سنجش مقاله انجام نشده است

قرائت حفص از عاصم: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(صفحه‌ای جدید حاوی '{{نیازمند ویرایش فنی}} {{منبع الکترونیکی معتبر}} یگانه قرائتی که دارای سندی صحیح ...' ایجاد کرد)
 
 
(۱۶ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
−
{{نیازمند ویرایش فنی}}
+
{{خوب}}
−
{{منبع الکترونیکی معتبر}}
+
قرائت حفص از عاصم یکی از دو روایت از قرائت عاصم از [[قراء سبعه]] (قاریان هفتگانه قرآن) است. این قرائت، قرائت متداول [[قرآن]] در میان مسلمانان جهان است و حرکت های حروف در قرآن های چاپ حاضر بر اساس آن می باشد.
  
−
یگانه قرائتی که دارای سندی صحیح و با پشتوانه جمهور مسلمین استحکام‌یافته،قرائت‌حفص است.این قرائت در طی قرون پی در پی تا امروز هم‌واره میان‌مسلمانان متداول بوده و هست و تداول آن به چند سبب بر می‌گردد:
+
==معرفی عاصم و حفص==
 +
«ابوبکر عاصم ابى النجود بن بهدله» از قراء طبقه سوم و از مردم [[کوفه]] است و پس از یحیى بن وثاب قرار دارد. قبل از واقعه طاعون در سال ١٣١(ه‍ـ.ق) از دنیا رفت. [[سید محمدباقر موسوی خوانساری|خوانسارى]] در کتاب [[روضات الجنات (کتاب)|روضات الجنّات]]، در ترجمه احوال عاصم مى‌نویسد: «وى از پارساترین و پرهیزکارترین قرّاء و رأى او درست‌ترین آراء در قرائت به شمار مى‌رود. مساعى عاصم در موضوع قرائت، بیش از همه قراء جلب نظر مى‌کند».
  
−
1- سبب اول،همان است که قبلا به آن اشاره شد.در واقع،قرائت‌حفص همان‌قرائت عامه مسلمانان است،زیرا حفص و استاد او عاصم شدیدا به آن چه که باقرائت عامه و روایت صحیح و متواتر میان مسلمانان موافق بود،پای بند بودند.این‌قرائت را عاصم از شیخ خود ابو عبد الرحمان سلمی و او از امام‌«امیر المؤمنین‌»اخذکرده است و علی علیه السلام به هیچ قرائتی جز آن چه با نص اصلی وحی که میان مسلمانان‌از پیامبر صلی الله علیه و آله متواتر بوده،قرائت نمی‌کرده است.
+
اما «ابوعمرو حفص بن سلیمان بن مغیره بزاز اسدى کوفى» مشهور به حفص بوده است. او را ربیب -یعنى فرزند همسر- عاصم مى‌دانند. وى در سال ٩٠ (ه‍ـ.ق) بدنیا آمد. چنانکه مى‌نویسند: «حفص پنج آیه - پنج آیه، قرائت را از عاصم اخذ کرده بود. همانند کودکى که قرآن را از استاد خود مى‌آموزد، قرآن را از او فراگرفت». زنجانى حفص را این گونه مى‌شناساند: «او مردى عالم، عامل و آگاه‌ترین اصحاب عاصم نسبت به قرائت او بوده است».
  
−
این قرائت را عاصم به شاگرد خودحفص آموخته است.از این‌رو در تمامی ادوار تاریخ مورد اعتماد مسلمانان قرارگرفت و این اعتماد عمومی صرفا از این جهت‌بوده است که با نص اصلی و قرائت‌متداول توافق و تطابق داشته است.نسبت این قرائت نیز به حفص،به این معنانیست که این قرائت مبتنی بر اجتهاد حفص است،بلکه این یک نسبت رمزی است‌برای تشخیص این قرائت و قبول قرائت‌حفص،به معنا قبول قرائتی است که حفص‌اختیار کرده و پذیرفته است،زیرا این قرائت از روز نخست‌بین مسلمانان متواتر ومتداول بوده است.
+
==سند قرائت عاصم==
  
−
2- عاصم در بین قراء،معروف به خصوصیات و خصلت‌هایی ممتاز بوده که‌شخصیتی قابل توجه به او بخشیده است.وی ضابطی بی‌نهایت استوار و در اخذ قرآن از دیگران بسیار محتاط بوده است،لذا قرائت را از کسی غیر از ابو عبد الرحمان‌سلمی که از علی علیه السلام فرا گرفته بود،اخذ نمی‌کرد و آن را بر زر بن حبیش که قرائت را ازابن مسعود آموخته بود،عرضه می‌کرد.
+
مطابق با آنچه در منابع آمده است قرائت عاصم با یک واسطه به [[امام علی علیه السلام|امیرالمومنین]] علیه السلام می رسد. [[علامه حسن زاده آملی]] در کتاب "[[قرآن هرگز تحریف نشده (کتاب)|فصل الخطاب فی عدم تحریف کتاب رب الارباب]]" می نویسد:
  
