آیه 43 سوره نساء: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{قرآن در قاب|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَأَ...» ایجاد کرد)
 
 
(۲ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۴۱: سطر ۴۱:
 
</tabber>
 
</tabber>
 
==معانی کلمات آیه==
 
==معانی کلمات آیه==
«لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنتُمْ سُکَارَی»: در حال مستی نماز نخوانید. این فرمان، مقدّمه تحریم میخوارگی بود و سپس برابر سوره بقره آیه و سوره مائده آیه‌های  و  به طور قطعی حکم تحریم شرف نزول یافت. معنی دیگر «لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ»، این است که لا تَقْرَبُوا مَواضِعَ الصَّلاةِ. یعنی: به مساجد نروید. «سُکَارَی»: جمع سَکْران، مستان. «وَ لا جُنُباً إِلاّ عَابِرِی سَبِیلٍ»: در حالی که جنب هستید به مساجد نروید مگر این که از آنجا عبور کنید. در حالی که جنب هستید نماز نخوانید مگر مسافر باشید. «مَرْضَی»: جمع مریض، بیماران. «الْغَآئِطِ»: زمین گود. مراد پیشاب و قضای حاجت است. «لامَسْتُمْ»: آمیزش جنسی کردید. لمس نمودید. «صَعِیداً»: سطح زمین. زمین. خاک. مفعولٌ‌به (تیمّموا) است یا منصوب به نزع خافض است. یعنی فَتیمّموا بِصَِعیدٍ. «عَفُوّاً»: بسیار عفوکننده. بسیار زداینده گناهان.
+
سكارى: سكر: مستى . سكران: مست. سكارى : مستان .
 +
 
 +
جنبا: جنابت در اثر خروج منى و آميزش جنسى عارض مي شود .
 +
شخص را از آن جنب گويند كه در آن حال از نماز خواندن و سائر محترمات بدور است .
 +
پس جنب به معنى مجنوب و كنار شده است.
 +
 
 +
عابرى : عبور كنندگان. آن جمع عابر است كه در اثر اضافه به «سبيل» نونش ساقط گشته است.
 +
 
 +
تغتسلوا: غسل (بفتح- ع) شستن و بضم اول نتيجه شستن . اغتسال: غسل كردن.
 +
 
 +
مرضى: بيماران. جمع مريض.
 +
 
 +
غائط: محل خلوت . غوط: غائب شدن . مراد از آن مستراح است (قاموس قرآن).
 +
 
 +
لامستم: لمس: دست زدن. دست ماليدن. مراد از آن آميزش جنسى است.
 +
 
 +
تيمموا: قصد كنيد. تيمّم به معنى قصد است.
 +
 
 +
صعيد: روى زمين. خاك نيز گفته اند (قاموس قرآن) صعد و صعود: بالا رفتن.
 +
روى زمين را ظاهرا بعلّت بالاى زمين و قشر ظاهر آن بودن صعيد گفته اند.
 +
 
 +
طيب: پاك و دلچسب.
 +
 
 +
عفو: بسيار آمرزنده.<ref>تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی</ref>
 +
 
 
==نزول==
 
==نزول==
  
سطر ۴۸: سطر ۷۲:
 
این آیه همچون دیگر آیات سوره نساء در [[مدینه]] بر [[پیامبر اسلام]] صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. <ref> طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‌3، ص 3.</ref>
 
این آیه همچون دیگر آیات سوره نساء در [[مدینه]] بر [[پیامبر اسلام]] صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. <ref> طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‌3، ص 3.</ref>
  
'''شأن نزول:'''<ref> محمدباقر محقق،‌ [[نمونه بینات در شأن نزول آیات]] از نظر [[شیخ طوسی]] و سایر مفسرین خاصه و عامه، ص 198.</ref>
+
'''شأن نزول:'''
  
 
«[[شیخ طوسى]]» گوید: در سبب نزول آيه، ابراهيم چنين گويد: درباره قومى از صحابه نازل گرديد كه داراى خستگى زيادى بودند.
 
«[[شیخ طوسى]]» گوید: در سبب نزول آيه، ابراهيم چنين گويد: درباره قومى از صحابه نازل گرديد كه داراى خستگى زيادى بودند.
  
