علماى بزرگى همچون [[سید محمد باقر شفتی|سید محمدباقر شفتى]] (م، ۱۲۶۰)، [[محمدابراهیم کرباسی|حاج محمدابراهیم کلباسى]] (م، ۱۲۶۱) و فرزندش [[ملا احمد نراقی|ملا احمد نراقى]] (م، ۱۲۴۵ ق.) و دیگران استفاده نموده‌اند.
  
حوزه‌های علمیه آن دوران از نظر پذیرش، برنامه روشن و ثابتی نداشت. هر علاقه‌مندی تنها با مراجعه و معرفی آوردن از سوی روحانی محل می‌توانست به آسانی وارد مدرسه شود و از همان روز در پای درس استاد، حق حضور داشته باشد. او نیز این مرحله را پشت سر می‌گذارد و یكی از حجره‌های مدرسه را برای مطالعه و اقامت شبانه‌روزی خود انتخاب می‌كند.
+
==آثار و تألیفات==
  
البته سادگی ورود عاشقان حقیقت به حوزه‌های علمیه بدان معنا هم نبود كه از هیچ نوع نظم و برنامه‌ای برخوردار نباشد، بلكه طلاب علاوه بر این كه زیر نظر استادان دلسوز و پرتلاش راهنمایی شده، پرورش می‌یافتند. در طول دوران تحصیل خود، امتحان‌های سخت و گوناگونی از قبیل فقر، بیماری، كمبود استاد و مشكلات خانوادگی و... را یكی پس از دیگری از سر می‌گذراندند. به این ترتیب تنها افرادی می‌توانستند در این مرحله حساس قبول شده، نمره عالی بدست آورند كه از روحیه قوی، علاقه، پشتكار و انگیزه الهی برخوردار باشند و تنها این گروه بودند كه تا آخر نیز در این سنگر پرخطر می‌ماندند و از كیان [[اسلام]] و مسلمانان دفاع می‌كردند.
+
علامه نراقى آراء و نظریات خود را در دعوت بر [[اخلاق]] و [[حکمت|حکمت]] عملى، بر اساس ذوق اسلامى گزارده که از [[احادیث]] نبویه و اخبار و آثار [[اهل البیت|اهل بیت]] علیهم السلام بدست آورده است و باید با صراحت اظهار نمود که وى اساس و بناى صحیح را بنیانگذارى کرده است. همچنین در [[فقه|فقاهت]] و [[اجتهاد]] در [[احکام]] شرعیه، اعلا درجه [[اجتهاد]] را با احراز مقام تحقیق و اجتهاد در مبنا حائز بوده است که در میان فقهاء نظائرش کمتر است.
  
هنور نتیجه این مرحله از آزمون در مورد محمدمهدی درست روشن نشده بود. معلوم نبود وی در جرگه كدام یك از این دو گروه قرار خواهد گرفت. آیا به سرنوشت آن كسانی دچار خواهد شد كه با اندك گرفتاری و دشواری، درس و بحث و مدرسه را رها كردند و رفتند یا این كه آستین همت بالا زده، طریق عشق و عرفان در پیش می‌گیرد؟ در هر صورت او با توكل به خداوند یكتا و تكیه بر اراده آهنین، تلاش مخلصانه خویش را پی می‌گیرد و در حلقه درس اندیشمند توانا مرحوم «ملا جعفر بیدگلی» حاضر می‌شود. چندین سال از محضر پرفیض این عالم فرزانه خوشه‌های علم و [[حكمت]] می‌چیند و دوره مقدمات، سطح و مقداری از دروس عالی را در شهر كاشان به پایان می‌رساند.<ref> مقدمه اللمعه الالهیه، محمدمهدی نراقی، حسن نراقی، ص 7، چاپ انتشارات انجم فلسفه، 1357 ق. (از حسن نراقی).</ref>
+
از این عالم توانمند تألیفات گرانبهایی در رشته‌های گوناگون به یادگار مانده که هر کدام آن‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. فهرست اجمالی آن به شرح زیر است:
 
 
==هجرت به اصفهان==
 
 
 
