اربعین

این صفحه مدخلی از کتاب فرهنگ عاشورا است

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

چهل، چهلم. در فرهنگ اسلامى و در معارف عرفانى، عدد چهل (اربعين) جايگاه ‌خاصى دارد. چله نشينى براى رفع حاجت‌ يا رسيدن به مقامات سلوك و عرفان معروف‌ است.

حفظ كردن چهل حديث، اخلاص چهل صباح، كمال عقل در چهل سالگى، دعا براى چهل مؤمن، چهل شب چهارشنبه و... بسيارى از اين نمونه‌ها و موارد.

در فرهنگ عاشورا، اربعين به چهلمين روز شهادت حسين بن على‌ علیه السلام گفته مى‌شود كه مصادف با روز بيستم ماه صفر است. از سنت هاى مردمى، گرامي داشت چهلم مردگان‌است كه به ياد عزيز فوت شده خويش، خيرات و صدقات مى‌دهند و مجلس ياد بود به پا مى‌كنند.

در روز بيستم صفر نيز شيعيان، عظيمترين مراسم سوگوارى را در كشورها وشهرهاى مختلف به ياد عاشوراى حسينى برپا مى‌كنند و همراه با دسته‌هاى سينه زنى و عزادارى به تعظيم شعائر دينى مى‌پردازند. در شهر كربلا، اربعين حسينى عظمت و شكوه‌ خاصى دارد و دسته‌هاى عزادار، مراسمى پرشور برپا مى‌كنند.

در نخستين اربعين شهادت امام حسين علیه السلام، جابر بن عبدالله انصارى و عطيه عوفى ‌موفق به زيارت تربت و قبر سيدالشهدا شدند. بنا به برخى نقل ها، در همان اربعين، كاروان‌ اسراى اهل بيت‌ علیهم السلام در بازگشت از شام و سر راه مدينه، از كربلا گذشتند و با جابر ديدار كردند البته برخى از مورخان هم آن را نفى كرده و نپذيرفته‌اند. از جمله مرحوم محدث ‌قمى در «منتهى الآمال‌» دلايلى ذكر مى‌كند كه ديدار اهل بيت از كربلا در اربعين اول نبوده‌است.

بعضى از علما نيز در اين باره تحقيق مبسوط و مستقلى انجام داده‌اند كه منتشر شده است. به هر حال، تكريم اين روز و احياى خاطره غمبار عاشورا، رمز تداوم شورعاشورايى در زمان هاى بعد بوده است.

در تاريخ انقلاب اسلامى ايران نيز، سنت احياى‌ اربعين تاثير مهمى در شور گسترى در شهرها داشت و در چهلم شهداى حادثه قم (در تاريخ 19 دى 1356 ش) مردم مسلمان تبريز قيام كردند و شهيد دادند. در اربعين شهداى ‌تبريز، شهرهاى ديگر مجلس ياد بود گرفته، تظاهرات كردند و همين گونه اربعين ها به هم ‌وصل شد و سراسر ايران به نهضت پيوست تا آن كه انقلاب اسلامى در 22 بهمن سال ‌1357 ش به پيروزى رسيد. اين به بركت الهام گيرى از فرهنگ شهادت و ايثار خون بود كه ‌ملت قهرمان ايران از عاشورا گرفته بود. «اربعين‌»، تداوم ‌«عاشورا» بود و «ذكر»، رسالت ‌بازماندگان پس از «خون‌» و «شهادت‌».

به ياد كربلا دلها غمين است دلا خون گريه كن چون اربعين است

پيام خون، خطاب آتشين است بقاء دين، رهين اربعين است

كه تاريخ پر از خون و شهادت سراسر اربعين در اربعين است

بسوز اى دل كه امروز اربعين است عزاى پور ختم المرسلين است

مرام شيعه در خون ريشه دارد نگهبانى ز خط خون چنين است

منابع

جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.

	واقعه عاشورا
قبل از واقعه	منزلگاه های قافله کربلا: ثعلبیه - خزیمیه - ذات عرق - ذو حسم - زباله - زرود - شراف - شقوق - صفاح - عذیب الهجانات - قاع - قصر مقاتل - مغیثه - وادی عقیق - واقصه روزهای دهه محرم تا عاشورا: ۱محرم - ۲محرم - ۳محرم- ۴محرم - ۵محرم - ۶محرم - ۷محرم - ۸محرم - تاسوعا
شرح واقعه	وقایع: عاشورا - سخنان امام حسین علیه السلام با یارانشان در روز عاشورا - آرایش سپاه دو طرف در روز عاشورا - جنايات سپاه عمر بن سعد در عصر عاشورا شهیدان: امام حسین علیه السلام * حضرت عباس علیه السلام * حضرت علی اکبر علیه السلام * مسلم بن عقیل * حضرت قاسم علیه السلام * حضرت علی اصغر علیه السلام *ادامه اسیران: امام سجاد(ع) • امام باقر(ع) • زینب(س)  • رباب • سکینه • رقیه • ادامه عاملان واقعه کربلا: یزید بن معاویه * مروان بن حکم * عبیدالله بن زیاد * عمر بن سعد * شمر * سرجون رومی * شریح قاضی * یحیی بن سعید * ادامه سپاهیان عمر سعد: شمر * حصین بن نمیر * شبث بن ربعی * سنان بن انس * حرمله * قیس بن اشعث * مسروق بن وائل حضرمی * ادامه
پس از واقعه	اسرای اهل بیت علیهم السلام * اسیران کربلا در کوفه * اسیران کربلا در شام * باقی ماندگان واقعه کربلا
بازتاب واقعه	خونخواهی امام حسین علیه السلام - عزای ابا عبدالله علیه السلام - تحریفات واقعه ی عاشورا
وابسته ها	زیارت امام حسین علیه السلام * حرم حسینی * منابع تاریخ زندگی امام حسین علیه السلام امام حسین علیه السلام در منظر اندیشمندان جهان