عائشة گويد: درباره عده اى نازل شده كه آب نمى يافتند.<ref> در كتاب البرهان في تفسير القرآن از كلينى بعد از چهار واسطه از ابواسامة زيد الشحام او از [[امام صادق]] عليه‌السلام روايت كند كه فرمود: منظور از سكارى در آيه مستى خواب است و نيز از على بن ابراهيم بعد از پنج واسطه از زرارة او از [[امام باقر]] عليه‌السلام نقل نمايد كه فرمود: مقصود از سكارى در اين آيه مستى خواب است و نيز در تفسير عياشى از زرارة او از امام باقر عليه‌السلام نيز موضوع مستى خواب را از سكارى نقل و روايت كرده است.</ref><ref> صاحب كشف الاسرار از عامه به نقل از ضحاك بن مزاحم گويد: كه مراد از سكارى در آيه مستى خمر نيست بلكه مستى خواب است و نيز از عبيدة السلمانى روايت كند كه مقصود از مستى در آيه شخص حاقن است (حاقن كسى است كه بول و غائط خود را نگه‌دارد و [[نماز]] بخواند) چنانكه حديثى از [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله نقل كنند كه فرمود: (لايصليّين احدكم و هو يدافع الاخبثين؛ نبايد نماز بگذارد كسى كه بول و غائط خود را نگه‌دارد و نماز بخواند) و درباره اين قسمت از آية «وَلاجُنُباً إِلَّا عابِرِي سَبِيلٍ» در تفسير ابن مردويه از اسلع بن شريك روايت شده كه گويد: ناقه رسول خدا صلی الله علیه و آله را مى بردم در شبى كه خيلى سرد بود در بين راه خوابم برد، جنب شدم. ترسيدم اگر با آب سرد غسل كنم، مريض شوم يا بميرم. موضوع خود را به رسول خدا صلی الله علیه و آله عرض كردم. اين آيه نازل گرديد و نيز طبرانى هم اين خبر را از اسلع نقل كند و گويد: بعد از نزول آيه، پيامبر فرمود: اى اسلع برخيز و تيمّم كن، و باز صاحب كشف الاسرار و صاحب جامع البيان از عامه و صاحب روض الجنان از خاصه بنا به نقل از يزيد بن حبيب يا زيد بن حبيب گويند: در اوائل اسلام بعضى از مردم كه درب خانه آن‌ها به طرف مسجد باز مي‌شد، جنب مى شدند و راهى جز عبور از مسجد نداشتند و از طرفى كراهت داشتند كه با حالت جنابت از آن بگذرند. اين آية نازل گرديد و عبور از مسجد در حالت جنابت بدون مانع گرديد و صاحب روض الجنان گويد: پس از چندى درب هاى خانه اطراف مسجد بسته شد يعنى بنا به دستور پيامبر درهائى كه به طرف مسجد باز مي‌شد، بستند مگر درب خانه على و فاطمه.</ref><ref> راجع به اين قسمت از آية «وَ إِنْ كُنْتُمْ مَرْضى » در تفسير ابن ابى‌حاتم از عامه از مجاهد نقل شده كه مردى از انصار مريض شد و قدرت آن را نداشت كه برخيزد و [[وضو]] سازد. اين خبر به پيامبر رسيد، سپس اين آية نازل گرديد و نيز در تفسير طبرى از عامه از ابراهيم نخعى روايت شده كه به يكى از اصحاب جراحتى در بدن او وارد آمد و سپس به جنابت مبتلا گرديد. موضوع را به پيامبر گفتند: اين آية نازل گرديد ولى راجع به اين موضوع صاحبان كشف الاسرار و روض الجنان از جابر بن عبدالله انصارى نقل كنند كه سنگى بر سر يك نفر از صحابه افتاد و سخت مجروح گرديد و سپس به او جنابتى رخ داد. از عده اى سؤال كرد كه با اين حالت، چسان [[نماز]] بگذارد. به او گفتند: به ناچار بايد [[غسل]] كند. لذا آن مرد با آب سرد غسل كرد و بعد از آن وفات يافت. خبر به [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله دادند، بسيار دلتنگ و غمگين شد و فرمود: با دستور غلط او را كشتند، خدا بكشد او را كه چنين دستورى را بدون اين كه سؤال كند، داده است. سپس اين آيه نازل گرديد.</ref>
+