چون درس‌های موجود در كاشان نمی‌توانست خواسته‌های علمی و مشكلات درسی او را پاسخ دهد به ناچار برای تكمیل اندوخته‌های علمی، راهی حوزه علمیه اصفهان می‌شود. در آنجا پس از مدتی اقامت و جستجو در بین عالمان تراز اول، حكیم پارسا مرحوم «مولی اسماعیل خواجویی» را به استادی انتخاب می‌كند و در حدود سی سال توقف در آن شهر از كرسی درس وی از جمله: [[فقه]]، [[اصول]]، [[كلام]]، [[فلسفه]]، حساب، هندسه و نجوم استفاده‌های شایان می‌برد. همچنین از محضر استاد كل فلسفه مرحوم «محمد زمان كاشانی» و «شیخ محمدمهدی هرندی» نیز بهره‌های فراوان كسب می‌كند.<ref> همان، ص 8.</ref>
 
 
 
این دوره از تحصیل ایشان در اصفهان نقش بسزایی در رشد و نبوغ علمی وی برجای می‌نهد و استعدادهای نهفته‌اش را به خوبی شكوفا كرده، او را به مرحله باروری می‌نشاند. دیری نمی‌پاید كه در زمره عالمان و استادان بزرگ حوزه اصفهان قرار گرفته، در میان آنان همانند ستاره پرنور می‌درخشد. ملا مهدی نراقی در آنجا علاوه بر تحصیل، تدریس و تحقیق به تبلیغ و ارشاد مردم نیز همت می‌گمارد و حتی با یادگیری خط و زبان عبری و لاتین نزد عالمان یهودی با رهبران مذهبی اقلیت‌ها وارد بحث و مناظره می‌شود و از متن كتب مذهبی آنان با خط عبری مطالبی را بر حقانیت رسالت پیامبر بزرگ اسلام ‌صلی الله علیه و آله نقل و ترجمه می‌كند.<ref> انیس الموحدین، ص 116، انتشارات الزهرا، 1363 ه‍ـ.ش.</ref>
 
 
 
==بازگشت به كاشان==
 
 
 
نابغه نراق ، پس از سى سال تلاش بى امان در شهر اصفهان و استفاده از حضور استادان نامى آن سامان با يك دنيا علم و حكمت و با كوله بارى از تجربه و عرفان براى خدمت به هموطنان خود عازم كاشان مى شود و اين در حالى است كه اين شهر نفس هاى آخر حيات خود را مى كشد و به طور آشكارا از جنبش و نشاط باز مانده است.<ref> اعيان الشيعه، سيد محسن امين، ج10، ص143.</ref>
 
 
 
با ورود او مردم كاشان يوسف گمگشته خويش را - كه چندين سال در فراقش يعقوب وار به انتظار نشسته بودن - باز مى يابند. مانند پروانه به دور شمع وجودش طواف مى كنند و ملا مهدى نراقى پرچم هدايت را به دوش ‍ مى گيرد. نخست در حوزه علميه كاشان ، كرسى درس و بحث بر پا مى دارد و نهر نور و معرفت بر سينه تشنگان حقيقت جارى مى سازد. سپس از مسجد، سنگر استوارى پديد مى آورد كه در محراب و منبر آن با اقامه نماز و ايراد خطبه هاى روح انگيز نشاط و اميد را در دل اهالى شهر و حومه زنده نگه داشته، جنب و جوش روزگار ([[فيض كاشانى]] ) را دوباره به فضاى شهر باز مى گرداند.<ref>لباب الالقاب، ص 93.</ref>
 
 
 
==در حريم ولايت==
 
 
 
اين انديشمند فرزانه بعد از مدتى - كه تاريخ دقيق آن روشن نيست - براى پيوستن به كبوتران حرم قدسى و علوى ([[نجف]] و [[كربلا]]) شهر كاشان را به سوى [[عراق]] ترك مى گويد.
 
 
 
ايشان در كنار بارگاه حضرت [[امام على]] و [[امام حسين]] عليهم السلام مدت زيادى توشه علم و عمل مى گيرد. او با شركت در درسهاى [[فقه]] و [[اصول]] بزرگانى همچون آيات عظام [[وحيد بهبهانی]] ، [[شيخ يوسف بحرانى]] و شيخ محمدمهدى فتونى رونق ديگرى به محفل هر كدام داده، خود نيز به قله هاى سر به فلك كشيده نور و معرفت مى رساند.<ref>مقدمه شرح الالهيات من كتاب الشفاء، محمد مهدى نراقى ، ص 22. (از حسن نراقى)</ref> او هم اينك غواصى ماهر و تيزهوش مبدل گشته است كه مى تواند با تجهيزات لازم و كافى كه به همراه دارد به عمق اقيانوسهاى نور سفر كند و از اعماق آنها گوهرهاى هدايت و مرجانهاى زندگى براى امت مسلمان ارمغان آورد.
 
 
 
==خدمت به مردم==
 
 
 
نراقی پس از سال‌ها تلاش و تحقیق در [[نجف]] و [[كربلا]]، دوباره به وطن خود كاشان باز می‌گردد تا جان در بدن دارد در خدمت مردم قرار گیرد. او در حل مشكلات آنان لحظه‌ای درنگ نمی‌كند و منزل ساده وی پناهگاه هر دردمند و مظلوم قرار گرفته، گره كور و نزاع‌های ریشه‌دار در خانه باصفای وی بازگشته، به صلح و محبت تبدیل می‌شوند و این بدان سبب است كه او همیشه در تلخی‌ها و خوشی‌های زندگی در كنار آنان قرار می‌گرفت.
 
 
 
==آثار ماندگار==
 
 
 
از این عالم توانمند تألیفات گرانبهایی در رشته‌های گوناگون به یادگار مانده كه هر كدام آن‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. فهرست اجمالی آن به شرح زیر است:
 
  
 
'''<I>الف. فقه:</I>'''
 
'''<I>الف. فقه:</I>'''
  
# لوامع الاحكام
+
#لوامع الاحکام
# معتمد الشیعه
+
#معتمد الشیعه
# انیس التجار
+
#انیس التجار
# انیس الحجاج
+
#انیس الحجاج
# المناسك المكیه
+
#المناسک المکیه
# صلاه الجمعه
+
#صلاة الجمعه
# تحفه رضویه
+
#تحفه رضویه
  
 
'''<I>ب. اصول فقه:</I>'''
 
'''<I>ب. اصول فقه:</I>'''
  
# تجرید الاصول
+
#تجرید الاصول
# جامعه الاصول
+
#جامعة الاصول
# رساله الاجماع
+
#رسالة الاجماع
# انیس المجتهدین
+
#انیس المجتهدین
  
'''<I>ج. فلسفه و حكمت:</I>'''
+
'''<I>ج. فلسفه و حکمت:</I>'''
  
# جامع الافكار و فاقد الانظار
+
#جامع الافکار و فاقد الانظار
# اللمعه الالهیه فی الحكمه المتعالیه
+
#اللمعة الالهیه فی الحکمة المتعالیه
# شرح الالهیات من كتاب الشفاء
+
#شرح الالهیات من کتاب الشفاء
# قره العیون فی الوجود والماهیه
+
#قرة العیون فی الوجود والماهیه
# لمعات العرشیه
+
#لمعات العرشیه
# الكلمات الوجیزه
+
#الکلمات الوجیزه
# انیس الحكماء
+
#انیس الحکماء
# انیس الموحدین
+
#انیس الموحدین
  
'''<I>ح. ریاضیات و هیئت:</I>'''
+
'''<I>د. ریاضیات و هیئت:</I>'''
  
# توضیح الاشكال (هندسه اقلیدسی)
+
#توضیح الاشکال (هندسه اقلیدسی)
# رساله تحریر اكرثاذر سینوس
+
#رساله تحریر اکرثاذر سینوس
# رساله عقود انامل
+
#رساله عقود انامل
# المستقصی (هیئت)
+
#المستقصی (هیئت)
# المحصل (هیئت)
+
#المحصل (هیئت)
# معراج السماء (هیئت)
+
#معراج السماء (هیئت)
  
'''<I>س. اخلاق:</I>'''
+
'''<I>ه. اخلاق:</I>'''
  