−
ابن عیاش می‌گوید:«عاصم به من گفت:هیچ کس جز ابو عبد الرحمان،حرفی ازقرآن را برای من قرائت نکرد و من هر وقت که از پیش وی باز می‌گشتم،مسموعات‌خود را درباره قرآن به زر بن حبیش عرضه می‌کردم.ابو عبد الرحمان نیز قرائت را ازعلی علیه السلام و زربن حبیش از عبد الله بن مسعود،اخذ کرده بودند» <ref> ذهبی،معرفة القراء الکبار،ج 1،ص 75. </ref>.از این جهت است که‌به تعبیر ابن خلکان:«عاصم در قرائت،یگانه مورد عنایت و توجه بوده است‌» <ref> (وفیات الاعیان،ج 3،ص 9،شماره 315.) </ref>.به‌این ترتیب،در تمام دوره‌های تاریخ،قرائت عاصم قرائتی بوده که بر همه قرائت‌هاترجیح داشته و بین عامه مسلمانان رواج داشته و همگان بدان توجه داشته‌اند.
+
«[[شیخ طبرسی|طبرسى]] در [[مجمع البیان (کتاب)|مجمع البیان]] در تفسیر فرموده خداوند: "... و اظهره اللّه علیه عرّف بعضه و اعرض عن بعض"‏ ([[سوره تحریم|تحریم]]/۳) گوید: کسائى تنها «عرف» بدون تشدید خوانده و دیگران «عرّف» به تشدید خوانده ‏اند، و ابوبکر بن عیاش هم قول به تخفیف را برگزیده است و گفته است: آن از ده حرف و قرائتى است که من آن را وارد در قرائت عاصم از قرائت [[امام علی علیه السلام|على بن ابى طالب]]- علیه السّلام- نمودم تا اینکه قرائت على را خالص گردانم و آن قرائت حسن و [[ابو عبدالرحمن سلمی|ابى عبدالرحمن سلمى]] است. ابو عبدالرحمن هر وقت شخصى را مى‏ دید که (عرّف) را به تشدید مى‏ خواند او را با سنگریزه مى ‏زد. مى ‏گویم: ابوبکر بن عیاش، و حفص بن سلیمان بزّاز هر دو از عاصم بن ابى النجود بهدله روایت مى‏ کنند، و عاصم یکى از هفت تن قاریانى است که قرائتشان به حدّ [[متواتر|تواتر]] رسیده و لکن صداهاى (اعراب) قرآن که هم اکنون رائج است، تنها بر طبق قرائت‏ حفص‏ از عاصم اعراب گذارى شده و از آنچه طبرسى از ابن عیاش نقل کرده بر مى ‏آید که قرائت عاصم همان قرائت امیرالمؤمنین على بن ابى طالب- روحى له الفداء- است مگر در ده کلمه که ابوبکر بن عیاش در قرائت عاصم وارد کرده تا قرائت على- علیه السّلام- خالص گردد، بنابراین قرائتى که حالا متداول است همان قرائت على- علیه السّلام- مى ‏باشد. و همچنین طبرسى در فن دوم از مقدّمه تفسیرش در ذکر نامهاى قرّاء گوید: امّا عاصم بر ابى عبدالرحمن سلمى قرائت کرده است و او بر على بن ابى طالب  علیه السّلام».<ref>قرآن هرگز تحریف نشده؛ ترجمه کتاب فصل الخطاب فی عدم تحریف کتاب رب الارباب، حسن حسن زاده آملی، ترجمه عبدالعلی محمدی شاهرودی، ص۶۰</ref>
  
−
قاسم بن احمد خیاط(متوفای 292)که از افراد حاذق و مورد وثوق بود،در قرائت‌عاصم،امام به شمار می‌آید و از این جهت مردم اتفاق بر آن داشتند تا قرائت او را بردیگر قرائت‌ها ترجیح دهند <ref> (ابن الجزری،الطبقات،ج 2،ص 11) </ref>.
+
==نظرات علماء درباره قرائت عاصم==
 +
محمد هادی معرفت معتقد است قرائت عاصم در تمام دوره‌های تاریخ، قرائتی بوده که بر همه قرائت‌ها ترجیح داشته و بین عامه مسلمانان رواج داشته و همگان بدان توجه داشته ‌اند. وی در این مورد به موارد زیر استناد می کند:
  
−
در ابتدای قرن چهارم،در جلسه قرائت ابن مجاهد قاری بغداد،پانزده تن‌متخصص قرائت عاصم وجود داشته است و ابن مجاهد تنها قرائت عاصم را به آنان‌تعلیم می‌داد <ref> (ذهبی،معرفة القراء الکبار،ج 1،ص 217) </ref>.نفطویه،ابراهیم بن محمد(متوفای 323)که پنجاه سال آموزش‌قرائت را به عهده داشت، هر وقت که جلسه خود را آغاز می‌کرد،قرآن را به قرائت‌عاصم می‌خواند و پس از آن به قرائت‌های دیگر می‌پرداخت <ref> (ابن حجر،لسان المیزان،ج 1،ص 109) </ref>.
+
*قاسم بن احمد خیاط (متوفی ۲۹۲) که از افراد حاذق و مورد وثوق بود، در قرائت‌ عاصم امام به شمار می‌آید و از این جهت مردم اتفاق بر آن داشتند تا قرائت او را بر دیگر قرائت‌ها ترجیح دهند.<ref>ابن الجزری، الطبقات، ج۲، ص۱۱.</ref>
 +
*در ابتدای قرن چهارم، در جلسه قرائت [[ابوبکر بن مجاهد|ابن مجاهد]] قاری بغداد، پانزده تن‌ متخصص قرائت عاصم وجود داشته است و ابن مجاهد تنها قرائت عاصم را به آنان ‌تعلیم می‌داد.<ref>ذهبی، معرفة القراء الکبار، ج۱، ص۲۱۷.</ref> نفطویه، ابراهیم بن محمد (متوفی ۳۲۳) که پنجاه سال آموزش ‌قرائت را به عهده داشت، هر وقت که جلسه خود را آغاز می‌کرد، قرآن را به قرائت‌ عاصم می‌خواند و پس از آن به قرائت‌های دیگر می‌پرداخت.<ref>ابن حجر، لسان المیزان، ج۱، ص۱۰۹.</ref>
 +
*امام [[احمد بن حنبل]] نیز قرائت عاصم را بر دیگر قرائت‌ها ترجیح می‌داد، زیرا مردم [[کوفه]] که اهل علم و فضیلت‌ بودند، قرائت عاصم را پذیرفته بودند.<ref>ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۵، ص۳۹.</ref> همان طور که ذهبی نقل کرده است: «احمد بن حنبل گفته است: عاصم مورد وثوق بود و من قرائت او را اختیار کرده‌ام‌».<ref>ذهبی، میزان الاعتدال، ج۲، ص۳۵۸.</ref>
 +
*ائمه قرائت کوشش کرده‌اند تا اسناد قرائت ‌خود را به عاصم به روایت‌ حفص به خصوص متصل کنند. شمس الدین ذهبی می‌گوید: «بالاترین چیزی‌ که برای ما به وقوع پیوست‌ بدست آوردن قرائت قرآن عظیم از طریق عاصم است‌». او سپس اسناد خود را متصلا تا حفص نقل می‌کند که او از عاصم و عاصم از ابوعبدالرحمان سلمی و وی از علی علیه السلام و از زر بن حبیش و او از [[ابن مسعود]] گرفته و این دو (علی و ابن مسعود) آن را از [[پیامبر اسلام|پیامبر]] صلی الله علیه و آله اخذ کرده و پیامبر صلی الله علیه و آله نیز به واسطه ‌[[جبرئیل]] از خداوند گرفته است.<ref>معرفة القراء الکبار، ج۱، ص۷۷.</ref>
 +
*دانشمند بزرگ و مجاهد ابوالحسن ثابت ‌بن اسلم حلبی از شاگردان برجسته‌ تقی الدین ابوالصلاح حلبی و جانشین او در آن دیار که حدود سال (۴۶۰) به درجه ‌رفیع شهادت نائل گشت، کتابی ارزنده در ترجیح و توجیه قرائت عاصم نگاشته و روشن ساخته که قرائت او همان قرائت قریش است.<ref>به نقل از«صفدی‌» ر.ک: ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۱۷۶، شماره ۹۲ پاورقی شماره ۱ و نیز مقدمه ‌کتاب‌ «الکافی‌» ص۱۸ عاملی، و اعیان الشیعه، ج۴، ص۷، ستون۲. سید عاملی نسبت کتاب یاد شده را به وی از ذهبی نقل می‌کند.</ref>
 +
*[[ابن شهر آشوب|محمد بن علی بن شهر آشوب]] (متوفی ۵۸۸) در کتاب ‌پرارج خود «[[مناقب ابن شهر آشوب (کتاب)|المناقب‌]]» گوید: «عاصم قرائت را از ابوعبدالرحمان سلمی فراگرفته که ‌او نیز قرائت تمامی قرآن را از علی امیرمؤمنان علیه السلام دریافت نموده و اضافه می‌کند فصیح‌ترین قرائات، قرائت عاصم است زیرا از ریشه آن فراگرفته و هر آنچه‌ دیگران کج رفته‌اند، او راه استوار را انتخاب نموده است‌».<ref>مناقب آل ابی طالب، ج۲، ص۴۳.</ref>
 +
*[[علامه حلی]] (متوفی ۷۶۲) در کتاب‌ «المنتهی‌» گوید: «بهترین قرائت‌ها نزد من قرائت ‌عاصم است‌».<ref>منتهی المطلب، چاپ سنگی، ج۱، ص۲۷۳، فرع ششم.</ref>
 +
*قاری بزرگ قدر عمادالدین استرآبادی - از علمای قرن نهم - کتابی در خصوص ‌قرائت عاصم نوشته و سند خود را به او بیان داشته است. این رساله در این باب ‌یگانه است و برای دختر شاه طهماسب صفوی نگاشته و در خاتمه آن، آنچه را که ‌از شاطبی در قصیده شاطبیه‌اش فوت شده، یادآور شده و استدراک نموده است.<ref>منتهی المطلب، چاپ سنگی، ج۱، ص۲۷۳، فرع ششم.</ref>
 +
*معلم و قاری بزرگ مصطفی فرزند محمدابراهیم تبریزی، مقیم مشهد مقدس که ‌در قرن یازده می‌زیسته (ولادت وی به سال ۱۰۰۷ بوده) رساله‌ای ارزنده در اسناد قرائت عاصم تالیف نموده است.<ref>همان، ج۱۲، ص۲۳۶، شماره۱۵۴۲.</ref>
  
−
امام احمد بن حنبل نیز قرائت عاصم را بر دیگر قرائت‌ها ترجیح می‌داد،زیرامردم کوفه که اهل علم و فضیلت‌بودند،قرائت عاصم را پذیرفته بودند <ref> (ابن حجر،تهذیب التهذیب،ج 5،ص 39) </ref>.همان طورکه ذهبی نقل کرده است:«احمد بن حنبل گفته است:عاصم مورد وثوق بود و من قرائت او را اختیار کرده‌ام‌» <ref> (ذهبی،میزان الاعتدال،ج 2،ص 358) </ref>.
+
خلاصه کتب فراوان و متعددی بر دست ‌بزرگان ‌علما درباره ارزش قرائت عاصم به رشته تحریر درآمده و همواره دانشمندان با جمهور مسلمین در بها دادن به قرائت عاصم هم دوش و هم صدا بوده‌اند که بر اهمیت‌شان این قرائت دلالت دارد. علاوه بر مزایای دیگر که شرح آن رفت.
−
لذا تمام ائمه قرائت کوشش کرده‌اند تا اسناد قرائت‌خود را به عاصم به روایت‌حفص به خصوص متصل کنند.امام شمس الدین ذهبی می‌گوید:«بالاترین چیزی‌که برای ما به وقوع پیوست‌به دست آوردن قرائت قرآن عظیم از طریق عاصم است‌».
 
  
−
او سپس اسناد خود را متصلا تا حفص نقل می‌کند که او از عاصم و عاصم ازابو عبد الرحمان سلمی و وی از علی علیه السلام و از زربن حبیش و او از ابن مسعود گرفته واین دو(علی و ابن مسعود)آن را از پیامبر صلی الله علیه و آله اخذ کرده و پیامبر صلی الله علیه و آله نیز به واسطه‌جبرئیل از خداوند گرفته است <ref> ( معرفة القراء الکبار،ج 1،ص 77) </ref>.
+
==نظرات علماء درباره روایت حفص از عاصم==
−
از این‌رو،هم واره بزرگان و شاخص‌های فقهای امامیه،قرائت عاصم به روایت‌حفص را ترجیح داده و برگزیده‌اند،زیرا آن را یگانه قرائت‌برتر و مطابق با لهجه‌فصیح قریش که قرآن بر وفق آن نازل گشته می‌دانستند که عرب و مسلمانان بر آن‌توافق دارند.
+
محمد هادی معرفت در این خصوص می گوید:
 +
از طرف دیگر، حفص که قرائت عاصم را در مناطق مختلف رواج داده به ‌انضباط و استواری شایسته‌ای معروف بود و از این جهت همه مسلمانان علاقه‌مند بودند تا قرائت عاصم را به خصوص از وی اخذ کنند. علاوه بر آن که حفص، اعلم ‌اصحاب عاصم نسبت ‌به قرائت او بوده و در حفظ و ضبط قرائت عاصم بر ابوبکر بن عیاش، هم ردیف خود پیشی گرفته بود.<ref>ابن الجزری، طبقات القراء، ج۱، ص۲۵۴.</ref>
  
