He will rectify your conduct for you and forgive you your sins. Whoever obeys Allah and His Apostle will certainly achieve a great success.
He will put your deeds into a right state for you, and forgive you your faults; and whoever obeys Allah and His Apostle, he indeed achieves a mighty success.
He will adjust your works for you and will forgive you your sins. Whosoever obeyeth Allah and His messenger, he verily hath gained a signal victory.
That He may make your conduct whole and sound and forgive you your sins: He that obeys Allah and His Messenger, has already attained the highest achievement.
معانی کلمات آیه
«فَوْزاً»: پیروزی و کامیابی. نجات و رستگاری. برای مصداقهای عظیم فوز.
2- انسان مؤمن شايستگى تقوا و قول سديد را دارد. «الَّذِينَ آمَنُوا- اتَّقُوا*- قُولُوا»
جلد 7 - صفحه 410
3- نشانه‌ى ايمان، هم ظاهرى است، «قَوْلًا سَدِيداً» و هم باطنى. «اتَّقُوا اللَّهَ»
4- سخن سديد تنها به الفاظ آن نيست، بلكه به محتواى آن است، در واقع اين فكر و انديشه است كه بايد محكم و استوار باشد. «قُولُوا قَوْلًا سَدِيداً»
5- هر شنيده‌اى قابل بازگو كردن نيست. «قَوْلًا سَدِيداً»
6- اگر انسان در رفتار و كردار تقوا را مراعات كند، باقى مسائل را خداوند حل مى‌كند. «يُصْلِحْ لَكُمْ أَعْمالَكُمْ وَ يَغْفِرْ لَكُمْ» (نظير آيه 31 سوره نساء كه مى‌فرمايد:
«إِنْ تَجْتَنِبُوا كَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ»، اگر از گناهان بزرگى كه از آن نهى مى‌شويد دورى كنيد، گناهان كوچك شما را مى‌پوشانيم.)
7- كليد رستگارى، پيروى از خدا و رسول است. «وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ فازَ فَوْزاً عَظِيماً»
يُصْلِحْ لَكُمْ أَعْمالَكُمْ: تا به صلاح آورد خداى تعالى براى شما اعمال شما را، يعنى توفيق دهد شما را در اعمال صالحه، يا اصلاح آن فرمايد به قبول و اعطاى ثواب، وَ يَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ: و بيامرزد براى شما گناهان شما را، يعنى به جهت استقامت شما در قول و عمل، گناهان شما را بيامرزد. بعد فرمايش كلى فرمايد: وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ: و هر كه فرمانبردارى كند خداى را و پيغمبر او را در آنچه فرمايد، فَقَدْ فازَ فَوْزاً عَظِيماً: پس به تحقيق فايز شود به خير و برّ. مراد، خود فيروزى يابد فيروزى بزرگ، يعنى در دنيا حميد و در آخرت سعيد باشد. يا «فوز عظيم» رضوان حق و انواع مكرمت الهى است.
تبصره: آيه شريفه امر است به مكارم اخلاق و به ملازمه نهى است از مذامّ اقوال. و چون قسمت عمده آن از تراوشات زبانى است، لذا امر فرموده به تسديد گفتار در جميع احوال، زيرا حفظ زبان و سخن استوار، اصل همه خيرات و سر آمد طاعات باشد. و از جمله آثار آن اصلاح اعمال و آمرزش گناهان؛ و البته مؤمن فطن چنين عملى را ترك نخواهد نمود، بلكه استقامت ايمان منوط است به استقامت زبان، چنانچه از حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله مروى است فرمود:
لا يستقيم ايمان عبد حتّى يستقيم قلبه و لا يستقيم قلبه حتّى يستقيم لسانه:
استقامت ندارد ايمان بنده تا مستقيم شود قلب او، و استقامت پيدا نكند قلب او تا مستقيم شود زبان او «1»، يعنى به راستى و درستى و حق گويا باشد.
در كتاب كافى از حضرت باقر عليه السّلام فرمود: أبو ذر (رحمه اللّه)
«1» بحار الانوار، ج 71 باب 78 ص 287 ذيل روايت 42 بنقل از جامع الاخبار ص 109.
جلد 10 - صفحه 498
مى‌گفت: يا مبتغى العلم! انّ هذا اللّسان مفتاح خير و مفتاح شرّ فاختم على لسانك كما تختم على ذهبك و ورقك: اى طلب كننده علم، بدرستى كه اين زبان كليد خير و كليد شر است، پس مهر كن زبان خود را چنانچه مهر كنى طلا و نقره خود را «1» (كنايه از آنكه حفظ كن آن را)
اى كسانيكه ايمان آورديد بپرهيزيد از خدا و بگوئيد گفتارى استوار
اصلاح ميكند براى شما كردارهاتانرا و ميآمرزد براى شما گناهانتان را و هر كه اطاعت كند خدا و پيغمبرش را پس بتحقيق كامياب شود كامياب شدنى
جلد 4 صفحه 344
بزرگ
همانا ما عرضه داشتيم امانت را بر آسمانها و زمين و كوهها پس امتناع كردند كه بردارندش و ترسيدند از آن و برداشت آنرا انسان همانا او بوده است بسيار ستمكار نادان
تا عذاب كند خدا مردان منافق و زنان منافق را و مردان شرك آورنده و زنان شرك آورنده را و در گذرد از مردان با ايمان و زنان با ايمان و بوده است خدا آمرزنده و مهربان.
تفسير
خداوند منّان در تعقيب منع از اقوال ناروا امر فرموده است اهل ايمانرا بگفتن سخن راست درست متين محكم و آن ممكن نيست مگر بآنكه انسان هر سخنى را كه ميخواهد ادا كند قبلا تأمّل در آن نمايد اگر راست و درست و مطابق عقل و شرع و صلاح خودش و مخاطب بود بگويد و الّا خوددارى كند از سخنان بزرگمهر حكيم است كه انديشه كردن كه چه گويم به از پشيمانى بردن كه چرا گفتم و چون شخص خودش را وادار باين ملاحظه نمود خداوند هم با او كمك ميكند و هميشه سخن راست درست متين استوار بزبان او جارى مينمايد و اعمالش را هم اصلاح و مطابق اقوالش ميفرمايد و گناهان سابقش را ميآمرزد و توفيق اطاعت خدا و پيغمبر و امام و نوّابش را باو عنايت ميفرمايد و برستگارى و سعادت در دنيا و آخرت فائز ميشود كه كاميابى بزرگ هميشگى در آن است و چون قول سديد از كسى صادر نشود مگر بكمك عقل خداوند اشاره بمقام آن فرموده ميفرمايد ما در عالم علم خود بذوات اشياء نظر نموديم و عرضه داشتيم بر تمام موجودات آسمانها و زمين و بزرگترين اجزاء آن در انظار كه كوهها است جوهر عقل را و سنجيديم قابليّت و استعداد آنها را براى قبول آن پس اباء و امتناع نمودند بلسان حال از تحمّل آن بار و ترسيدند از لازمه آن كه تكليف و عقاب بر ترك آنست پس تحمّل و قبول نمود آنرا انسان چون بالطّبع ستمكار بود و بالذّات نادان و محتاج بآن و قابل بود كه قبول نمايد آنرا و برساند خود را بأعلى درجه كمال و در ما هم بخل وجود نداشت لذا آنرا باو عطا نموديم و براى وجود آن در او تكليف نموديم و بثواب و عقاب رسانديم او را و شخص اوّل آنها ابو البشر چون ديد شخصيّت و نورانيّت خمسه طيّبه را در اعلى مراتب جوهر عقل مجرّد حسد برد زوجه‌اش و او بمقام حضرت زهرا و پدر و شوهر و دو فرزندش و از بهشت خارج شدند و
جلد 4 صفحه 345
با آنكه در حقيقت مقام مقدّس آنذوات مقدّسه از آن جوهر نفيس عقلانى كه نور محض و عقل مجرّد و حقيقت محمّديّه صلوات اللّه عليهم اجمعين و ولايت كلّيّه الهيّه است مختصّ بود بايشان و آن امانت خدا بود در نزد انبياء و اولياء و نبايد كسى نزديك بآن شود و آرزوى او را نمايد و همه ميترسيدند از پرواز بجانب آن چه رسد بدراز نمودن دست تعدّى بآن اخيرا يكنفر اوّل ظالم ابو الشّر جاهل از اين امّت آنرا غصب نمود پس صحيح است گفته شود امانت الهى عقل است كه آسمانها و زمين و كوهها استعداد تحمّل آنرا نداشته‌اند و خدا آنرا بانسان عنايت فرموده كه آنرا باطاعت تكميل نمايد و بتعدّى و تجاوز از حكم آن و پيروى از هوى و هوس جهالت و نادانى و ستم بر خويش و خلق ننمايد و آن طائر قدسى را ضعيف نكند و از قفس تن پرواز ندهد و درست است كه گفته شود تكليف است كه از لوازم و توابع عقل است و تعديل قوّه غضبيّه كه موجب ستمكارى است و قوّه شهويّه كه منشأ جهالت و نادانى است از فوائد آنست و بايد گفت بر حسب اخبار ولايت خاندان عصمت و طهارت است كه مرتبه اعلى و درجه اقصى از آن حقيقت مجرّد نورانى است كه دست كسى بآن نميرسد منقار بند كرده ز سستى هزار جاى تا اوّلين دريچه او طائر قياس و اين بيان بنظر حقير وجه جمع عقلى و عرفى در معناى ظاهر و اقوال قويّه و روايات معتبره مفسّره اين آيه است لذا بتعرّض اقوال و اخبار پرداخته نميشود و نتيجه افاضه اين جوهر مجرّد بخلق از خدا آنستكه عذاب ميكند اهل نفاق و شقاق را چون حجّت بر آنها تمام شده و ميپذيرد رجوع اهل ايمان را بحق بعد از اعمال ناحقّ و ناروا احيانا چون از لوازم طبع و ذات آنها است و ثواب ميدهد چون آمرزنده و مهربان است و كسيكه اين سوره را زياد قرائت نمايد در جوار محمّد و آل او جاى خواهد گرفت انشاء اللّه تعالى.
نكته مليحه: در بسياري از آيات سعادت و رستگاري را منوط به ايمان و عمل صالح مقرر نموده و از اينکه آيه شريفه استفاده ميشود که تقوي و عمل صالح مقرون بيكديگر هستند که اگر تقوي باشد اعمال هم صالحه ميگردد و الا فلا.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 71)- این آیه نتیجه «قول سدید» و سخن حق را چنین بیان می‌فرماید:
«تا کارهای شما را اصلاح کند و گناهانتان را بیامرزد» (یُصْلِحْ لَکُمْ أَعْمالَکُمْ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ).
در حقیقت تقوا پایه اصلاح زبان و سر چشمه گفتار حق است، و گفتار حق یکی از عوامل مؤثر اصلاح اعمال، و اصلاح اعمال سبب آمرزش گناهان است، چرا که «إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ اعمال نیک گناهان را از بین می‌برند». (هود/ 114).
در پایان آیه می‌افزاید: «و هر کس اطاعت خدا و رسولش کند به رستگاری (و پیروزی) عظیمی دست یافته است» (وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ فازَ فَوْزاً عَظِیماً).
چه رستگاری و پیروزی از این برتر و بالاتر که اعمال انسان پاک گردد، و گناهانش بخشوده شود و در پیشگاه خدا رو سفید گردد؟!
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