عائشة گويد: درباره عده اى نازل شده كه آب نمى يافتند<ref> در كتاب البرهان في تفسير القرآن از كلينى بعد از چهار واسطه از ابواسامة زيد الشحام او از [[امام صادق]] عليه‌السلام روايت كند كه فرمود: منظور از سكارى در آيه مستى خواب است و نيز از على بن ابراهيم بعد از پنج واسطه از زرارة او از [[امام باقر]] عليه‌السلام نقل نمايد كه فرمود: مقصود از سكارى در اين آيه مستى خواب است و نيز در تفسير عياشى از زرارة او از امام باقر عليه‌السلام نيز موضوع مستى خواب را از سكارى نقل و روايت كرده است.</ref><ref> صاحب كشف الاسرار از عامه به نقل از ضحاك بن مزاحم گويد: كه مراد از سكارى در آيه مستى خمر نيست بلكه مستى خواب است و نيز از عبيدة السلمانى روايت كند كه مقصود از مستى در آيه شخص حاقن است (حاقن كسى است كه بول و غائط خود را نگه‌دارد و [[نماز]] بخواند) چنانكه حديثى از [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله نقل كنند كه فرمود: (لايصليّين احدكم و هو يدافع الاخبثين؛ نبايد نماز بگذارد كسى كه بول و غائط خود را نگه‌دارد و نماز بخواند) و درباره اين قسمت از آية «وَلاجُنُباً إِلَّا عابِرِي سَبِيلٍ» در تفسير ابن مردويه از اسلع بن شريك روايت شده كه گويد: ناقه رسول خدا صلی الله علیه و آله را مى بردم در شبى كه خيلى سرد بود در بين راه خوابم برد، جنب شدم. ترسيدم اگر با آب سرد غسل كنم، مريض شوم يا بميرم. موضوع خود را به رسول خدا صلی الله علیه و آله عرض كردم. اين آيه نازل گرديد و نيز طبرانى هم اين خبر را از اسلع نقل كند و گويد: بعد از نزول آيه، پيامبر فرمود: اى اسلع برخيز و تيمّم كن، و باز صاحب كشف الاسرار و صاحب جامع البيان از عامه و صاحب روض الجنان از خاصه بنا به نقل از يزيد بن حبيب يا زيد بن حبيب گويند: در اوائل اسلام بعضى از مردم كه درب خانه آن‌ها به طرف مسجد باز مي‌شد، جنب مى شدند و راهى جز عبور از مسجد نداشتند و از طرفى كراهت داشتند كه با حالت جنابت از آن بگذرند. اين آية نازل گرديد و عبور از مسجد در حالت جنابت بدون مانع گرديد و صاحب روض الجنان گويد: پس از چندى درب هاى خانه اطراف مسجد بسته شد يعنى بنا به دستور پيامبر درهائى كه به طرف مسجد باز مي‌شد، بستند مگر درب خانه على و فاطمه.</ref><ref> راجع به اين قسمت از آية «وَ إِنْ كُنْتُمْ مَرْضى » در تفسير ابن ابى‌حاتم از عامه از مجاهد نقل شده كه مردى از انصار مريض شد و قدرت آن را نداشت كه برخيزد و [[وضو]] سازد. اين خبر به پيامبر رسيد، سپس اين آية نازل گرديد و نيز در تفسير طبرى از عامه از ابراهيم نخعى روايت شده كه به يكى از اصحاب جراحتى در بدن او وارد آمد و سپس به جنابت مبتلا گرديد. موضوع را به پيامبر گفتند: اين آية نازل گرديد ولى راجع به اين موضوع صاحبان كشف الاسرار و روض الجنان از جابر بن عبدالله انصارى نقل كنند كه سنگى بر سر يك نفر از صحابه افتاد و سخت مجروح گرديد و سپس به او جنابتى رخ داد. از عده اى سؤال كرد كه با اين حالت، چسان [[نماز]] بگذارد. به او گفتند: به ناچار بايد [[غسل]] كند. لذا آن مرد با آب سرد غسل كرد و بعد از آن وفات يافت. خبر به [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله دادند، بسيار دلتنگ و غمگين شد و فرمود: با دستور غلط او را كشتند، خدا بكشد او را كه چنين دستورى را بدون اين كه سؤال كند، داده است. سپس اين آيه نازل گرديد.</ref>.<ref> محمدباقر محقق،‌ [[نمونه بینات در شأن نزول آیات]] از نظر [[شیخ طوسی]] و سایر مفسرین خاصه و عامه، ص 198.</ref>
 
