«شیخ طوسی» گوید: ابن عباس گويد: كه ابن صوريا القطرانى به رسول خدا صلى الله عليه و آله گفت: يا محمد از براى ما آيه و نشانه اى نياورده اى كه به وسيله آن به خداى تو ايمان بياوريم و از تو پيروى نمائيم سپس اين آيه نازل گرديد[۲].[۳]
همانا آيات (و نشانههاى) روشنى به سوى تو فرستاديم و جز فاسقان كسى به آنها كفر نمىورزد.
نکته ها
انسان با پيروى از هوسها و ارتكاب گناه، از مدار حقّ خارج شده و به سوى كفر تمايل پيدا مىكند. قرآن مىفرمايد: سرانجام كسانى كه مرتكب گناه مىشوند- اگر توبه و جبران نكنند- تكذيب و كفر است. «1»
ابنصوريا كه داستانش در دو آيه قبل آمد، بعد از آنكه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله سؤالات او را پاسخ داد، بهانهاى نداشت جز اينكه بگويد: چون جبرئيل بر تو وحى مىآورد نه ميكائيل، ما به تو ايمان نمىآوريم. ولى از آنجا كه جوابش با آيه قبل داده شد، براى اغفال مردم عوام يهودى گفت: او دليل روشنى به ما ارائه نكرد.
آيه نازل شد كه مبادا بهانهجويى علمايى همچون ابنصوريا تو را ناراحت كند، مردم بدانند كه بنىاسرائيل بهانه مىگيرند وگرنه ما آيات ودلايل روشن ومحكمى فرستادهايم تا كسى در نبوّت تو ترديدى نداشته باشد وبا اين دلايل، تنها كسانى كفر مىورزند كه فاسق باشند و به خاطر هوسها وگناهان زياد، از مدار حقّ بيرون رفته باشند.
پیام ها
1- در برابر تضعيف ناحقّ، بايد تقويت بجا صورت بگيرد. چون علماى يهود، پيامبر اسلام را به ناحقّ تضعيف كرده و گفتند دليل روشنى ندارد، خداوند آن حضرت را تقويت فرمود. «أَنْزَلْنا إِلَيْكَ آياتٍ بَيِّناتٍ»
2- فسق و گناه زمينهى كفر است. «ما يَكْفُرُ بِها إِلَّا الْفاسِقُونَ»
شأن نزول: يهودان قبل از بعثت حضرت خاتم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم بر مشركات احتجاج نموده مىگفتند: رسول موعود نزديك است ظاهر شود، و چون مبعوث گردد ما را بر شما ظفر دهد و گويد: ما بر حق و شما بر باطل
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 210
هستيد. وقتى آن حضرت مبعوث شد، به او ايمان نياورده كافر شدند.
معاذ بن جبل گفت: سبحان اللّه، پيغمبر هنوز نيامده بود استعجال مىكرديد برآمدن آن حضرت تا بر ما حجت آوريد، اكنون كه مبعوث شده كافر شديد و ما كه مشرك بوديم به او ايمان آورديم. گفتند: پيغمبر براى ما آيتى نياورده تا ايمان بر ما لازم شود؛ حق تعالى آيه شريفه بر ردّ قول آنها نازل فرمود «1».
وَ لَقَدْ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ: و هر آينه بتحقيق نازل فرموديم بسوى تو، آياتٍ بَيِّناتٍ: آيتهاى روشن و هويدا كه مراد قرآن مجيد است. وَ ما يَكْفُرُ بِها إِلَّا الْفاسِقُونَ: و كافر نمىشوند به آن آيات مگر بيرون رفتگان از فرمان حق تعالى، يعنى متمردان و معاندان.
تنبيه: شهيد (رضوان اللّه عليه) فرمايد: فسق در لغت به معنى خارج شدن از طاعت است مطلقا، لكن غالبا در كتاب و سنت اطلاق شود بر كفر و ارتكاب كبائر عظيمه. و فاسق گفته شود به كسى كه ملتزم شود احكام شرع را و اقرار نمايد به آن، پس اخلال نمايد به احكام، يعنى مخالفت فرامين الهيه نمايد از فعل محرمات و ترك واجبات. و آيه شريفه اخبار است به اخراج آنها از امر حق تعالى به اعظم معاصى كه كفر باشد.
و هر آينه بتحقيق فرستاديم بسوى تو آيات واضحات را و كافر نميشوند بانها مگر متمردان..
تفسير
فرستاديم آياتيكه دلالت دارد بر صدق تو در نبوت و امامت برادرت على (ع) كه واضح است دلالت آنها بر كفر كسيكه شك كند در شأن شما دو نفر و منكر نمى- شوند آن آيات را مگر آنانكه خارجند از دين خدا و طاعت او از يهود و نواصب كه نام خود را مسلمان گذاردهاند.
پس مفاد آيه اينست که بآيات الهي كساني كافر ميشوند که متوغل در نافرماني حق و منهمك در معاصي الهي باشند و فسق و بيرون رفتن از اطاعت خداوند ديده باطن و دل آنها را كور نموده بحدي که آيات الهي در آنها تأثير نميكند.
برگزیده تفسیر نمونه
اشاره
(آیه 99)
شأن نزول:
«ابن عباس مفسر معروف، نقل میکند: «ابن صوریا» دانشمند یهودی از روی لجاج و عناد به پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و اله گفت: تو چیزی که برای ما مفهوم باشد نیاوردهای! و خداوند نشانه روشنی بر تو نازل نکرده تا ما از تو تبعیت کنیم، آیه نازل شد و به او صریحا پاسخ گفت.
تفسیر:
پیمان شکنان یهود- نخست قرآن به این حقیقت اشاره میکند که دلایل کافی و نشانههای روشن و آیات بیّنات در اختیار پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و اله قرار دارد و آنها که انکار میکنند در حقیقت، پی به حقانیت دعوت او برده و به خاطر اغراض خاصی به مخالفت برخاستهاند، میگوید: «ما بر تو آیات بیّنات نازل کردیم و جز فاسقان کسی به آنها کفر نمیورزد» (وَ لَقَدْ أَنْزَلْنا إِلَیْکَ آیاتٍ بَیِّناتٍ وَ ما یَکْفُرُ بِها إِلَّا الْفاسِقُونَ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید: