و نیز مأمورم که قرآن را (به حکم وظیفه رسالت بر امت) تلاوت کنم، پس هر کس هدایت یافت به نفع خود هدایت یافته و هر کس گمراه شد بگو که من جز آنکه از پیمبرانی هستم که برای (ارشاد و هدایت و) ترسانیدن خلق آمدهام وظیفه دیگر ندارم.
و اینکه قرآن را بخوانم؛ پس هر که راه یابد فقط به سود خود راه یافته است، و هر که گمراه شود [آثار شوم گمراهی فقط متوجه خود اوست] پس [به مردم] بگو: من فقط از بیم دهندگانم،
و اينكه قرآن را بخوانم. پس هر كه راه يابد تنها به سود خود راه يافته است؛ و هر كه گمراه شود بگو: «من فقط از هشداردهندگانم.»
و قرآن را تلاوت كنم. پس هر كه هدايت يافت به سود خود هدايت يافته است و هر كه گمراه شد، بگو: جز اين نيست كه من بيمدهندهاى هستم.
و اینکه قرآن را تلاوت کنم! هر کس هدایت شود بسود خود هدایت شده؛ و هر کس گمراه گردد (زیانش متوجّه خود اوست؛) بگو: «من فقط از انذارکنندگانم!»
and to recite the Quran.’ Whoever is guided is guided only for his own good, and as for him who goes astray, say, ‘I am just one of the warners.’
And that I should recite the Quran. Therefore whoever goes aright, he goes aright for his own soul, and whoever goes ' astray, then say: I am only one of the warners.
And to recite the Qur'an. And whoso goeth right, goeth right only for (the good of) his own soul; and as for him who goeth astray - (Unto him) say: Lo! I am only a warner.
And to rehearse the Qur'an: and if any accept guidance, they do it for the good of their own souls, and if any stray, say: "I am only a Warner".
معانی کلمات آیه
«أَتْلُوَ»: تلاوت نمایم. الف زائدی در رسمالخطّ قرآنی در آخر دارد.
و (همچنين مأمورم) قرآن (را بر مردم) تلاوت كنم. پس هر كس هدايت را بپذيرد تنها به سود خود پذيرفته وهركس گمراه شود، پس بگو: (من مسئول نيستم، زيرا) من فقط هشداردهندهام.
«1». تفسير كنزالدقائق.
جلد 6 - صفحه 470
نکته ها
آغاز اين سوره دربارهى اهميّت قرآن بود؛ پايان آن نيز از قرآن كريم بحث مىكند.
قرآن دربارهى تلاوت خودش مىفرمايد: «وَ ما تَكُونُ فِي شَأْنٍ وَ ما تَتْلُوا مِنْهُ مِنْ قُرْآنٍ وَ لا تَعْمَلُونَ مِنْ عَمَلٍ إِلَّا كُنَّا عَلَيْكُمْ شُهُوداً» «1» اى پيامبر! ما بر سه چيز گواهيم:
الف: بر تمام كارهاى تو.
ب: بر تلاوت قرآن تو.
ج: بر تمام كارهايى كه شما مردم انجام مىدهيد.
يعنى تمام شئون و كارهاى پيامبر و تمام كارهاى مردم در يك سو و تلاوت قرآن آن حضرت در سوى ديگر قرار گرفته و اين نشانهى اهميّت بسيار زياد تلاوت قرآن است.
