محمدتقی مدرس رضوی
«سید محمدتقى مدرس رضوى» (۱۲۷۴-۱۳۶۵ ش)، استاد دانشگاه، نویسنده، مصحح و محقق برجسته معاصر و از شاگردان میرزا محمدطاهر تنکابنی بود. او سالها در آستان قدس رضوی، مدرسه عالی سپهسالار و دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران تدریس نمود و به عنوان استاد ممتاز این دانشگاه معرفی شد. مدرس رضوى علاوه بر تألیف کتب متعدد، آثار بسیاری را نیز تصحیح و تحقیق نمود.
| |
| نام کامل | سید محمدتقى مدرس رضوى |
| زادروز | ۱۲۷۴ شمسی |
| زادگاه | مشهد |
| وفات | ۱۳۶۵ شمسی |
| مدفن | تهران |
|
| |
| اساتید |
میرزا محمدطاهر تنکابنی، آقا بزرگ حكیم، سید محمد تنكابنى، میرزا محمد آقازاده،... |
|
| |
| آثار |
احوال و آثار خواجه نصیر طوسى، سالشمار وقایع مشهد، تصحیح اساس الاقتباس، تعلیقات حدیقة الحقیقة، تاریخ مشهد رضوى،... |
ولادت و خاندان
سید محمدتقی مدرس رضوی خراسانی، در سال ۲۸ اسفند ۱۲۷۴ شمسی (برابر با ۱۳۱۴ ق) در مشهد مقدس چشم به جهان گشود.
خاندان او همه اهل علم و ادب و از سادات رضوی بودند. پدرش میرزا محمدباقر مدرس رضوی، یکى از علماى بزرگ خراسان و مدرس اول آستان قدس رضوى و صاحب تألیفات زیادى بود. نسبت «مدرّس» به مناسبت منصب تدریس آستان قدس رضوی بوده که از زمان نادرشاه افشار در این خاندان به ارث رسیده بود.
تحصیلات و اساتید
محمدتقى رضوی تا سن پنج سالگى نزد پدرش درس مى‌خواند، سپس به مکتب‌خانه رفت و قرآن، کتاب «صد کلمه» از امام على (علیه السلام) و ترجمه آن، صرف، نحو و جامع المقدمات را که جزء کتب درسى آن زمان بود، فراگرفت و آنگاه پدرش او را در مدرسه «رحیمیه» ثبت نام کرد و پس از امتحان، او را به کلاس چهارم پذیرفتند.
محمدتقى در حالى که کلاس چهارم، پنجم و ششم را مى‌خواند، در کلاس‌هاى پایین‌تر تدریس هم مى‌نمود و در غیاب معلمان، کلاس‌هاى درس فارسى و صرف و نحو را به خوبى و شایستگى اداره مى‌کرد.
وى با خواندن کلاس هفتم، وارد حوزه علمیه شد و کتاب‌هاى مُغنى، مطوّل تفتازانى، شرح منظومه حاج ملا هادى سبزوارى و بیست مقاله را نزد میرزا عبدالجواد ادیب نیشابورى آموخت.
محمدتقى با تشویق پدرش، به آموختن ریاضیات شامل، جبر، هندسه و مقابله پرداخت. او «تحریر اقلیدس» و «مجسطى» و كتب ریاضى قدیم و «شرح لمعه» در فقه و «قوانین» در اصول را نزد پدر خواند. سپس از محضر آقا بزرگ حكیم استفاده نمود و «شرح هدایة» و «شرح اشارات» را نزد او خواند.
آنگاه مدتى از درس خارج فقه و اصول آیت‌اللَّه قمى و آیت‌اللَّه میرزا محمد آقازاده استفاده كرد. در ۱۲۹۸ ش. به تهران آمد و از محضر سید محمد تنكابنى و میرزا محمدطاهر تنکابنی بهره برد.
او همچنین زبان فرانسه نیز آموخت و براى تکمیل تحصیلات خود عازم تهران شد. وى بعد از طى مراحلى در مدرسه «البانس فرانسه» در تهران ثبت نام کرد و زبان فرانسه و مکالمه آن را تکمیل نمود و سپس به مشهد عزیمت کرد.
فعالیت‌های علمی
با درگذشت پدرش در سال ۱۳۴۲ ق، مسئولیت امرار معاش خانواده به عهده وى محول شد و مدتى بعد او را به جاى پدرش در آستان قدس رضوى منصوب نمودند و او تدریس طلاب علوم دینى آستان را بر عهده گرفت. و امور آموزشى مدرسه عالى سپهسالار (مدرسه عالى شهید مطهری فعلى) را به او محول نمودند.
وى بعدها به عنوان معلم و ناظم مدرسه عالى سپهسالار منصوب شد؛ علاوه بر این در دارالفنون، مدرسه علمیه معرفت و شرافت نیز تدریس مى‌کرد.
در سال ۱۳۱۷ ش. به سمت مدیر داخلى و استادى دانشکده علوم معقول و منقول منصوب گردید و حدود دو سال با علامه علی اکبر دهخدا براى تنظیم «لغت‌نامه» همکارى داشت.
در سال ۱۳۲۶ ش. مدیریت دانشکده ادبیات دانشگاه تهران را پذیرفت و در این سمت فعالیت داشت، تا این‌که در سال ۱۳۴۴ ش. بازنشسته شد. پس از دو سال، مجددا او را به دانشکده الهیات دعوت کردند، اما به علت بیمارى نتوانست بیش از دو سال در این دانشکده تدریس نماید، بدین جهت تدریس را رها کرد. آن استاد بزرگ در سال ۱۳۵۵ ش. از سوی دانشگاه تهران به عنوان استاد ممتاز معرفی شد.
آثار و تألیفات
برخی از تألیفات محمدتقی مدرس رضوی عبارتند از:
- احوال و آثار خواجه نصیرالدین طوسى
- سالشمار وقایع مشهد در قرن‌های پنجم تا سیزدهم
- تصیحح «المعجم فى معاییر اشعار العجم»
- تصحیح «تاریخ بخارا»
- تصحیح «اساس الاقتباس» خواجه نصیر طوسى
- تعلیقات «حدیقة الحقیقة» سنایى
- تصحیح دیوان انورى
- تصحیح دیوان سید حسن غزنوى
- تصحیح دیوان سنائى غزنوى
- مقدمه و تعلیقات «ترجمه میزان الحکمه»، از ابوالفتح خازنی
- تصحیح «رساله آثار علوى در کائنات جَو» از ابوحاتم اسفزاری (م، ۵۱۵ ق) در موضوع هواشناسی
- تصحیح «مجمل التواریخ» ابوالحسن بن محمدامین گلستانه
- ویراستاری و مقدمه «تنسوخ‌نامه ایلخانى»
- تاریخ مشهد رضوى
- تاریخ رجال خراسان
- رساله‌اى در علم عروض.
وفات
مرحوم سید محمدتقی مدرس رضوی، سرانجام در ۲۸ آبان سال ۱۳۶۵ شمسی در سن ۹۱ سالگی و در [تهران]] درگذشت.
منابع
- اثرآفرینان، انجمن مفاخر فرهنگی، ج۵، ص۲۰۴.
- "مدرس رضوی، محمدتقی"، داستان‌هاى کودکى بزرگان، جلد ۴، در دسترس در: ویکی نور.
