کمال الدین و تمام النعمه (کتاب)
 | |
| نویسنده | شیخ صدوق |
| موضوع | غیبت امام زمان علیهالسلام/ مهدویت |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۲ |
| مصحح | علیاکبر غفاری |
| انتشارات | دارالکتب الاسلامیه |
|
| |
«کمال الدین و تمام النعمة» معروف به «إکمال الدین»، تألیف شیخ صدوق (م ۳۸۱ ق)، کتابی ارزشمند در موضوع غیبت و ظهور امام زمان (عجل الله فرجه) از ديدگاه مكتب تشيع است. در اين كتاب، بسيارى از نصوص و احاديث مربوط به غيبت كه غالباً سنددار مىباشند، با ترتيبى خاص و بههمراه براهينى متين آمده است.
محتویات
مؤلف
محمد بن علی بن حسین بابویه قمی (۳۰۵-۳۸۱ ق) متولد شهر قم، معروف به شیخ صدوق و ابن بابویه، محدث، فقیه و متکلم بزرگ شیعه در قرن چهارم هجری به شمار میآید.
از اساتید وی می توان به محمد بن حسن بن ولید، حمزة بن محمد بن احمد بن جعفر بن محمد بن زید بن على(ع) و ابوالحسن محمد بن قاسم اشاره کرد. او خود استاد بزرگانی چون شیخ مفید، حسین بن علی بن بابویه قمی و هارون بن موسی تلعکبری بوده است.
حدود ۳۰۰ اثر علمی به شیخ صدوق نسبت دادهاند که برخی از آنها عبارتند از: من لایحضره الفقیه، التوحید، الخصال، معانی الأخبار، عیون أخبار الرضا(ع)، أمالی شیخ صدوق، المقنع فی الفقه، الهدایة و كمالالدین و تمام النعمة.
معرفی کتاب
موضوع کتاب «کمال الدین و تمام النعمة»، غیبت و ظهور امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. این کتاب از قدیمیترین و معتبرترین منابع روایی شیعه درباره امام زمان علیه السلام میباشد.
شیخ صدوق انگیزه خود را از نگارش این کتاب این گونه بیان می فرماید: «بعد از سفر به مشهد مقدس و زیارت علی بن موسی الرضا علیه السلام به نیشابور رفتم. در آن جا شیعیانی که به دیدن من می آمدند، شبهاتی را درباره امام زمان علیه السلام مطرح کردند که من هم سعی فراوانی در حل آن شبهات نمودم؛ تا آن که به قم آمدم. در آن جا نیز شیخ نجم الدین ابوسعید محمد بن حسن بن محمد بن احمد بن علی بن صلت قمی به دیدارم آمد. او نیز از من درخواست نگارش کتابی در این باره داشت و من هم به ایشان وعده اجابت دادم؛ تا آن که شبی امام زمان علیه السلام را در خواب دیدم. آن حضرت به من فرمود: چرا کتابی درباره غیبت نمی نویسی تا خداوند به وسیله آن حوائجت را برآورده سازد؟ عرض کردم: ای فرزند رسول خدا! من در این باره چند کتاب نوشته ام. آن حضرت فرمود: اینک کتابی بنویس و در آن به غیبت های پیامبران الهی اشاره کن. پس از آن از خواب بیدار شدم و بر آن شدم تا این کتاب را به نگارش درآورم».
اهميت ويژه كتاب «إکمال الدین»، در نقل اقوال عالم بزرگ شيعى دوره غيبت صغرى يعنى محمد بن عبدالرحمن بن قبه رازى (متوفاى قبل از ۳۱۹ ق) است. دبه گفته نجاشى، ابن قبه نخست از معتزليان بوده و سپس به تشيع گرويده است.
از ديگر ويژگىهاى اين كتاب، نقل برخى از توقيعات صادر شده از ناحيه مقدسه است. شيخ صدوق برخى از مطالب اين بخش را از متون كهنتر و گاه به نحو شفاهى از برخى مرتبطان با نواب اربعه نقل كرده است.
کتاب «کمال الدین و تمام النعمة» توسط آیت الله محمدباقر كمرهاى و همچنین منصور پهلوان به فارسى ترجمه شده است.
محتوای کتاب
شیخ صدوق در این کتاب بسیاری از مباحث اعتقادی شیعه را درباره امام زمان علیه السلام بیان نموده است. شیخ صدوق در این کتاب نمونه های فراوانی از غیبت پیامبران الهی را آورده و به بررسی کامل امامت حضرت مهدی علیه السلام، تولد ایشان، روایات پیامبر اسلام و ائمه اطهار علیهم السلام درباره ظهور آن حضرت، کسانی که به خدمت آن حضرت رسیده اند و شرایط دوران ظهور ایشان پرداخته است.
كتاب «إکمال الدین»، مشتمل بر ۶۳ باب است. برخی موضوعات مورد بحث در این کتاب عبارتند از:
- آفرینش حجت خدا قبل از آفرینش دیگر انسان ها بوده است.
- فقط خداوند حق انتخاب خلیفه و جانشین خود را دارد.
- اثبات غیبت امام زمان و حکمت آن
- جواب های محمد بن عبدالرحمن بن قبه رازى
- غیبت حضرت نوح، حضرت صالح، حضرت ابراهیم و حضرت یوسف علیهم السلام
- روایات اهل بیت علیهم السلام درباره غیبت امام زمان
- کسانی که امام زمان علیه السلام را مشاهده کرده اند.
- نامه های امام زمان
- علامات ظهور امام زمان
- ثواب انتظار ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف.
منابع
- نرم افزار جامع الاحادیث [لوح فشرده]، بخش کتابشناسی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- "چند نكته درباره كتاب كمالالدين و تمام النعمة شيخ صدوق"، محمدكاظم رحمتى، كتاب ماه دين، شهريور ۱۳۸۳، شماره ۸۳-۸۴.
- کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضمیری، صفحه ۲۷۰-۲۷۱.