پیام ها
1- آورندهى قرآن، بايد خود نيز اهل تلاوت باشد. «أَتْلُوَا الْقُرْآنَ»
2- مهمترين مأموريّت پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله بعد از توحيد، تلاوت آيات الهى بر مردم است. «أَتْلُوَا الْقُرْآنَ»
وَ أَنْ أَتْلُوَا الْقُرْآنَ: و امر شدهام اينكه تلاوت نمايم قرآن را و بر قرائت آن مواظبت نمايم تا حقايق آن بر من منكشف گردد. يا مداومت نمايم بر پيروى اوامر و نواهى آن. فَمَنِ اهْتَدى: پس هر كه قبول نمايد هدايت را به سبب متابعت قرآن؛ فَإِنَّما يَهْتَدِي لِنَفْسِهِ: پس اينست و جز اين نيست كه هدايت يافته براى نفس
«1» وسائل الشّيعه، ج 9، باب 16 از ابواب مقدمات الطّواف و ما يتبعها، روايت 3، ص 341، بنقل از فروع كافى، من لا يحضره الفقيه و علل الشّرايع.
جلد 10 - صفحه 94
خود، يعنى منافع آن كه نجات از مهالك دنيا و فيض به ثواب عقبى است عائد خود او گردد. وَ مَنْ ضَلَ: و هر كه گمراه شود به سبب مخالفت قرآن، فَقُلْ إِنَّما أَنَا مِنَ الْمُنْذِرِينَ: پس بگو اى پيغمبر اينست و جز اين نيست بدرستى كه من از ترسانندگانم بندگان را از عذاب الهى و اجبار در ايمان نمىنمايم بلكه بر من جز تبليغ رسالت و بيان فرامين قرآن چيزى نيست، پس وبال ضلالت كه عقوبت دنيا و آخرت است به من نخواهد رسيد، پس به خود مخالف و گمراه باز گردد.
تنبيه: آيه شريفه آگاهى است براى امت به آنكه شأن پيغمبر، رساندن احكام قرآن و فرامين حضرت سبحان است به امت، پس هر كه قبول نمايد آن احكام را به عمل كردن بر طبق آن كلّا و جزء نتيجه آن كه هدايت و ارشاد و سعادت دنيا و نيل به ثواب و فيوضات عقبى است البته شامل حال او گردد. و هر كه به سوء اختيار ترك كند قبول قرآن را و مخالفت نمايد از عمل به فرامين آن، هر آينه نتيجه آن كه گمراهى از حق و خباثت و نكبت در دنيا و دچار وبال عذاب و عقوبت اخرى است، عايد او خواهد شد.
هر كه آورد خوبى را پس براى او است بهتر از آن و ايشان از هراس چنين روز ايمنند
و كسانيكه آورند بدى را پس نگو نسار كرده شود رويهاشان در آتش آيا جزا داده ميشويد جز آنچه را بوديد كه ميكرديد
جز اين نيست مأمور شدم كه بپرستم خداوندگار اين شهر را كه محترم گردانيد آنرا و مر او را است همه چيز و مأمور شدم كه باشم از منقادان
و آنكه بخوانم اين قرآن را پس آنكه هدايت يافت پس جز اين نيست كه هدايت مىيابد براى خودش و آنكه گمراه شد پس بگو جز اين نيست كه من از بيم دهندگانم
و بگو ستايش خداى را است زود باشد بنماياند بشما آيتهايش را پس بشناسيد آنها را و نيست پروردگار تو بيخبر از آنچه ميكنيد.