−
دانش‌مند بزرگ و مجاهد ابو الحسن ثابت‌بن اسلم حلبی،از شاگردان برجسته‌تقی الدین ابو الصلاح حلبی و جانشین او در آن دیار، که حدود سال(460)به درجه‌رفیع شهادت نائل گشت،کتابی ارزنده در ترجیح و توجیه قرائت عاصم نگاشته وروشن ساخته که قرائت او همان قرائت قریش است (<ref> به نقل از«صفدی‌».ر.ک:ذهبی،سیر اعلام النبلاء،ج 18،ص 176،شماره 92 پاورقی شماره 1 و نیز مقدمه‌کتاب‌«الکافی‌»ص 18 عاملی،و اعیان الشیعه،ج 4،ص 7،ستون 2.سید عاملی نسبت کتاب یاد شده را به وی ازذهبی نقل می‌کند) </ref>.
+
*ابوعمرو دانی گوید: «حفص کسی است که قرائت عاصم را برای مردم تلاوت ‌می‌کرد و در ترویج آن می‌کوشید. او در [[بغداد]] و در [[مکه|مکه]] به آموزش قرائت عاصم ‌همت گماشت‌».<ref>همان.</ref>
 +
*ابن المنادی گفته است: «پیشینیان حفص را در حفظ و ضبط قرآن برتر از ابن عیاش می‌دانستند و او را به ضبط کامل قرائتی که از عاصم آموخته بود، توصیف کرده‌اند».<ref>النشر فی القراءات، ج۱، ص۱۵۶.</ref>
 +
*شاطبی درباره وی می‌گوید: «و حفص و بالاتقان کان مفضلا،<ref>شرح الشاطبیة (سراج القاری‌ء)، ص۱۴.</ref> حفص به جهت ‌دقت و اتقان در قرائت، برتر از دیگران شمرده می‌شد».
  
−
نیز ابو جعفر رشید الدین محمد بن علی بن شهر آشوب(متوفای 588)در کتاب‌پر ارج خود«المناقب‌»گوید:«عاصم قرائت را از ابو عبد الرحمان سلمی فرا گرفته،که‌او نیز قرائت تمامی قرآن را از علی امیر مؤمنان علیه السلام دریافت نموده و اضافه می‌کندفصیح‌ترین قرائات،قرائت عاصم است،زیرا از ریشه آن فرا گرفته و هر آن چه‌دیگران کج رفته‌اند،او راه استوار را انتخاب نموده است‌» <ref> (مناقب آل ابی طالب،ج 2،ص 43) </ref>.
+
==سخن حفص در خصوص قرائت خود==
−
هم چنین فقیه گران مایه ابو منصور جمال الدین حسن بن یوسف،ابن مطهر علامه حلی(متوفای 762)در کتاب‌«المنتهی‌»گوید: «بهترین قرائت‌ها نزد من قرائت‌عاصم است‌» <ref> (منتهی المطلب،چاپ سنگی،ج 1،ص 273،فرع ششم). </ref>
+
در طبقات القراء ابن جزری آمده است که حفص گفته است: «عاصم‌ به من گفت: قرائتی را که به تو آموختم، همان قرائتی است که از [[ابو عبدالرحمان‌ سلمی|ابوعبدالرحمان‌ سلمی]] اخذ کرده‌ام و او عیناً از [[امام علی علیه السلام|علی]] علیه السلام فراگرفته است و قرائتی را که به ‌ابوبکر بن عیاش آموختم، قرائتی است که بر زر بن حبیش عرضه کرده‌ام و او از [[ابن مسعود]] اخذ کرده بود».<ref>ابن الجزری، طبقات القراء، ج۱، ص۳۴۸.</ref>
  
−
قاری بزرگ قدر عماد الدین استر آبادی-از علمای قرن نهم-کتابی در خصوص‌قرائت عاصم نوشته و سند خود را به او بیان داشته است.این رساله در این باب‌یگانه است و برای دختر شاه طهماسب صفوی نگاشته و در خاتمه آن،آن چه را که‌از شاطبی در قصیده شاطبیه‌اش فوت شده،یاد آور شده و استدراک نموده است <ref> (منتهی المطلب،چاپ سنگی،ج 1،ص 273،فرع ششم) </ref>.
+
==تطابق قرائت کربلایی کاظم با قرائت حفص==
−
معلم و قاری بزرگ مصطفی فرزند محمد ابراهیم تبریزی،مقیم مشهد مقدس که‌در قرن یازده می‌زیسته(ولادت وی به سال 1007 بوده)رساله‌ای ارزنده در اسنادقرائت عاصم تالیف نموده است <ref> (همان،ج 12،ص 236،شماره 1542) </ref>.خلاصه،کتب فراوان و متعددی بر دست‌بزرگان‌علما درباره ارزش قرائت عاصم به رشته تحریر در آمده و هم‌واره دانش مندان باجمهور مسلمین در بها دادن به قرائت عاصم هم دوش و هم صدا بوده‌اند،که براهمیت‌شان این قرائت دلالت دارد.علاوه بر مزایای دیگر که شرح آن رفت.
+
موید دیگر بر درستی و اعتبار قرائت حفص آن است که قرائت [[کربلایی کاظم]] که با عنایت الهی به یکباره، حافظ کل قرآن گردید بر اساس قرائت حفص از عاصم بوده است.
  