== تفسیر آیه ==
 
== تفسیر آیه ==
 
<tabber>
 
<tabber>
سطر ۷۳: سطر ۹۷:
  
 
چون تحريم شراب، در صدر اسلام به صورت تدريجى انجام گرفت. ابتدا شراب به عنوان نوشابه نامطلوب معرّفى شد؛ «وَ مِنْ ثَمَراتِ النَّخِيلِ وَ الْأَعْنابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَكَراً وَ رِزْقاً حَسَناً» «1» سپس اين آيه نازل شد «2» ونماز در حال مستى را نهى كرد، آنگاه زيان آن را بيش از منافعش دانست، «يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ قُلْ فِيهِما إِثْمٌ كَبِيرٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُما أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما» «3» سپس از مصرف آن به عنوان عنصرى پليد و شيطانى نهى شد.
 
چون تحريم شراب، در صدر اسلام به صورت تدريجى انجام گرفت. ابتدا شراب به عنوان نوشابه نامطلوب معرّفى شد؛ «وَ مِنْ ثَمَراتِ النَّخِيلِ وَ الْأَعْنابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَكَراً وَ رِزْقاً حَسَناً» «1» سپس اين آيه نازل شد «2» ونماز در حال مستى را نهى كرد، آنگاه زيان آن را بيش از منافعش دانست، «يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ قُلْ فِيهِما إِثْمٌ كَبِيرٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُما أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما» «3» سپس از مصرف آن به عنوان عنصرى پليد و شيطانى نهى شد.
 
 
إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ ... رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ‌ «4»
 
إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ ... رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ‌ «4»
  
سطر ۱۲۱: سطر ۱۴۴:
  
 
8- احكام خدا، ترخيص دارد ولى تعطيل ندارد. اگر آب نبود، بايد تيمم كرد.
 
8- احكام خدا، ترخيص دارد ولى تعطيل ندارد. اگر آب نبود، بايد تيمم كرد.
 
 
«فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَيَمَّمُوا»
 
«فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَيَمَّمُوا»
  
 
9- شرط ارتباط با خدا از طريق نماز، طهارت و پاكى است، وضو يا تيمّم.
 
9- شرط ارتباط با خدا از طريق نماز، طهارت و پاكى است، وضو يا تيمّم.
 
 
«فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَيَمَّمُوا»
 
«فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَيَمَّمُوا»
  
سطر ۳۰۶: سطر ۳۲۷:
 
===برگزیده تفسیر نمونه===
 
===برگزیده تفسیر نمونه===
 
{{نمایش فشرده تفسیر|
 
{{نمایش فشرده تفسیر|
 +
 +
(آیه‌ 43)
 +
 +
'''چند حکم‌ فقهی'''
 +
 +
از‌ ‌این‌ ‌آیه‌ چند حکم‌ اسلامی‌ استفاده‌ می‌شود:
 +
 +
'''1- باطل‌ بودن‌ نماز ‌در‌ حال‌ مستی‌:'''
 +
 +
آیه شریفه‌ می‌فرماید: «ای‌ کسانی‌ ‌که‌ ایمان‌ آورده‌اید؟ ‌در‌ حال‌ مستی‌ ‌به‌ نماز نزدیک‌ نشوید، ‌تا‌ بدانید چه‌ می‌گویید» (یا أَیهَا الَّذِین‌َ آمَنُوا لا تَقرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنتُم‌ سُکاری‌ حَتّی‌ تَعلَمُوا ما تَقُولُون‌َ).
 +
 +
فلسفه ‌آن‌ ‌هم‌ روشن‌ ‌است‌، زیرا نماز گفتگوی‌ بنده‌ و راز و نیاز ‌او‌ ‌با‌ خداست‌
 +
 +
و باید ‌در‌ نهایت‌ هوشیاری‌ انجام‌ گردد و افراد مست‌ ‌از‌ ‌این‌ مرحله‌ دور و بیگانه‌اند.
 +
 +
'''2- باطل‌ بودن‌ نماز ‌در‌ حال‌ جنابت‌:'''
 +
 +
همان‌ گونه‌ ‌که‌ قرآن‌ می‌گوید:
 +
 +
«و همچنین‌ هنگامی‌ ‌که‌ جنب‌ هستید» ‌به‌ نماز نزدیک‌ نشوید (وَ لا جُنُباً).
 +
 +
سپس‌ استثنایی‌ ‌برای‌ ‌این‌ حکم‌ بیان‌ فرموده‌، می‌گوید: «مگر ‌این‌ ‌که‌ مسافر باشید» و ‌در‌ مسافرت‌ گرفتار بی‌آبی‌ شوید (إِلّا عابِرِی‌ سَبِیل‌ٍ). ‌که‌ ‌در‌ ‌این‌ حال‌ نماز خواندن‌ ‌به‌ شرط تیمم‌ ‌که‌ ‌در‌ ذیل‌ ‌آیه‌ خواهد آمد جایز ‌است‌.
 +
 +
'''3- سپس‌ ‌در‌ مورد جواز نماز خواندن‌ و ‌ یا ‌ عبور ‌از‌ مسجد می‌فرماید:'''
 +
 +
«تا‌ غسل‌ کنید» (حَتَّی‌ تَغتَسِلُوا).
 +
 +
'''4- تیمم‌ ‌برای‌ معذورین‌‌-'''
 +
 +
‌در‌ جمله ‌بعد‌ ‌که‌ ‌در‌ حقیقت‌ تمام‌ موارد تشریع‌ تیمم‌ جمع‌ ‌است‌، نخست‌ ‌به‌ موردی‌ ‌که‌ آب‌ رای‌ بدن‌ ضرر داشته‌ ‌باشد‌ اشاره‌ کرده‌ و می‌فرماید: «و ‌اگر‌ بیمار باشید و ‌ یا ‌ ‌در‌ سفر» (وَ إِن‌ کنتُم‌ مَرضی‌ أَو عَلی‌ سَفَرٍ).
 +
 +
و ‌ یا ‌ «هنگامی‌ ‌که‌ یکی‌ ‌از‌ ‌شما‌ ‌از‌ قضای‌ حاجت‌ برگشت‌ و ‌ یا ‌ ‌با‌ زنان‌ آمیزش‌ جنسی‌ داشته‌اید» (أَو جاءَ أَحَدٌ مِنکم‌ مِن‌َ الغائِطِ أَو لامَستُم‌ُ النِّساءَ).
 +
 +
«و ‌در‌ ‌این‌ حال‌ آب‌ ‌برای‌ وضو ‌ یا ‌ غسل‌ نیابید» (فَلَم‌ تَجِدُوا ماءً).
 +
 +
«در‌ ‌این‌ موقع‌ ‌با‌ خاک‌ پاکیزه‌ای‌ تیمم‌ کنید» (فَتَیمَّمُوا صَعِیداً طَیباً).
 +
 +
‌در‌ جمله ‌بعد‌ طرز تیمم‌ ‌را‌ بیان‌ فرموده‌، می‌گوید: «سپس‌ صورت‌ و دستهای‌ ‌خود‌ ‌را‌ مسح‌ کنید» (فَامسَحُوا بِوُجُوهِکم‌ وَ أَیدِیکم‌).
 +
 +
‌در‌ پایان‌ ‌آیه‌ اشاره‌ ‌به‌ ‌این‌ حقیقت‌ می‌کند ‌که‌ دستور مزبور، یک‌ نوع‌ تسهیل‌ و تخفیف‌ ‌برای‌ شماست‌ «چون‌ خداوند بخشنده‌ و آمرزنده‌ ‌است‌» (إِن‌َّ اللّه‌َ کان‌َ عَفُوًّا غَفُوراً).
  
 
}}
 
}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۷ دسامبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۷:۱۷

مشاهده آیه در سوره

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَأَنْتُمْ سُكَارَىٰ حَتَّىٰ تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ وَلَا جُنُبًا إِلَّا عَابِرِي سَبِيلٍ حَتَّىٰ تَغْتَسِلُوا ۚ وَإِنْ كُنْتُمْ مَرْضَىٰ أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيدًا طَيِّبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ وَأَيْدِيكُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَفُوًّا غَفُورًا

مشاهده آیه در سوره


<<42 آیه 43 سوره نساء 44>>
سوره : سوره نساء (4)
جزء : 5
نزول : مدینه

ترجمه های فارسی

ای اهل ایمان، هرگز در حال مستی به نماز نیایید تا بدانید چه می‌گویید (و چه می‌کنید) و نه در حال جنابت (به مساجد آیید) مگر آنکه رهگذر باشید تا وقتی که غسل کنید. و اگر بیمار بودید یا آنکه در سفر باشید یا قضاء حاجتی دست داده باشد یا با زنان مباشرت کرده‌اید و آب برای تطهیر و غسل نیافتید پس به خاک پاک تیمم کنید، آن‌گاه صورت و دستها را (بدان) مسح کنید، که خدا بخشنده و آمرزنده است.

ترجمه های انگلیسی(English translations)

O you who have faith! Do not approach prayer when you are intoxicated, [not] until you know what you are saying, nor [enter mosques] in the state of ritual impurity until you have washed yourselves, except while passing through. But if you are sick or on a journey, or any of you has come from the toilet, or you have touched women, and you cannot find water, then make your ablution on clean ground and wipe a part of your faces and your hands. Indeed Allah is all-excusing, all-forgiving.

معانی کلمات آیه

سكارى: سكر: مستى . سكران: مست. سكارى : مستان .

جنبا: جنابت در اثر خروج منى و آميزش جنسى عارض مي شود . شخص را از آن جنب گويند كه در آن حال از نماز خواندن و سائر محترمات بدور است . پس جنب به معنى مجنوب و كنار شده است.

عابرى : عبور كنندگان. آن جمع عابر است كه در اثر اضافه به «سبيل» نونش ساقط گشته است.

تغتسلوا: غسل (بفتح- ع) شستن و بضم اول نتيجه شستن . اغتسال: غسل كردن.

مرضى: بيماران. جمع مريض.

غائط: محل خلوت . غوط: غائب شدن . مراد از آن مستراح است (قاموس قرآن).

لامستم: لمس: دست زدن. دست ماليدن. مراد از آن آميزش جنسى است.

تيمموا: قصد كنيد. تيمّم به معنى قصد است.

صعيد: روى زمين. خاك نيز گفته اند (قاموس قرآن) صعد و صعود: بالا رفتن. روى زمين را ظاهرا بعلّت بالاى زمين و قشر ظاهر آن بودن صعيد گفته اند.

طيب: پاك و دلچسب.

عفو: بسيار آمرزنده.[۱]

نزول

محل نزول:

این آیه همچون دیگر آیات سوره نساء در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۲]

شأن نزول:

«شیخ طوسى» گوید: در سبب نزول آيه، ابراهيم چنين گويد: درباره قومى از صحابه نازل گرديد كه داراى خستگى زيادى بودند.

عائشة گويد: درباره عده اى نازل شده كه آب نمى يافتند[۳][۴][۵].[۶]

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)


يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُكارى‌ حَتَّى تَعْلَمُوا ما تَقُولُونَ وَ لا جُنُباً إِلَّا عابِرِي سَبِيلٍ حَتَّى‌ تَغْتَسِلُوا وَ إِنْ كُنْتُمْ مَرْضى‌ أَوْ عَلى‌ سَفَرٍ أَوْ جاءَ أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنَ الْغائِطِ أَوْ لامَسْتُمُ النِّساءَ فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيداً طَيِّباً فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ وَ أَيْدِيكُمْ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَفُوًّا غَفُوراً «43»

اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! در حال مستى به نماز نزديك نشويد، تا آنكه بدانيد چه مى‌گوييد. و نيز در حال جنابت نزديك (مكان) نماز، (مسجد) نشويد، مگر به طور عبورى (و بى‌توقّف) تا اينكه غسل كنيد. و اگر بيمار يا در سفر بوديد، يا يكى‌

«1». انعام، 23.

جلد 2 - صفحه 74

از شما از جاى گودى (كنايه از قضاى حاجت) آمد، يا تماسى (و آميزش جنسى) با زنان داشتيد و (در اين موارد) آب نيافتيد، پس بر زمين (و خاك) پاك و دلپسندى تيمّم كنيد، (دو كف دست بر خاك زنيد) آنگاه صورت و دست‌هايتان را مسح كنيد، همانا خداوند، بخشنده و آمرزنده است.

نکته ها

چون تحريم شراب، در صدر اسلام به صورت تدريجى انجام گرفت. ابتدا شراب به عنوان نوشابه نامطلوب معرّفى شد؛ «وَ مِنْ ثَمَراتِ النَّخِيلِ وَ الْأَعْنابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَكَراً وَ رِزْقاً حَسَناً» «1» سپس اين آيه نازل شد «2» ونماز در حال مستى را نهى كرد، آنگاه زيان آن را بيش از منافعش دانست، «يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ قُلْ فِيهِما إِثْمٌ كَبِيرٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُما أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما» «3» سپس از مصرف آن به عنوان عنصرى پليد و شيطانى نهى شد. إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ ... رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ‌ «4»

در روايات آمده كه از نماز خواندن در حالت خواب آلودگى و كسالت و سنگينى پرهيز كنيد. «5»

آيات ديگر نيز نماز خواندن از روى كسالت را از نشانه‌هاى منافقان دانسته است. «6»

«غائط» يعنى مكان گود. چون در قديم گودال‌هايى براى قضاى حاجت فراهم مى‌كردند، غائط كنايه از رفتن براى تخلّى است.

امام صادق عليه السلام فرمود: «صَعيد»، موضع بلندى است كه آب از آنجا جارى شود. «7»

امام صادق عليه السلام فرمود: مقصود از «لامَسْتُمُ» جماع و آميزش جنسى است، ولى خداوند ستّار است و ستر را دوست دارد. «8»

«1». نحل، 67.

«2». تفسير عيّاشى.

«3». بقره، 219.

«4». مائده، 90.

«5». كافى، ج 3، ص 371.

«6». نساء، 142 و توبه، 54.

«7». بحار، ج 76، ص 347.

«8». وسائل، ج 20، ص 133.

جلد 2 - صفحه 75

پیام ها

1- مقام نماز به حدى رفيع است كه شرابخوار نبايد به آن نزديك شود. «لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُكارى‌»

2- در نماز، تنها اذكار وحركات كافى نيست، توجّه وشعور لازم است. حَتَّى تَعْلَمُوا ...

3- عبادات ناآگاهانه، از ارزش بالا برخورددار نيست، گرچه تكليف را ساقط مى‌كند. «حَتَّى تَعْلَمُوا ما تَقُولُونَ»

4- در مسجد، نبايد با حالت جنابت وارد شد. وَ لا جُنُباً ...

5- در غسل، شستن تمام بدن لازم است. چون در آيه نام عضو خاصّى برده نشده است. «تَغْتَسِلُوا»

6- احتمال خطر وضرر، يا تكليف را از انسان برمى‌دارد و يا سبب تخفيف تكليف مى‌شود. وَ إِنْ كُنْتُمْ مَرْضى‌ ... فَتَيَمَّمُوا

7- در تعبيرات و گفتار، بايد ادب را رعايت كرد. «مِنَ الْغائِطِ أَوْ لامَسْتُمُ النِّساءَ» (تعبير برگشت از گودى براى قضاى حاجت و لمس زنان، كنايه از آميزش جنسى است. «1»)

8- احكام خدا، ترخيص دارد ولى تعطيل ندارد. اگر آب نبود، بايد تيمم كرد. «فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَيَمَّمُوا»

9- شرط ارتباط با خدا از طريق نماز، طهارت و پاكى است، وضو يا تيمّم. «فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَيَمَّمُوا»

10- تخفيف احكام، نمودى از رحمت و مغفرت الهى است. فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَيَمَّمُوا ... عَفُوًّا غَفُوراً

«1». تهذيب‌الاحكام، ج 1، ص 22.

