العروة الوثقی (کتاب)
 | |
| نویسنده | سید محمدکاظم طباطبائی یزدی |
| موضوع | ابواب فقه شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۳ |
|
| |
«العُروة الوُثقی» تألیف سید محمدکاظم طباطبائی یزدی (م، ۱۳۳۷ ق)، از مهمترین کتب در بیان ابواب فقهی و مسائل و احکام شرعى است. کتاب «العروة» به علت مشتمل بودن بر مسائل فرعی ضروری، بارها محور بحث و شرح و حاشیه توسط عالمان قرار گرفته، که معروفترین آن «مستمسک العروة الوثقی» اثر سید محسن حکیم است.
مؤلف
آیت الله سید محمدکاظم طباطبایی یزدی (۱۲۴۷-۱۳۳۷ ق)، از فقها و مراجع بزرگ شیعه در قرن چهاردهم هجری است. وی از علمای بزرگی چون میرزا محمدحسن شیرازی، سید محمدباقر موسوی خوانساری و میرزا محمدهاشم خوانساری بهره برد، و محمدحسین کاشف الغطاء، سید حسن مدرس، شیخ عبدالکریم حائری و سید حسین بروجردی، از شاگردان مبرّز او بودند.
پس از میرزاى شیرازی و آخوند خراسانى، تدریس حوزه چندین ساله نجف اشرف و همچنین زعامت و مرجعیت جهان تشیع به او منتهى گردید.
کتاب ارزشمند «العروة الوثقى» اثر معروف فقهی ایشان بوده که مورد مراجعه و توجه فراوان فقها و مراجع بعدی واقع گردیده است. برخی دیگر از آثار او عبارتند از: تعادل و تراجیح، حاشیه بر «مکاسب»، حجیة الظن فی عدد الرکعات، السؤال والجواب (مسائل فقهی)، صحیفة الکاظمیه.
معرفی کتاب
کتاب «العُروة الوُثقی فیما تعمّ به البَلوی» در زمان حیات سید کاظم یزدی، به عنوان رساله عملیه و کتابی فتوایى بوده و بعد از وفات او، مورد توجه فضلا و بزرگان شیعه و یکی از کتابهای مطرح در حوزه های علمیه و گاهی به عنوان «درس خارج» مورد استناد بوده است و مؤلف آن در بین علمای شیعه به «صاحب عروه» معروف است.
«عروة الوثقى» که نشان از تسلط بالای نویسنده بر مسائل فقهی و دقت و ذکاوت او دارد، جامع بسیارى از فروع فقهى با عبارات شیوا مى باشد. برخی نویسنده کتاب را آغازگر دوره جدیدی در فقه شیعه دانسته‌اند.
مهمترین ویژگی کتاب «العروة الوثقی» عبارت است از کثرت فروع، به ویژه در مسائل مستحدثه و ترتیب و شماره گذاری در این فروع؛ که ظاهرا اولین اثر فقهی است که مواد فروع آن با شماره گذاری از یکدیگر جدا شده اند.
این کتاب از همان ابتدا به سبب ویژگی‌هاى منحصر به فردى که دارد، محور تحقیق و تدریس فقهاى بزرگ شیعه گردیده است و بسیارى از مجتهدین بزرگ بر آن تعلیقه و یا شرح نوشته اند. شیخ عباس قمی در مقدمه کتاب «غایة القصوی» چنین می‌گوید: «مدتها بود در خاطرم خطور می‌کرد که چقدر شایسته و لازم است که برای مکلفین یک رساله جامع فراهم شود که مشتمل باشد بر کثر فروع و مهمات مسائل و ایشان را در مقام حاجت، از جمع آوردن اسفار و رسائل، بی نیاز کند و اگرچه رساله‌های عملیه بسیار بود، لیکن در بین آنها ندیدم رساله‌ای را که از هر جهت جامع و برای کافه مقلدین نافع باشد، مگر در این اواخر که به رساله شریفه «عروةالوثقی فیما تعم به البلوی» برخوردم... من دیدم، الحق همان کتابی است که همیشه دیدار آن را متمنی و طالب و زیارت مثل آن را شایق و راغب بود، چه آن رساله‌ای است، سهل التناول و مرغوب، در نهایت جودت تألیف و حسن اسلوب، جامع جمیع رسائل و حاوی کافه مسائل و کافل انواع فروع فقهیه، بل ناسخ رساله‌های عملیه».
همچنین در مقدمه کتاب «مستمسک العروة الوثقی» تألیف آیت‌الله سید محسن حکیم که اولین شرح بر العروة الوثقی است، این گونه آمده است: «کتاب پرارزش عروة الوثقی از حیث دقت و تحقیق، به گونه‌ای است که در حوزه‌ها محور درسی بسیاری از فقها قرار می‌گیرد، با این که قبل از آن، محور درس‌های فقهی علما، کتاب «شرائع الاسلام» محقق حلی و بعد از آن، کتاب «تبصرة المتعلمین» نوشته علامه حلی بود، اما بعد از ظهور کتاب «عروة الوثقی» تألیف مرحوم آیةالله یزدی، این کتاب ارزشمند محور درسی حوزه‌های علمیه گردید و شروح و تعلیقات زیادی بر آن نگاشته شده است. همچنین مطالب و نظریات آن، مورد عنایت مدرسان و محصلان بوده و محل نقد و بررسی آنان قرار گرفته است».