# جامع السعادات
+
#[[جامع السعادات]]: این کتاب امتیاز بسزایى از «[[احیاء علوم الدین (کتاب)|احیاء العلوم]]» غزالى دارد، زیرا غزالى بناى خودش را در [[اخلاق]] بر اساس روح [[تصوف]] [[اهل سنت|سنى]] گرى گذارده که از [[حدیث جعلی|اخبار موضوعه]] امثال [[ابوهریره|ابوهریره‌]] بدست آورده است؛ و علامه نراقى در حسن انتخابش در «جامع السعادات» بناى اخلاق را بر اساس علمى و فلسفى دینى مأخوذ از [[اهل البیت|اهل بیت]] علیهم السلام گذاشته، که در میان علماى [[امامیه|امامیه]] بعد از [[ابن مسکویه|ابن مسکویه]] (م، ۴۲۱ ق) و علامه [[فیض کاشانی|فیض کاشانى]] (م، ۱۰۹۱ ق) در درجه اول قرار گرفته است.
# جامع المواعظ
+
#جامع المواعظ
  
'''<I>ش. متفرقات:</I>'''
+
'''<I>و. متفرقه:</I>'''
  
# محرق القلوب (مقتل)
+
#محرق القلوب ([[مقتل]])
# مشكلات العلوم (كشكول)
+
#مشکلات العلوم (کشکول)
# نخبه البیان (تشبیه، استعاره و محسنات بدیعه)
+
#نخبة البیان (تشبیه، استعاره و محسنات بدیعه)
# طائر قدسی (دیوان اشعار)
+
#طائر قدسی ([[دیوان (شعر)|دیوان]] اشعار)
# حواشی و تعلیقات بر آثار علمای پیشین
+
#حواشی و تعلیقات بر آثار علمای پیشین
  
بیشتر این كتاب‌های گرانسنگ به صورت نسخه‌های خطی در كتابخانه‌های مختلف نگهداری می‌شود و تنها حدود 10 مورد از آن به مرحله چاپ و نشر رسیده<ref> برای توضیح بیشتر در مورد كتاب‌های ایشان، ر.ك: ملا مهدی نراقی، «منادی اخلاق» شماره 5 دیدار با ابرار.</ref> و بعضی از آن‌ها نیز مانند «انیس التجار» چندین بار چاپ شده و از سوی مراجع بزرگ همچون آیات عظام سید محمدكاظم طباطبائی یزدی، سید اسماعیل صدر و شیخ عبدالكریم حائری یزدی حاشیه‌هایی بر آن زده شده است.<ref> همان، ص 66.</ref>
+
بیشتر این کتاب‌های گرانسنگ به صورت [[نسخه خطی|نسخه‌های خطی]] در کتابخانه‌های مختلف نگهداری می‌شود و تنها حدود ۱۰ مورد از آن به مرحله چاپ و نشر رسیده<ref> برای توضیح بیشتر در مورد کتاب‌های ایشان، ر.ک: ملا مهدی نراقی، «منادی اخلاق» شماره ۵ دیدار با ابرار.</ref> و بعضی از آن‌ها نیز مانند «انیس التجار» چندین بار چاپ شده و از سوی مراجع بزرگ همچون آیات عظام [[سید محمدکاظم طباطبائی یزدی|سید محمدکاظم طباطبائی یزدی]]، [[سید اسماعیل صدر]] و [[شیخ عبد الکریم حائری یزدی|شیخ عبدالکریم حائری یزدی]] حاشیه‌هایی بر آن زده شده است.<ref> همان، ص ۶۶.</ref>
  
 
==وفات==
 
==وفات==
  
این عالم خدمتگزار پس از سال‌ها فداكاری و خدمت، روز شنبه 18 [[شعبان]] 1209 در هشتاد و یك سالگی در شهر كاشان به دیار ابدی می‌شتابد و با پرواز جاودانی خویش ملت مسلمان عصر خود را به عزا و ماتم می‌نشاند. در آن حال پیكر پاك و مطهر نراقی باشكوه و عظمت فراوان در این شهر تشییع می‌شود و سپس به [[نجف]] اشراف منتقل گشته، در كنار حرم امیرالمؤمنین [[امام علی]] علیه السلام سر بر آستان علوی می‌گذارد<ref> [[ریحانه الادب]]، محمدعلی مدرس، ج ص 163 و شرح الالهیات، مقدمه از حسن نراقی.</ref> و برای همیشه در آن مكان مقدس آرام می‌گیرد. رضوان خدا بر روان او باد.
+
مرحوم ملا محمدمهدی نراقی، پس از سال‌ها فداکاری و خدمت، روز شنبه ۱۸ [[شعبان]] ۱۲۰۹ قمری در شهر کاشان به دیار ابدی می‌شتابد. پیکر مطهرش باشکوه فراوان در این شهر [[تشییع]] می‌شود؛
 +
سپس به [[نجف]] اشراف منتقل گشته و در کنار [[حرم امیرالمؤمنین علیه السلام|حرم امیرالمؤمنین]] علیه السلام سر بر آستان علوی می‌گذارد.<ref> ریحانه الادب، محمدعلی مدرس، ج ۶، ص ۱۶۳ و شرح الالهیات، مقدمه از حسن نراقی.</ref>  
  
 
==پانویس==
 
==پانویس==
<references/>
+
<references />
 
 
 
==منابع==
 
==منابع==
تلخيص از مجموعه گلشن ابرار، جلد زندگی نامه "ملا محمد مهدی نراقی" از عبدالرحيم اباذري.
+
*مجموعه [[گلشن ابرار (کتاب)|گلشن ابرار]]، جلد ۱، زندگی نامه "ملا محمدمهدی نراقی" از عبدالرحيم اباذری.
 +
*شخصيت ملا محمدمهدى نراقى، [http://www.naraqi.com/per/z/za/za2.htm زندگینامه نراقی]، بازیابی: ۱۸ فروردین ۱۳۹۳.
  
 
[[رده:علمای قرن دوازدهم]]
 
[[رده:علمای قرن دوازدهم]]
سطر ۱۱۵: سطر ۱۰۴:
 
[[رده:اصولیون]]
 
[[رده:اصولیون]]
 
[[رده:فیلسوفان]]
 
[[رده:فیلسوفان]]
 +
[[رده:مجتهدین]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۶ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۵۴

ملا محمدمهدی نراقی (۱۲۰۹-۱۱۲۸ ق)، فقیه، فیلسوف، ریاضیدان و عالم اخلاقی شیعه در قرن ۱۲ هجری و از شاگردان شیخ یوسف بحرانی بود. وی آثار متعددی در علوم مختلف اسلامی دارد که معروفترین آن، کتاب «جامع السعادات» در اخلاق است. ملا احمد نراقی فرزند او است و این دو به فاضلین نراقی معروف اند.

M naraghi.jpg
نام کامل ملا محمدمهدی نراقی
زادروز ۱۱۲۸ قمری
زادگاه کاشان
وفات ۱۲۰۹ قمری
مدفن نجف

Line.png

اساتید

ملا اسماعیل خواجویی، وحید بهبهانی، شیخ یوسف بحرانى،...

شاگردان

سید محمد باقر شفتی، محمدابراهیم کرباسی، ملا احمد نراقی،...

آثار

جامع السعادات، لوامع الاحکام، معتمد الشیعه، انیس التجار،...


تحصیلات و اساتید

محمدمهدی نراقی فرزند ابوذر، در سال ۱۱۲۸ قمری در نراق کاشان متولد شد. وی دوران کودکی و نوجوانی را در روستای نراق سپری می‌کند. سپس برای ثبت نام در مدرسه علوم دینی کاشان به سوی آن دیار روانه می‌گردد و در حلقه درس اندیشمند توانا مرحوم «ملا جعفر بیدگلی» حاضر می‌شود. چندین سال از محضر پرفیض این عالم فرزانه خوشه‌های علم و حکمت می‌چیند و دوره مقدمات، سطح و مقداری از دروس عالی را در شهر کاشان به پایان می‌رساند.[۱]

نراقی برای تکمیل اندوخته‌های علمی، راهی حوزه علمیه اصفهان می‌شود. در آنجا پس از مدتی اقامت و جستجو در بین عالمان تراز اول، حکیم پارسا مرحوم «ملا اسماعیل خواجویی» را به استادی انتخاب می‌کند و در حدود سی سال توقف در آن شهر از کرسی درس وی در علوم مختلف فقه، اصول، کلام، فلسفه، حساب، هندسه و نجوم استفاده‌های شایان می‌برد. همچنین از محضر استاد کل فلسفه مرحوم «محمد زمان کاشانی» و «شیخ محمدمهدی هرندی» نیز بهره‌های فراوان کسب می‌کند.[۲]

این دوره از تحصیل ایشان در اصفهان نقش بسزایی در رشد و نبوغ علمی وی برجای می‌نهد و استعدادهای نهفته‌اش را به خوبی شکوفا کرده، او را به مرحله باروری می‌نشاند. دیری نمی‌پاید که در زمره عالمان و استادان بزرگ حوزه اصفهان قرار گرفته، در میان آنان همانند ستاره پرنور می‌درخشد.

