1- همان گونه كه نرمى و عطوفت با مؤمنان و دوستان لازم است، «وَ اخْفِضْ جَناحَكَ لِلْمُؤْمِنِينَ» قاطعيّت در برابر مخالفان نيز ضرورى است. «قُلْ إِنِّي أَنَا النَّذِيرُ»
2- در مواردى بايد هشدارها بدون واسطه باشد. «إِنِّي أَنَا»
3- در مقابل كفر، تهديد و هشدار لازم است. «أَنَا النَّذِيرُ»
4- هشدار بايد صريح وجدّى باشد. «النَّذِيرُ الْمُبِينُ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ قُلْ إِنِّي أَنَا النَّذِيرُ الْمُبِينُ (89)
«1» تفسير برهان جلد 2، صفحه 354.
جلد 7 - صفحه 147
وَ قُلْ إِنِّي أَنَا النَّذِيرُ الْمُبِينُ: و بگو اى پيغمبر بتحقيق كه من هستم ترساننده بيان كننده. أبو الفتوح رازى: در خبر است روزى عبد اللّه بن مسعود به در حجره پيغمبر آمد، در زد. حضرت فرمود: كيست بر در. گفت: من يا رسول اللّه.
حضرت به خشم آمد، فرمود: (انا و انا و هل للمخلوق يقول انا) آيا براى مخلوق است كه بگويد من. چون عبد اللّه داخل شد، رسول را خشمناك ديد، عرض كرد: چه گناه كردم؟ فرمود: يا بن مسعود، ندانى هيچ مخلوقى را نرسد كه گويد من، عرض كرد: توبه نمودم كه ديگر نگويم. حق تعالى به سبب ادب پيغمبر، فرمود همه جهان را حرام است جز تو را، بگو بر اطلاق (انى انا النذير المبين) من شما را ترساننده‌ام از عذاب الهى كه فرود آيد به شما.
مدوز البتّه دو چشم خود را بسوى آنچه بهره‌مند نموديم بآن اصنافى را از آنها و اندوه مخور بر ايشان و فرود آور جانبت را براى اهل ايمان
و بگو همانا اين منم بيم دهنده آشكار
چنانچه نازل نموديم بر قسمت كنندگان
جلد 3 صفحه 265
آنانكه گردانيدند قرآن را پاره‌ها
پس قسم بپروردگار تو هر آينه مسئول ميكنيد البته آنها را تمامى
از آنچه بودند كه بجا ميآوردند.
تفسير
- خداوند سبحان براى گوشزد بندگان نهى فرموده است پيغمبر خود را از دوختن چشم بمال كفار چه اموال آنها اجناس و انواعى باشند و چه آنها فرق و اصنافى و بنابر اوّل ازواجا حال براى ما متّعنا است و بنابر ثانى مفعول به آنست كه اظهر است و بآن ترجمه شد چون تمام آنها در مقابل نعمت كتاب و ايمان كه خداوند باو و امّتش داده حقير و ناچيز است و نيز نهى فرمود او را از آنكه محزون و غمگين باشد از بقاء آنها بر كفر براى علاقمندى آنحضرت بقوّت و شوكت اسلام چون خداوند قادر است كه اسلام را قوّت و شوكت دهد بدون مسلمان شدن آنها و امر فرمود آنحضرت را كه تواضع و فروتنى كند با اهل ايمان اگر چه ضعيف و ناتوان باشند و بى‌اعتنا باشد بكفّار اگر چه قوى و توانا باشند در كافى از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود كسيكه قرآن باو داده شده است پس گمان كند بكسى داده شده است بهتر از آنچيزيكه باو داده شده پس بزرگ شمرده چيزيرا كه كوچك شمرده خدا و كوچك شمرده چيزى را كه بزرگ شمرده خدا و قمّى ره از آنحضرت نقل نموده كه چون اين آيه نازل شد پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود قريب باين مضمون كه كسيكه دلبستگى بخدا پيدا نكند از دنيا جز حسرت نبرد و كسيكه چشم بمال مردم داشته باشد گرفتارى و همّش زياد شود و خشم و غيظش ساكن نگردد و كسيكه نداند نعمت خدا را براى خود جز در خوراك و لباس ارزان شده است كار او و نزديك گشته عذاب او و كسيكه صبح كند در حاليكه غمناك باشد براى دنيا صبح نموده است در حاليكه غضبناك است بر خدا و كسيكه شكايت كند از مصيبتى كه بر او وارد شده شكايت از پروردگار خود نموده و كسيكه داخل شود در آتش از اين امّت كه قرآن خوانده از كسانى است كه بقرآن استهزاء نموده و كسيكه وارد شود بر دولتمندى و خشوع نمايد نزد او براى طلب مالش دو ثلث از دينش رفته است و در مجمع از پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم روايت نموده كه نگاه نميفرمود بآنچه در نظر او خوب ميآمد از امتعه دنيا و نيز امر فرمود آنحضرت را كه بفرمايد من با بيان كافى وافى ميترسانم شما را از غضب
جلد 3 صفحه 266
خدا در برابر مخالفت و معصيت او و بيان ميكنم تمام معارف الهيّه و آنچه را محتاجيد شما بآن و مأمورم من بابلاغ آن بشما و آنكه در صورت اعراض عذاب بر شما نازل خواهد شد چنانچه نازل فرمود خدا عذاب را بر قسمت كنندگان و آنها آنانند كه قرآن را پاره پاره و جزء جزء نمودند و بعضى را گفتند حقّ است و بعضى را گفتند باطل است و ما ببعضى مؤمنيم و ببعضى كافريا بعضى را گفتند سحر است و بعضى را گفتند شعر است و بعضى را گفتند افسانه است و آنها يهود و نصارى بودند كه مفسرين گفته‌اند يا قريش بودند كه از صادقين سلام اللّه عليهما روايت شده است و چگونگى عذاب آنها در دنيا مذكور در تواريخ و در آخرت مسطور در لوح محفوظ است و بنابراين كما انزلنا در آيه شريفه مربوط و متعلّق است به انا النذير در آيه قبل كه مراد از آن انذار از عذاب است و بعضى گفته‌اند مفاد اين آيه آنستكه ما نازل نموديم كتاب را بتو چنانچه نازل نموديم بر قسمت كنندگان و بنابراين كما انزلنا مربوط است بقول خداوند و لقد آتيناك در آيات سابقه كه مراد از آن انزال كتاب است و معناى اوّل اظهر است و كلمه عضين جمع عضه بمعناى عضو و جزء است و خداوند قسم ياد فرموده بذات اقدس خود كه تمامى آنها را در معرض سؤال و پرسش كه موجب رسوائى و فضيحت و خوارى و خفت آنها گردد در آورد و مجازات فرمايد آنها را بر اعمال ناشايسته‌اى كه بجا ميآوردند ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ قُل إِنِّي أَنَا النَّذِيرُ المُبِين‌ُ (89)
و بفرما بآنها محققا من إنذار كننده آشكارا هستم بعد از اينكه خفض جناح نمودي نسبت بمؤمنين و تواضع و فروتني كردي نسبت بآنها و افتخار و تكبّر نكردي معرفي خود را بكن که فرستاده از جانب خداوند هستم براي اينكه شما را آگاه كنم و خبر دهم از اموري که براي شما ضرر دنيوي و عقوبت اخروي دارد مرتكب نشويد وَ قُل إِنِّي أَنَا النَّذِيرُ المُبِين‌ُ.
(اشكال) در باب شرائط عامة تكليف گفتند چهار شرط دارد: بلوغ. عقل.