محتوای کتاب
کتاب «عروة الوثقى» دارای ۱۷ کتاب فقهی است. بنابر قول صاحب الذریعه، این اثر حاوى ۳۲۶۰ مسئله فقهى است که در سه جلد تألیف شده است. آغاز کتاب مباحثی پیرامون اجتهاد و تقلید مطرح نموده و با ۷۲ مسئله به زوایای مختلف این بحث اشاره شده است. قسمت های بعدی مسائل مربوط به عبادات در فقه مانند: طهارت، صلات، صوم، اعتکاف، زکات، خمس، حج، طهارت، نماز، روزه، اعتکاف، خمس، حج، زکات،... و در بخش معاملات در فقه، مباحث: اجاره، مضاربه، مزارعه، مساقات، ضمان، حواله، نکاح و وصیت، مطرح شده است.
بعد از درگذشت سید محمدکاظم یزدی، بخش هایی با عنوان «ملحقات» عروة الوثقی منتشر شد و ابواب فقهی این ملحقات، عبارتند از: کتاب الربا، کتاب العدة، کتاب الوکالة، کتاب الهبة، کتاب الوقف، کتاب القضاء؛ و این ابواب فقهی در ملحقات عروة الوثقی هرکدام کتاب مستقل و استدلالی است، اما اصل عروة الوثقی مانند رساله عملیه و بدون استدلال است و اگر هم استدلالی باشد بسیار کم و گذرا به دلیل آن اشاره شده است.
لازم به یادآوری است که عنوان «ملحقات العروة الوثقی»، توسط ناشر انتخاب شده است، و الا ادامه همان العروة الوثقی است که شامل اکثر ابواب فقهی می‌شود. از آن جایی که ابتدا مسائل الطهارة و الصلاة و الصوم و الزکاة و الخمس و الحج و النکاح چاپ شد و سپس سایر ابواب فقهی به طبع رسید، عنوان ملحقات العروة الوثقی بر آن نهادند، و خود سید یزدی هم در وصیت نامه‌اش تصریح می‌کند که این ابواب فقهی، باقیمانده و تتمه عروة الوثقی است.
شرح و تعلیق و ترجمه کتاب
کتاب «عروه» به علت محتوی بودن مسائل فرعی ضروری، بارها محور بحث و تحشیه قرار گرفته است. تاکنون ده‌ها جلد کتاب استدلالی بر اساس اصل و محور قرار دادن کتاب «عروة» از سوی فقهای بزرگ به صورت مستند عروه، مستمسک عروه یا حاشیه و نقد و بررسی و توضیح المسائل آن چاپ شده است؛ از جمله:
- مستمسک العروة الوثقی، اثر سید محسن حکیم، که اولین شرح استدلالی جلد اول کتاب عروة الوثقی و یکی از کتاب های مهم فقه استدلالی و مورد اعتماد و مراجعه فقهای معاصر است.
- حاشیه شیخ عبدالله مامقانی (م، ۱۳۵۱ ق) مؤلف کتاب «تنقیح المقال» که مشتمل بر فتاوای وی می باشد و به صورت مستقل چاپ شده است.
- حاشیه سید محمد فیروزآبادی (م، ۱۳۴۵ ق) که در نجف به چاپ رسیده است.
- حاشیه شیخ میرزا محمدحسین فرزند شیخ الاسلام (متولد ۱۲۷۷ ق) که به صورت کتابی مستقل چاپ شده است.
- حاشیه شیخ محمدرضا آل‌یاسین فرزند شیخ عبدالحسین کاظمی که در نجف به چاپ رسیده است.
- حاشیه حاج آقا حسین قمی طباطبایی که به صورت منظم تدوین و در نجف به چاپ رسیده است.
- شرح آیت الله شیخ محمدتقی آملی با عنوان «مصباح الهدی فی شرح العروة الوثقی».
- حاشیه و تعلیق امام خمینی، که در کتاب «العروة الوثقى مع تعالیق الإمام الخمینی» آمده است.
- ترجمه فارسی کتاب عروة نیز توسط شیخ عباس قمی با عنوان «الغایة القصوی فی ترجمة العروة الوثقی» انجام شده است.
منابع
- سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران (بازیابی: اردیبهشت ۱۳۹۱).
- "سید محمدکاظم یزدی فقیه دوراندیش"، مرتضی بذر افشان، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۳۷۶.
- نرم افزار جامع فقه اهل البيت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضمیری.
| فقه | ||
| کلیات: | تاریخ فقه، ابواب فقه، احکام، اجتهاد، منابع اجتهاد در فقه شیعه، تقلید، اصول فقه، قواعد فقهی | |
| منابع: | عروة الوثقى، شرایع الاسلام، علل الشرائع، لمعه، جواهرالكلام، المكاسب المحرمه، مدارک الاحکام و ... | |
| ↓ رده ها ↓ | ||
| فقه: | فقیهان، منابع فقهی، اصطلاحات فقهی، آیات الاحکام، منابع اجتهاد در فقه شیعه، قواعد فقه | |
| اصول فقه: | اصول فقه، اصولیون، منابع اصول فقه، اصطلاحات اصول فقه | |
| احکام: | احکام، احکام عبادی، احکام اقتصادی، احکام خانواده، احکام روابط اجتماعی، احکام قضایی و جزایی، احکام اطعمه و اشربه، اصطلاحات احكام | |