تفسير نور(10جلدى)، ج‌2، ص: 76

پانویس

  1. پرش به بالا تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
  2. پرش به بالا طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‌3، ص 3.
  3. پرش به بالا در كتاب البرهان في تفسير القرآن از كلينى بعد از چهار واسطه از ابواسامة زيد الشحام او از امام صادق عليه‌السلام روايت كند كه فرمود: منظور از سكارى در آيه مستى خواب است و نيز از على بن ابراهيم بعد از پنج واسطه از زرارة او از امام باقر عليه‌السلام نقل نمايد كه فرمود: مقصود از سكارى در اين آيه مستى خواب است و نيز در تفسير عياشى از زرارة او از امام باقر عليه‌السلام نيز موضوع مستى خواب را از سكارى نقل و روايت كرده است.
  4. پرش به بالا صاحب كشف الاسرار از عامه به نقل از ضحاك بن مزاحم گويد: كه مراد از سكارى در آيه مستى خمر نيست بلكه مستى خواب است و نيز از عبيدة السلمانى روايت كند كه مقصود از مستى در آيه شخص حاقن است (حاقن كسى است كه بول و غائط خود را نگه‌دارد و نماز بخواند) چنانكه حديثى از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل كنند كه فرمود: (لايصليّين احدكم و هو يدافع الاخبثين؛ نبايد نماز بگذارد كسى كه بول و غائط خود را نگه‌دارد و نماز بخواند) و درباره اين قسمت از آية «وَلاجُنُباً إِلَّا عابِرِي سَبِيلٍ» در تفسير ابن مردويه از اسلع بن شريك روايت شده كه گويد: ناقه رسول خدا صلی الله علیه و آله را مى بردم در شبى كه خيلى سرد بود در بين راه خوابم برد، جنب شدم. ترسيدم اگر با آب سرد غسل كنم، مريض شوم يا بميرم. موضوع خود را به رسول خدا صلی الله علیه و آله عرض كردم. اين آيه نازل گرديد و نيز طبرانى هم اين خبر را از اسلع نقل كند و گويد: بعد از نزول آيه، پيامبر فرمود: اى اسلع برخيز و تيمّم كن، و باز صاحب كشف الاسرار و صاحب جامع البيان از عامه و صاحب روض الجنان از خاصه بنا به نقل از يزيد بن حبيب يا زيد بن حبيب گويند: در اوائل اسلام بعضى از مردم كه درب خانه آن‌ها به طرف مسجد باز مي‌شد، جنب مى شدند و راهى جز عبور از مسجد نداشتند و از طرفى كراهت داشتند كه با حالت جنابت از آن بگذرند. اين آية نازل گرديد و عبور از مسجد در حالت جنابت بدون مانع گرديد و صاحب روض الجنان گويد: پس از چندى درب هاى خانه اطراف مسجد بسته شد يعنى بنا به دستور پيامبر درهائى كه به طرف مسجد باز مي‌شد، بستند مگر درب خانه على و فاطمه.
  5. پرش به بالا راجع به اين قسمت از آية «وَ إِنْ كُنْتُمْ مَرْضى » در تفسير ابن ابى‌حاتم از عامه از مجاهد نقل شده كه مردى از انصار مريض شد و قدرت آن را نداشت كه برخيزد و وضو سازد. اين خبر به پيامبر رسيد، سپس اين آية نازل گرديد و نيز در تفسير طبرى از عامه از ابراهيم نخعى روايت شده كه به يكى از اصحاب جراحتى در بدن او وارد آمد و سپس به جنابت مبتلا گرديد. موضوع را به پيامبر گفتند: اين آية نازل گرديد ولى راجع به اين موضوع صاحبان كشف الاسرار و روض الجنان از جابر بن عبدالله انصارى نقل كنند كه سنگى بر سر يك نفر از صحابه افتاد و سخت مجروح گرديد و سپس به او جنابتى رخ داد. از عده اى سؤال كرد كه با اين حالت، چسان نماز بگذارد. به او گفتند: به ناچار بايد غسل كند. لذا آن مرد با آب سرد غسل كرد و بعد از آن وفات يافت. خبر به رسول خدا صلی الله علیه و آله دادند، بسيار دلتنگ و غمگين شد و فرمود: با دستور غلط او را كشتند، خدا بكشد او را كه چنين دستورى را بدون اين كه سؤال كند، داده است. سپس اين آيه نازل گرديد.
  6. پرش به بالا محمدباقر محقق،‌ نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه، ص 198.

منابع