تفسير
خداوند متعال بمناسبت ذكر افعال عباد و احوال معاد در آيات سابقه ميفرمايد هر كس در دنيا كار خوب و شايسته انجام داده خداوند در آخرت جزاى بهتر و برترى باو عنايت ميفرمايد و چنين اشخاص نيكوكار از هول و هراس بزرگ در چنين روزى ايمنند و بعضى فزع يومئذ باضافه قرائت نمودهاند يعنى
جلد 4 صفحه 170
از ترس آنروز در امانند و كسانيكه در دنيا كار بد و ناشايسته انجام داده باشند برو در آتش جهنم انداخته شوند و بآنها از روى ملامت گويند آيا غير از جزاى اعمال زشت شما بشما داده ميشود و در روايات كثيره از اهل بيت عصمت و طهارت حسنه و سيّئه در اين دو آيه بمحبّت و ولايت ايشان و انكار آن و عداوت اين خاندان مخصوصا امير مؤمنان عليهم السلام تفسير شده و نيز خداوند به پيغمبر اكرم دستور فرموده كه در مقابل كفار براى اظهار ثبات قدم در توحيد و دين حق بفرمايد من فقط مأمورم عبادت كنم خداوندگار اين شهر مكه را كه محبوبترين شهرها است نزد من و خداوند آنرا محترم قرار داده و محل امن و امان براى بندگان و حرام فرموده صيد كلّيه حيوانات و رمانيدن آنها را از آن و بريدن درخت و كندن گياه آنرا و اين نه براى آنستكه خداوند فقط مالك آن شهر يا خانه كعبه است چون از آن حق و مملوك او است هر موجودى از موجودات بلكه اضافه رب بآن بلد براى شرافت آنست و من مأمورم كه مطيع و منقاد او باشم و قرآن را كه كتاب او است بر مردم قرائت نمايم پس هر كس بآن هدايت يابد سعادت يافته و بر نفع او است و هر كس بگمراهى باقى ماند و بآن هدايت نيابد بايد بگويم من بوظيفه خود عمل نمودم كفر شما زيانى بر من وارد نميكند بعهده پيغمبر ابلاغ حكم خدا و تخويف از تخلّف آنست حمد خداى را كه توفيق انجام وظيفه را بمن عنايت فرمود و بعد از اين خداوند آيات و امارات قدرت خود را در دنيا و آخرت بشما نشان خواهد داد و ضرب دست اولياء خدا و مجاهدين اسلام را مىبينيد و آنها را ميشناسيد ولى آنوقت معرفت فائده ندارد و تصور نكنيد مهلتى كه خداوند بشما داده و ميدهد براى آنستكه از اعمال ناشايسته شما غافل است بلكه براى مدارا و فرصت تنبّه و تكميل استحقاق و مصالح ديگرى است كه مكرر ذكر شده و قمى ره نقل فرموده كه مراد از آيات امير المؤمنين و ائمه اطهار عليهم السلامند كه در رجعت بدنيا دشمنانشان ايشانرا مىبينند و ميشناسند و امير المؤمنين عليه السّلام فرموده و اللّه خداوند بزرگتر از من آيتى ندارد و يعملون بصيغه مغايب نيز قرائت شده است و ثواب قرائت اين سوره و سوره قبل و بعد كه اول آنها طاوسين است ذكر شد و الحمد للّه رب العالمين و صلى اللّه على محمد و آله الطاهرين.
«ما من شيء يقربكم الي الجنة و يبعدكم عن النار الا و قد امرتكم به و ما من شيء يبعدكم عن الجنة و يقربكم الي النار الا و قد نهيتكم عنه»
(آیه 92)- سپس ابزار وصول به این دو هدف را چنین بیان میکند: «و (من مأمورم) قرآن را تلاوت کنم» (وَ أَنْ أَتْلُوَا الْقُرْآنَ).
از فروغ آن شعله گیرم، و از چشمه آب حیاتبخش جرعهها بنوشم، و در همه برنامهها بر راهنمایی آن تکیه کنم، آری این وسیله من است! و به دنبال آن اضافه میکند: تصور نکنید ایمان آوردن شما سودی به حال من و یا از آن بالاتر سودی برای خداوند بزرگ دارد، نه «پس هر کس هدایت شود برای خود هدایت مییابد» (فَمَنِ اهْتَدی فَإِنَّما یَهْتَدِی لِنَفْسِهِ).
و تمام منافع هدایت چه در این جهان و چه در جهان دیگر عائد خود او میشود.
«و هر کس گمراه شود» (وزر و وبالش به گردن خود اوست) بگو: من فقط از انذار کنندگان و بیم دهندگانم و عواقب شوم آن دامن مرا نمیگیرد» (وَ مَنْ ضَلَّ فَقُلْ إِنَّما أَنَا مِنَ الْمُنْذِرِینَ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید: