وسائل الوصول إلی شمائل الرسول (صلّی الله علیه و آله و سلّم) (کتاب)

کتاب «وسائل الوصول إلی شمائل الرسول» تألیف يوسف بن اسماعيل نبهانى (١٢٦۵-١٣۵٠ ق) نويسنده معاصر فلسطینی است، كه در موضوع اخلاق و شمايل و اوصاف رسول خدا (صلّی الله علیه وآله) تألیف شده است.


نویسنده	یوسف بن اسماعیل نبهانی
موضوع	اوصاف و شمايل پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله
زبان	عربی
تعداد جلد	١

معرفی کتاب

مؤلف در مقدمه خود مى‌گويد: در اين كتاب تمام آنچه محمد بن عیسی ترمذی در كتاب «الشمائل» خود نقل كرده، با حذف تکرار و اسانيد آوردم و با جابجايى در ترتيب آن، اسلوبش را تغيير دادم. به علاوه از آثار و روايات ديگر منابع بر آن افزودم، به گونه‌اى كه كتابى بى‌نظير در موضوع خود شد.

به گفته مؤلف، مقصود از «شمائل الرسول»، اعم از اخلاق و رفتار رسول خدا (صلّی الله علیه وآله) و چگونگى نشست و برخاست آن حضرت است، نه خصوص شمايل ظاهرى.

از امتيازات این كتاب، توضيح كلمات و اصطلاحات غير مأنوس در روايات است كه نويسنده به آن اقدام كرده است.

کتاب «وسائل الوصول» توسط عبدالله بن سعید عبّادى اللّحجى (متوفای ۱۴۱۰ ق) با عنوان «منتهی السؤل علی وسائل الوصول إلی شمائل الرسول» شرح شده است.

محتوای کتاب

كتاب «وسائل الوصول» از یک مقدمه، خاتمه و در هشت باب زیر تنظيم شده كه هر باب شامل چند فصل است. ابواب کتاب، نماينده موضوعات كلى‌تر و فصل‌ها دربردارنده مباحث جزئى است:

الباب الأول في نسب رسول الله صلّى الله عليه وسلّم و أسمائه الشّريفة
الباب الثاني في صفة خلقة رسول الله صلى الله عليه وسلم و ما يناسبها من أوصافه الشريفة
الباب الثالث في صفة لباس رسول الله صلى الله عليه وسلم و فراشه و سلاحه
الباب الرابع في صفة أكل رسول الله صلى الله عليه وسلم و شربه و نومه
الباب الخامس في صفة خُلق رسول الله صلى الله عليه وسلم
الباب السادس في صفة عبادة رسول الله صلى الله عليه وسلم و صلاته و صومه و قراءته
الباب السابع في أخبار شتى من أحوال رسول الله صلى الله عليه وسلم
الباب الثامن في طبّه صلى الله عليه وسلم و سنّه و وفاته و رؤيته في المنام

و خاتمه کتاب نیز شامل پنجاه حديث از دعاهای پیامبر صلّى الله عليه وآله (استعاذات و دعوات) می باشد.

منابع کتاب

كتاب هايى كه مؤلف از آنها نقل كرده است عبارتند از: کتاب الشمائل ترمذی، المصابيح حسین بن مسعود بغوى، احیاء علوم الدین غزالى، الشفاء قاضى عياض، التهذيب نووى، الهدى النبويه ابن قیم جوزیه، الجامع الصغير سيوطى، المواهب اللدنيّه قسطلانى، كشف الغمة شعرانى، طبقات الاولياء مناوى، كنوز الحقايق مناوى و حاشية الشمائل باجورى.

با توجه به اينكه نويسنده، در مقدمه از منابع خود نام برده است، در متن كتاب، جز در موارد معدود، از منابع يا راويان خود ياد نكرده است. البته غالباً به نام صحابى كه رفتار يا اخلاق پيامبر را گزارش كرده، اشاره مى‌كند.