این اندیشمند فرزانه بعد از مدتى - که تاریخ دقیق آن روشن نیست - شهر کاشان را به سوى عراق ترک مى گوید. ایشان در نجف و کربلا در کنار بارگاه امام على و امام حسین (علیهماالسلام) مدت زیادى توشه علم و عمل مى گیرد. او با شرکت در درسهاى فقه و اصول بزرگانى همچون آیات عظام وحید بهبهانی، شیخ یوسف بحرانى و شیخ محمدمهدى فتونى، به قله هاى نور و معرفت مى رسد.[۳]

فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی

ملا مهدی نراقی در اصفهان و نجف، علاوه بر تحصیل، تدریس و تحقیق، به تبلیغ و ارشاد مردم نیز همت می‌گمارد و حتی با یادگیری خط و زبان عبری و لاتین نزد عالمان یهودی با رهبران مذهبی اقلیت‌ها وارد بحث و مناظره می‌شود و از متن کتب مذهبی آنان با خط عبری مطالبی را بر حقانیت رسالت پیامبر اکرم ‌(صلی الله علیه و آله) نقل و ترجمه می‌کند.[۴]

وی پس از سى سال تلاش بى امان در شهر اصفهان و استفاده از حضور استادان نامى آن سامان، با کوله بارى از علم و عرفان براى خدمت به هموطنان خود عازم کاشان مى شود و این در حالى است که این شهر به طور آشکارا از جنبش و نشاط باز مانده است.[۵] با ورود مرحوم نراقی، مردم کاشان مانند پروانه به دور شمع وجودش طواف مى کنند و ایشان پرچم هدایت را به دوش ‍ مى گیرد. فاضل نراقی از مسجد، سنگر استوارى پدید مى آورد که در محراب و منبر آن با اقامه نماز و ایراد خطبه هاى روح انگیز، نشاط و امید را در دل اهالى شهر زنده نگه داشته، جنب و جوش روزگار فیض کاشانى را دوباره به فضاى شهر باز مى گرداند.[۶]

ملا مهدى نراقى در حوزه علمیه کاشان، کرسى درس و بحث بر پا مى دارد. از محضر وى علماى بزرگى همچون سید محمدباقر شفتى (م، ۱۲۶۰)، حاج محمدابراهیم کلباسى (م، ۱۲۶۱) و فرزندش ملا احمد نراقى (م، ۱۲۴۵ ق.) و دیگران استفاده نموده‌اند.

آثار و تألیفات

علامه نراقى آراء و نظریات خود را در دعوت بر اخلاق و حکمت عملى، بر اساس ذوق اسلامى گزارده که از احادیث نبویه و اخبار و آثار اهل بیت علیهم السلام بدست آورده است و باید با صراحت اظهار نمود که وى اساس و بناى صحیح را بنیانگذارى کرده است. همچنین در فقاهت و اجتهاد در احکام شرعیه، اعلا درجه اجتهاد را با احراز مقام تحقیق و اجتهاد در مبنا حائز بوده است که در میان فقهاء نظائرش کمتر است.