−
3- از طرف دیگر،حفص که قرائت عاصم را در مناطق مختلف رواج داده به‌انضباط و استواری شایسته‌ای معروف بود و از این جهت همه مسلمانان علاقه‌مندبودند تا قرائت عاصم را به خصوص از وی اخذ کنند.علاوه بر آن که حفص،اعلم‌اصحاب عاصم نسبت‌به قرائت او بوده و در حفظ و ضبط قرائت عاصم برابوبکر بن عیاش،هم ردیف خود،پیشی گرفته بود <ref> ( ابن الجزری،طبقات القراء،ج 1،ص 254) </ref>.
+
فرزند مرحوم کربلایی کاظم ساروقی (حافظ قرآن به معجزه الهی) در نقل جریان دیدار کربلایی کاظم با [[آیت الله بروجردی]] می گوید: [آقای بروجردی] پرسیدند قرائت شما چه قرائتی ست؟ گفتم قرائت عاصم به روایت حفص است. ایشان گفتند بله ایشان [[شیعه]] است و قرائتشان مورد قبول است.<ref>[http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13950628000925 خبرگزاری فارس، گفت‌وگو با فرزند مرحوم کربلایی کاظم ساروقی، انتشار:۱۳۹۵/۰۷/۰۴]، بازیابی: 19 فروردین 1397.</ref>
  
−
ابو عمرو دانی گوید:«حفص کسی است که قرائت عاصم را برای مردم تلاوت‌می‌کرد و در ترویج آن می‌کوشید.او در بغداد و در مکه به آموزش قرائت عاصم‌همت گماشت‌» <ref> (همان) </ref>.
+
==کتابشناسی قرائت عاصم==
−
ابن المنادی گفته است:«پیشینیان حفص را در حفظ و ضبط قرآن برتر ازابن عیاش می‌دانستند و او را به ضبط کامل قرائتی که از عاصم آموخته بود،توصیف کرده‌اند» <ref> ( النشر فی القراءات،ج 1،ص 156). </ref>
 
  
−
شاطبی درباره وی می‌گوید:«و حفص و بالاتقان کان مفضلا <ref> (شرح الشاطبیة(سراج القاری‌ء)،ص 14) </ref> ،حفص به جهت‌دقت و اتقان در قرائت،برتر از دیگران شمرده می‌شد».
+
*کتاب «دراسات فی اهمیة قراءة عاصم» به زبان عربی با موضوع کاوشی درباره اهمیت قرائت عاصم از [[قراء سبعه]] مشهور قرآن، پایان‌نامه دکتری احمد زرنگار، عضو هیئت علمی دانشکده صدا و سیما و مشاور قرآنی معاونت فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی است که با راهنمایی سید محمدباقر حجتی نگاشته شده و انتشارات بین‌المللی الهدی آن را چاپ نموده است.
−
ارباب نقد و تحقیق روایت‌حفص را از عاصم روایتی صحیح می‌دانند.ابن معین‌گوید:«روایت صحیحی که از قرائت عاصم باقی است، روایت‌حفص بن سلیمان است‌» <ref> (النشر فی القراءات،ج 1،ص 156) </ref>.
 
−
با این کیفیت،قرائتی که بین همه مسلمانان رواج یافت،قرائت عاصم از طریق‌حفص است.
 
  
−
4- علاوه بر آن اسناد حفص در نقل قرائت عاصم از علی امیر المؤمنین علیه السلام،اسنادی صحیح و عالی است که در دیگر قرائت‌ها نظیر ندارد،زیرا:
+
*اهمیت قرائت عاصم به روایت حفص از اکرم خدایی اصفهانی: این کتاب توسط نشر رایزن در سال ١٣٧٨ منتشر شده است.
−
اولا عاصم قرائت را به طور کامل از احدی غیر از شیخ و استاد خودابو عبد الرحمان سلمی اخذ نکرده که شخصیتی بزرگ و موجه به شمار می‌آمد و اگرعاصم این قرائت را بر دیگری عرضه کرده است،صرفا برای حصول اطمینان‌بوده است.
 
  
−
ابن عیاش می‌گوید:«عاصم بن من گفت:احدی حرفی از قرآن را برای من قرائت‌نکرد،مگر ابو عبد الرحمان سلمی که قرآن را از علی علیه السلام اخذ کرده است.من موقعی‌که از نزد ابو عبد الرحمان باز می‌گشتم،آن چه را که فرا گرفته بودم بر زربن حبیش که‌قرائت را از عبد الله بن مسعود اخذ کرده بود،عرضه می‌کردم‌» <ref> (معرفة القراء الکبار،از ذهبی،ج 1،ص 75). </ref>
+
*رساله‏ اى در قرائت حفص بن سلیمان و ابوبکر بن عیاش راویان عاصم از [[علامه حسن زاده آملی]]. این رساله در آخر تفسیر [[منهج الصادقین فى الزام المخالفین (کتاب)|منهج الصادقین]] چاپ شده است و علامه خود در خصوص آن می گوید: علت تألیف این رساله این بود که تفسیر منهج چه کبیر آن و چه خلاصه آن، بقرائت ابوبکر از عاصم ترجمه بفارسى شده است و قرائت متداول قرآن بقرائت حفص از عاصم است و قرائت عاصم همان قرائت امیر المؤمنین على- علیه السلام- است مگر در ده کلمه قرآن چنانکه امین الاسلام طبرسى قدّس سرّه در تفسیر مجمع البیان بدان تصریح فرموده است.<ref>نامه برنامه ها، حسن حسن زاده آملی، ص ۲۵۲</ref>
−
ثانیا هیچ گاه عاصم با استاد و شیخ خود ابو عبد الرحمان سلمی مخالفت‌نورزید،زیرا یقین داشت آن چه را از او فرا گرفته،دقیقا همان است که او از علی علیه السلام‌فرا گرفته است.عاصم در این باره گوید:«من در قرائت هیچ اختلافی باابو عبد الرحمان سلمی نداشتم و در هیچ مورد با قرائت او مخالفت نورزیدم،زیرابه یقین می‌دانستم که ابو عبد الرحمان سلمی نیز در هیچ موردی با قرائت علی علیه السلام‌مخالفت نورزیده است‌» <ref> (همان و الطبقات،ج 1،ص 348) </ref>.
 
  
−
ثالثا عاصم،اختصاصا اسناد طلایی و عالی قرائت‌خود را به ربیب خود حفص <ref> (حفص،فرزند همسر عاصم و در دامن وی پرورش یافته بود.) </ref> منتقل کرده و نه به هیچ کس دیگر!و این ضیلت‌بزرگی است که تنها حفص در بین‌دیگر قراء،بدان ممتاز است.این همان شایستگی ویژه است که برای حفص فراهم‌آمد تا مسلمانان به او روی آورند و تنها قرائت او را بپذیرند.حفص می‌گوید:«عاصم‌به من گفت:قرائتی را که به تو آموختم،همان قرائتی است که از ابو عبد الرحمان‌سلمی اخذ کرده‌ام و او عینا از علی علیه السلام فرا گرفته است و قرائتی را که به‌ابوبکر بن عیاش آموختم،قرائتی است که بر زربن حبیش عرضه کرده‌ام و او ازابن مسعود اخذ کرده بود» <ref> (ابن الجزری،طبقات القراء،ج 1،ص 348) </ref>.
 
 
==پانویس==
 
==پانویس==
 
{{پانویس}}
 
{{پانویس}}
 
==منابع==
 
==منابع==
−
*محمد هادی معرفت،ویژگی قرائت‌ حفص، در دسترس در [http://maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,6114 دانشنامه موضوعی قرآن] تاریخ بازیابی:19 آذرماه 1392.
+
*محمدهادی معرفت، ویژگی قرائت‌ حفص، در دسترس در [http://maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,6114 دانشنامه موضوعی قرآن]، تاریخ بازیابی: 19 آذرماه 1392.
 +
*[http://www.ahsanolhadith.ir/index.php?p=qnews&id=9029 كربلايی كاظم ساروقی قرآن را با قرائت حفص از عاصم از حفظ می‌خواند، سایت احسن الحدیث].
 +
*خدایی اصفهانی، اکرم، اهمیت قرایت عاصم به روایت حفص، نشر رایزن، تهران، ١٣٧٨.
 +
*حسن حسن زاده آملی، قرآن هرگز تحریف نشده؛ ترجمه کتاب فصل الخطاب فی عدم تحریف کتاب رب الارباب، ترجمه عبدالعلی محمدی شاهرودی
 +
*حسن حسن زاده آملی، نامه ها برنامه ها.
 
[[رده:آداب قرآن]]
 
[[رده:آداب قرآن]]
−
[[رده:قرائت قرآن]]
+
[[رده:قراءات قرآن]]
 +
{{سنجش کیفی
 +
|سنجش=نشده
 +
|شناسه= خوب
 +
|عنوان بندی مناسب=
 +
|کفایت منابع و پی نوشت ها=
 +
|رعایت سطح مخاطب عام=
 +
|رعایت ادبیات دانشنامه ای=
 +
|جامعیت=
 +
|رعایت اختصار=
 +
|سیر منطقی=
 +
}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ نوامبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۶:۳۸

Confirm3.jpg

قرائت حفص از عاصم یکی از دو روایت از قرائت عاصم از قراء سبعه (قاریان هفتگانه قرآن) است. این قرائت، قرائت متداول قرآن در میان مسلمانان جهان است و حرکت های حروف در قرآن های چاپ حاضر بر اساس آن می باشد.

معرفی عاصم و حفص

«ابوبکر عاصم ابى النجود بن بهدله» از قراء طبقه سوم و از مردم کوفه است و پس از یحیى بن وثاب قرار دارد. قبل از واقعه طاعون در سال ١٣١(ه‍ـ.ق) از دنیا رفت. خوانسارى در کتاب روضات الجنّات، در ترجمه احوال عاصم مى‌نویسد: «وى از پارساترین و پرهیزکارترین قرّاء و رأى او درست‌ترین آراء در قرائت به شمار مى‌رود. مساعى عاصم در موضوع قرائت، بیش از همه قراء جلب نظر مى‌کند».

اما «ابوعمرو حفص بن سلیمان بن مغیره بزاز اسدى کوفى» مشهور به حفص بوده است. او را ربیب -یعنى فرزند همسر- عاصم مى‌دانند. وى در سال ٩٠ (ه‍ـ.ق) بدنیا آمد. چنانکه مى‌نویسند: «حفص پنج آیه - پنج آیه، قرائت را از عاصم اخذ کرده بود. همانند کودکى که قرآن را از استاد خود مى‌آموزد، قرآن را از او فراگرفت». زنجانى حفص را این گونه مى‌شناساند: «او مردى عالم، عامل و آگاه‌ترین اصحاب عاصم نسبت به قرائت او بوده است».

سند قرائت عاصم

مطابق با آنچه در منابع آمده است قرائت عاصم با یک واسطه به امیرالمومنین علیه السلام می رسد. علامه حسن زاده آملی در کتاب "فصل الخطاب فی عدم تحریف کتاب رب الارباب" می نویسد:

«طبرسى در مجمع البیان در تفسیر فرموده خداوند: "... و اظهره اللّه علیه عرّف بعضه و اعرض عن بعض"‏ (تحریم/۳) گوید: کسائى تنها «عرف» بدون تشدید خوانده و دیگران «عرّف» به تشدید خوانده ‏اند، و ابوبکر بن عیاش هم قول به تخفیف را برگزیده است و گفته است: آن از ده حرف و قرائتى است که من آن را وارد در قرائت عاصم از قرائت على بن ابى طالب- علیه السّلام- نمودم تا اینکه قرائت على را خالص گردانم و آن قرائت حسن و ابى عبدالرحمن سلمى است. ابو عبدالرحمن هر وقت شخصى را مى‏ دید که (عرّف) را به تشدید مى‏ خواند او را با سنگریزه مى ‏زد. مى ‏گویم: ابوبکر بن عیاش، و حفص بن سلیمان بزّاز هر دو از عاصم بن ابى النجود بهدله روایت مى‏ کنند، و عاصم یکى از هفت تن قاریانى است که قرائتشان به حدّ تواتر رسیده و لکن صداهاى (اعراب) قرآن که هم اکنون رائج است، تنها بر طبق قرائت‏ حفص‏ از عاصم اعراب گذارى شده و از آنچه طبرسى از ابن عیاش نقل کرده بر مى ‏آید که قرائت عاصم همان قرائت امیرالمؤمنین على بن ابى طالب- روحى له الفداء- است مگر در ده کلمه که ابوبکر بن عیاش در قرائت عاصم وارد کرده تا قرائت على- علیه السّلام- خالص گردد، بنابراین قرائتى که حالا متداول است همان قرائت على- علیه السّلام- مى ‏باشد. و همچنین طبرسى در فن دوم از مقدّمه تفسیرش در ذکر نامهاى قرّاء گوید: امّا عاصم بر ابى عبدالرحمن سلمى قرائت کرده است و او بر على بن ابى طالب علیه السّلام».[۱]

نظرات علماء درباره قرائت عاصم

محمد هادی معرفت معتقد است قرائت عاصم در تمام دوره‌های تاریخ، قرائتی بوده که بر همه قرائت‌ها ترجیح داشته و بین عامه مسلمانان رواج داشته و همگان بدان توجه داشته ‌اند. وی در این مورد به موارد زیر استناد می کند:

  • قاسم بن احمد خیاط (متوفی ۲۹۲) که از افراد حاذق و مورد وثوق بود، در قرائت‌ عاصم امام به شمار می‌آید و از این جهت مردم اتفاق بر آن داشتند تا قرائت او را بر دیگر قرائت‌ها ترجیح دهند.[۲]
  • در ابتدای قرن چهارم، در جلسه قرائت ابن مجاهد قاری بغداد، پانزده تن‌ متخصص قرائت عاصم وجود داشته است و ابن مجاهد تنها قرائت عاصم را به آنان ‌تعلیم می‌داد.[۳] نفطویه، ابراهیم بن محمد (متوفی ۳۲۳) که پنجاه سال آموزش ‌قرائت را به عهده داشت، هر وقت که جلسه خود را آغاز می‌کرد، قرآن را به قرائت‌ عاصم می‌خواند و پس از آن به قرائت‌های دیگر می‌پرداخت.[۴]
  • امام احمد بن حنبل نیز قرائت عاصم را بر دیگر قرائت‌ها ترجیح می‌داد، زیرا مردم کوفه که اهل علم و فضیلت‌ بودند، قرائت عاصم را پذیرفته بودند.[۵] همان طور که ذهبی نقل کرده است: «احمد بن حنبل گفته است: عاصم مورد وثوق بود و من قرائت او را اختیار کرده‌ام‌».[۶]
  • ائمه قرائت کوشش کرده‌اند تا اسناد قرائت ‌خود را به عاصم به روایت‌ حفص به خصوص متصل کنند. شمس الدین ذهبی می‌گوید: «بالاترین چیزی‌ که برای ما به وقوع پیوست‌ بدست آوردن قرائت قرآن عظیم از طریق عاصم است‌». او سپس اسناد خود را متصلا تا حفص نقل می‌کند که او از عاصم و عاصم از ابوعبدالرحمان سلمی و وی از علی علیه السلام و از زر بن حبیش و او از ابن مسعود گرفته و این دو (علی و ابن مسعود) آن را از پیامبر صلی الله علیه و آله اخذ کرده و پیامبر صلی الله علیه و آله نیز به واسطه ‌جبرئیل از خداوند گرفته است.[۷]
  • دانشمند بزرگ و مجاهد ابوالحسن ثابت ‌بن اسلم حلبی از شاگردان برجسته‌ تقی الدین ابوالصلاح حلبی و جانشین او در آن دیار که حدود سال (۴۶۰) به درجه ‌رفیع شهادت نائل گشت، کتابی ارزنده در ترجیح و توجیه قرائت عاصم نگاشته و روشن ساخته که قرائت او همان قرائت قریش است.[۸]
  • محمد بن علی بن شهر آشوب (متوفی ۵۸۸) در کتاب ‌پرارج خود «المناقب‌» گوید: «عاصم قرائت را از ابوعبدالرحمان سلمی فراگرفته که ‌او نیز قرائت تمامی قرآن را از علی امیرمؤمنان علیه السلام دریافت نموده و اضافه می‌کند فصیح‌ترین قرائات، قرائت عاصم است زیرا از ریشه آن فراگرفته و هر آنچه‌ دیگران کج رفته‌اند، او راه استوار را انتخاب نموده است‌».[۹]
  • علامه حلی (متوفی ۷۶۲) در کتاب‌ «المنتهی‌» گوید: «بهترین قرائت‌ها نزد من قرائت ‌عاصم است‌».[۱۰]
  • قاری بزرگ قدر عمادالدین استرآبادی - از علمای قرن نهم - کتابی در خصوص ‌قرائت عاصم نوشته و سند خود را به او بیان داشته است. این رساله در این باب ‌یگانه است و برای دختر شاه طهماسب صفوی نگاشته و در خاتمه آن، آنچه را که ‌از شاطبی در قصیده شاطبیه‌اش فوت شده، یادآور شده و استدراک نموده است.[۱۱]
  • معلم و قاری بزرگ مصطفی فرزند محمدابراهیم تبریزی، مقیم مشهد مقدس که ‌در قرن یازده می‌زیسته (ولادت وی به سال ۱۰۰۷ بوده) رساله‌ای ارزنده در اسناد قرائت عاصم تالیف نموده است.[۱۲]

خلاصه کتب فراوان و متعددی بر دست ‌بزرگان ‌علما درباره ارزش قرائت عاصم به رشته تحریر درآمده و همواره دانشمندان با جمهور مسلمین در بها دادن به قرائت عاصم هم دوش و هم صدا بوده‌اند که بر اهمیت‌شان این قرائت دلالت دارد. علاوه بر مزایای دیگر که شرح آن رفت.

نظرات علماء درباره روایت حفص از عاصم

محمد هادی معرفت در این خصوص می گوید: از طرف دیگر، حفص که قرائت عاصم را در مناطق مختلف رواج داده به ‌انضباط و استواری شایسته‌ای معروف بود و از این جهت همه مسلمانان علاقه‌مند بودند تا قرائت عاصم را به خصوص از وی اخذ کنند. علاوه بر آن که حفص، اعلم ‌اصحاب عاصم نسبت ‌به قرائت او بوده و در حفظ و ضبط قرائت عاصم بر ابوبکر بن عیاش، هم ردیف خود پیشی گرفته بود.[۱۳]

  • ابوعمرو دانی گوید: «حفص کسی است که قرائت عاصم را برای مردم تلاوت ‌می‌کرد و در ترویج آن می‌کوشید. او در بغداد و در مکه به آموزش قرائت عاصم ‌همت گماشت‌».[۱۴]
  • ابن المنادی گفته است: «پیشینیان حفص را در حفظ و ضبط قرآن برتر از ابن عیاش می‌دانستند و او را به ضبط کامل قرائتی که از عاصم آموخته بود، توصیف کرده‌اند».[۱۵]
  • شاطبی درباره وی می‌گوید: «و حفص و بالاتقان کان مفضلا،[۱۶] حفص به جهت ‌دقت و اتقان در قرائت، برتر از دیگران شمرده می‌شد».

سخن حفص در خصوص قرائت خود

در طبقات القراء ابن جزری آمده است که حفص گفته است: «عاصم‌ به من گفت: قرائتی را که به تو آموختم، همان قرائتی است که از ابوعبدالرحمان‌ سلمی اخذ کرده‌ام و او عیناً از علی علیه السلام فراگرفته است و قرائتی را که به ‌ابوبکر بن عیاش آموختم، قرائتی است که بر زر بن حبیش عرضه کرده‌ام و او از ابن مسعود اخذ کرده بود».[۱۷]

تطابق قرائت کربلایی کاظم با قرائت حفص

موید دیگر بر درستی و اعتبار قرائت حفص آن است که قرائت کربلایی کاظم که با عنایت الهی به یکباره، حافظ کل قرآن گردید بر اساس قرائت حفص از عاصم بوده است.

فرزند مرحوم کربلایی کاظم ساروقی (حافظ قرآن به معجزه الهی) در نقل جریان دیدار کربلایی کاظم با آیت الله بروجردی می گوید: [آقای بروجردی] پرسیدند قرائت شما چه قرائتی ست؟ گفتم قرائت عاصم به روایت حفص است. ایشان گفتند بله ایشان شیعه است و قرائتشان مورد قبول است.[۱۸]

کتابشناسی قرائت عاصم

  • کتاب «دراسات فی اهمیة قراءة عاصم» به زبان عربی با موضوع کاوشی درباره اهمیت قرائت عاصم از قراء سبعه مشهور قرآن، پایان‌نامه دکتری احمد زرنگار، عضو هیئت علمی دانشکده صدا و سیما و مشاور قرآنی معاونت فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی است که با راهنمایی سید محمدباقر حجتی نگاشته شده و انتشارات بین‌المللی الهدی آن را چاپ نموده است.
  • اهمیت قرائت عاصم به روایت حفص از اکرم خدایی اصفهانی: این کتاب توسط نشر رایزن در سال ١٣٧٨ منتشر شده است.
  • رساله‏ اى در قرائت حفص بن سلیمان و ابوبکر بن عیاش راویان عاصم از علامه حسن زاده آملی. این رساله در آخر تفسیر منهج الصادقین چاپ شده است و علامه خود در خصوص آن می گوید: علت تألیف این رساله این بود که تفسیر منهج چه کبیر آن و چه خلاصه آن، بقرائت ابوبکر از عاصم ترجمه بفارسى شده است و قرائت متداول قرآن بقرائت حفص از عاصم است و قرائت عاصم همان قرائت امیر المؤمنین على- علیه السلام- است مگر در ده کلمه قرآن چنانکه امین الاسلام طبرسى قدّس سرّه در تفسیر مجمع البیان بدان تصریح فرموده است.[۱۹]

پانویس

  1. ↑ قرآن هرگز تحریف نشده؛ ترجمه کتاب فصل الخطاب فی عدم تحریف کتاب رب الارباب، حسن حسن زاده آملی، ترجمه عبدالعلی محمدی شاهرودی، ص۶۰
  2. ↑ ابن الجزری، الطبقات، ج۲، ص۱۱.
  3. ↑ ذهبی، معرفة القراء الکبار، ج۱، ص۲۱۷.
  4. ↑ ابن حجر، لسان المیزان، ج۱، ص۱۰۹.
  5. ↑ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۵، ص۳۹.
  6. ↑ ذهبی، میزان الاعتدال، ج۲، ص۳۵۸.
  7. ↑ معرفة القراء الکبار، ج۱، ص۷۷.
  8. ↑ به نقل از«صفدی‌» ر.ک: ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۱۷۶، شماره ۹۲ پاورقی شماره ۱ و نیز مقدمه ‌کتاب‌ «الکافی‌» ص۱۸ عاملی، و اعیان الشیعه، ج۴، ص۷، ستون۲. سید عاملی نسبت کتاب یاد شده را به وی از ذهبی نقل می‌کند.
  9. ↑ مناقب آل ابی طالب، ج۲، ص۴۳.
  10. ↑ منتهی المطلب، چاپ سنگی، ج۱، ص۲۷۳، فرع ششم.
  11. ↑ منتهی المطلب، چاپ سنگی، ج۱، ص۲۷۳، فرع ششم.
  12. ↑ همان، ج۱۲، ص۲۳۶، شماره۱۵۴۲.
  13. ↑ ابن الجزری، طبقات القراء، ج۱، ص۲۵۴.
  14. ↑ همان.
  15. ↑ النشر فی القراءات، ج۱، ص۱۵۶.
  16. ↑ شرح الشاطبیة (سراج القاری‌ء)، ص۱۴.
  17. ↑ ابن الجزری، طبقات القراء، ج۱، ص۳۴۸.
  18. ↑ خبرگزاری فارس، گفت‌وگو با فرزند مرحوم کربلایی کاظم ساروقی، انتشار:۱۳۹۵/۰۷/۰۴، بازیابی: 19 فروردین 1397.
  19. ↑ نامه برنامه ها، حسن حسن زاده آملی، ص ۲۵۲

منابع

برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=قرائت_حفص_از_عاصم&oldid=113410»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا