دعائم الاسلام (کتاب)

نویسنده	ابن حیون، نعمان بن محمد تمیمی
موضوع	فقه اسماعيليه
زبان	عربی
تعداد جلد	2

مقاله‌ی مربوط به این عنوان از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

محتوای فعلی "مقاله‌ یک نشریه" متناسب با این عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

منبع: فصلنامه كلام اسلامى، شماره 19

نام کامل آن دعائم الاسلام في ذكر الحلال والحرام والقضايا والاحكام است. نوشته نعمان بن محمد تميمى. اين كتاب محكمترين و قوى ترين منبع قانونگذارى دولت فاطميون مصر بشمار مى رفت.

كتاب مشتمل بر دو جزء است جزء اول آن كه نزد اسماعيليان به «دعائم الاسلام السبع» معروف است شامل هفت كتاب زير مى باشد:

1. كتاب الولاية؛
2. كتاب الطهارة؛
3. كتاب الصلاة؛
4. كتاب الزكاة؛
5. كتاب الصوم والاعتكاف؛
6. كتاب الحج؛
7. كتاب الجهاد.

و جزء دوم آن شامل 26 كتاب به شرح زیر است:

1. كتاب البيوع والاحكام فيها؛
2. كتاب الايمان والنذور؛
3. كتاب الاطعمة؛
4. كتاب الاشربة؛
5. كتاب الطب؛
6. كتاب اللباس والطيب؛
7. كتاب الصيد؛
8. كتاب الذبائح؛
9. كتاب الضحايا والعقائق؛
10. كتاب النكاح؛
11. كتاب الطلاق؛
12. كتاب العتق؛
13. كتاب العطايا؛
14. كتاب الوصايا؛
15. كتاب الفرائض؛
16. كتاب الديات؛
17. كتاب الحدود؛
18. كتاب السراق والمحاربين؛
19. كتاب الردة والبدعة؛
20. كتاب الغصب والتعدي؛
21. كتاب العارية والوديعة؛
22. كتاب اللقطة واللقيطة والابق؛
23. كتاب القسمة والبنيان؛
24. كتاب الشهادات؛
25. كتاب الدعوى والبينات؛
26. كتاب آداب القضاء.

كتاب دعائم الاسلام اكنون نيز بين طايفه بهره از اسماعيليه معتبر و متداول مى باشد. محتواى اين كتاب به قدرى به احكام و تعاليم شيعه اماميه نزديك است كه حتى بعضي ها توهم كرده اند كه كتاب «دعائم الاسلام» از تاليفات مرحوم شيخ صدوق است.

ولى جمعى از محققان شيعه اماميه كتاب «دعائم الاسلام » را از تاليفات قاضى نعمان مى دانند كه در عصر فاطميين، قاضى القضات مصر بوده است. گويند قاضى نعمان در اول سن مالكى بوده و سپس هدايت يافته و شيعه امامى گرديده است و كتاب «دعائم الاسلام » را در همان زمان نوشته ولذا اكثر اخبار اين كتاب موافق با كتاب هاى مشهور اماميه مى باشد و تنها فرقى كه اين كتاب با كتاب هاى اماميه دارد اين است كه او به خاطر تقيه و ترس از خلفاى فاطمى مصر، از امامان بعد از امام صادق عليه السلام روايت نكرده است.

و به همين جهت اكثر علماى اماميه، قاضى نعمان را شيعه امامى دانسته و در كتاب هاى خود به روايات او استناد كرده اند و گفته اند وى غير از كتاب «دعائم الاسلام » كتاب ديگرى نيز درباره فضائل و مناقب ائمه اطهار تاليف كرده و آن را «شرح الاخبار في فضائل الائمة الابرار» ناميده است.

محدث نورى درباره كتاب «دعائم الاسلام » تحقيقات عالمانه اى نموده كه ديدن تحقيقات وى انسان را با وضع كتاب «دعائم الاسلام » بيشتر آشنا مى سازد. نورى اين كتاب را از تاليفات قاضى نعمان دانسته و با شواهد و قراين فراوان اثبات كرده است كه قاضى نعمان شيعه اماميه بوده و به خاطر تقيه و ترس از خلفاى فاطمى، مذهب خود را كتمان نموده و خود را شيعه اسماعيلى وانمود كرده است و در عين حال مهارت به خرج داده و برخلاف مذهب خود سخن نگفته است.