از این عالم توانمند تألیفات گرانبهایی در رشته‌های گوناگون به یادگار مانده که هر کدام آن‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. فهرست اجمالی آن به شرح زیر است:

الف. فقه:

  1. لوامع الاحکام
  2. معتمد الشیعه
  3. انیس التجار
  4. انیس الحجاج
  5. المناسک المکیه
  6. صلاة الجمعه
  7. تحفه رضویه

ب. اصول فقه:

  1. تجرید الاصول
  2. جامعة الاصول
  3. رسالة الاجماع
  4. انیس المجتهدین

ج. فلسفه و حکمت:

  1. جامع الافکار و فاقد الانظار
  2. اللمعة الالهیه فی الحکمة المتعالیه
  3. شرح الالهیات من کتاب الشفاء
  4. قرة العیون فی الوجود والماهیه
  5. لمعات العرشیه
  6. الکلمات الوجیزه
  7. انیس الحکماء
  8. انیس الموحدین

د. ریاضیات و هیئت:

  1. توضیح الاشکال (هندسه اقلیدسی)
  2. رساله تحریر اکرثاذر سینوس
  3. رساله عقود انامل
  4. المستقصی (هیئت)
  5. المحصل (هیئت)
  6. معراج السماء (هیئت)

ه. اخلاق:

  1. جامع السعادات: این کتاب امتیاز بسزایى از «احیاء العلوم» غزالى دارد، زیرا غزالى بناى خودش را در اخلاق بر اساس روح تصوف سنى گرى گذارده که از اخبار موضوعه امثال ابوهریره‌ بدست آورده است؛ و علامه نراقى در حسن انتخابش در «جامع السعادات» بناى اخلاق را بر اساس علمى و فلسفى دینى مأخوذ از اهل بیت علیهم السلام گذاشته، که در میان علماى امامیه بعد از ابن مسکویه (م، ۴۲۱ ق) و علامه فیض کاشانى (م، ۱۰۹۱ ق) در درجه اول قرار گرفته است.
  2. جامع المواعظ

و. متفرقه:

  1. محرق القلوب (مقتل)
  2. مشکلات العلوم (کشکول)
  3. نخبة البیان (تشبیه، استعاره و محسنات بدیعه)
  4. طائر قدسی (دیوان اشعار)
  5. حواشی و تعلیقات بر آثار علمای پیشین

بیشتر این کتاب‌های گرانسنگ به صورت نسخه‌های خطی در کتابخانه‌های مختلف نگهداری می‌شود و تنها حدود ۱۰ مورد از آن به مرحله چاپ و نشر رسیده[۷] و بعضی از آن‌ها نیز مانند «انیس التجار» چندین بار چاپ شده و از سوی مراجع بزرگ همچون آیات عظام سید محمدکاظم طباطبائی یزدی، سید اسماعیل صدر و شیخ عبدالکریم حائری یزدی حاشیه‌هایی بر آن زده شده است.[۸]

وفات

مرحوم ملا محمدمهدی نراقی، پس از سال‌ها فداکاری و خدمت، روز شنبه ۱۸ شعبان ۱۲۰۹ قمری در شهر کاشان به دیار ابدی می‌شتابد. پیکر مطهرش باشکوه فراوان در این شهر تشییع می‌شود؛ سپس به نجف اشراف منتقل گشته و در کنار حرم امیرالمؤمنین علیه السلام سر بر آستان علوی می‌گذارد.[۹]

پانویس

  1. مقدمه اللمعه الالهیه، محمدمهدی نراقی، حسن نراقی، ص ۷، چاپ انتشارات انجم فلسفه، ۱۳۵۷ ق. (از حسن نراقی).
  2. همان، ص۸.
  3. مقدمه شرح الالهیات من کتاب الشفاء، محمد مهدى نراقى ، ص ۲۲. (از حسن نراقى)
  4. انیس الموحدین، ص ۱۱۶، انتشارات الزهرا، ۱۳۶۳ ه‍ـ.ش.
  5. اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۱۰، ص۱۴۳.
  6. لباب الالقاب، ص ۹۳.
  7. برای توضیح بیشتر در مورد کتاب‌های ایشان، ر.ک: ملا مهدی نراقی، «منادی اخلاق» شماره ۵ دیدار با ابرار.
  8. همان، ص ۶۶.
  9. ریحانه الادب، محمدعلی مدرس، ج ۶، ص ۱۶۳ و شرح الالهیات، مقدمه از حسن نراقی.

منابع

  • مجموعه گلشن ابرار، جلد ۱، زندگی نامه "ملا محمدمهدی نراقی" از عبدالرحيم اباذری.
  • شخصيت ملا محمدمهدى نراقى، زندگینامه نراقی، بازیابی: ۱۸ فروردین ۱۳۹۳.