آیه 53 سوره زمر
<<52 | آیه 53 سوره زمر | 54>> | ||||||||||||||
|
محتویات
ترجمه های فارسی
(ای رسول رحمت) بدان بندگانم که (به عصیان) اسراف بر نفس خود کردند بگو: هرگز از رحمت (نامنتهای) خدا نا امید مباشید، البته خدا همه گناهان را (چون توبه کنید) خواهد بخشید، که او خدایی بسیار آمرزنده و مهربان است.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
- اسرفوا: اسراف به معنى تجاوز از حد است در هر كارى كه انسان مىكند هر چند كه در انفاق مال مشهورتر است (راغب).
- لا تقنطوا: قنوط (بضمّ اول) مأيوس شدن از خير. «قنط قنوطا: يئس».[۱]
نزول
ابن بابویه بعد از شش واسطه از ثمالى و او از امام باقر علیهالسلام نقل نماید که فرمود: این آیه درباره اولاد فاطمه علیهمالسلام به خصوص نازل گردیده است و نیز محمد بن العباس بعد از پنج واسطه از ابوحمزة ثمالى روایت نموده که فرمود: این آیه درباره اولاد فاطمه بخصوص نازل شده است.[۲]
و نیز بعد از چهار واسطه از ابوحمزه ثمالى و او از امام باقر علیهالسلام نقل گردیده که فرمود: این آیه درباره شیعه امیرالمؤمنین على علیهالسلام و اولاد فاطمه علیهاالسلام بخصوص نازل شده است.[۳]
ابن عباس گوید: این آیه درباره مشرکین مکه نازل شده است.[۴] (چنانکه طى آیه 68 سوره فرقان صفحه 586 ذکر شده است) و نیز عبدالله بن عمر گوید که ما معتقد بودیم که تباهکاران و فتنهانگیزان داراى توبه نبوده و توبه آنها پذیرفته نخواهد شد. مخصوصاً پس از ترک کردن آنان دین اسلام را تا این که این آیه بعد از وارد شدن رسول خدا صلى اللّه علیه و آله و سلم به مدینه نازل گردید[۵] و نیز ابن عباس گوید: این آیه درباره وحشى قاتل حمزه نازل شده است (و ما جریان مفصل آن را طى ذکر شأن و نزول آیه 48 سوره نساء صفحه 203 ذکر نموده ایم) گویند: بعد از مسلمان شدن وحشى پیامبر بر روى او نظر نمى افکند و مایل به دیدار او نبود وحشى مى پنداشت که با این کیفیت اسلام او درست نخواهد بود سپس این آیه نازل گردید و از آن پس پیامبر بر روى او مى نگریست.[۶]
عبدالله بن عمر گوید: این آیه درباره عیاش بن ابى ربیعة نازل شده و نیز درباره ولید بن ولید و جماعتى دیگر که مسلمان شده بودند ولى به مدینه هجرت نکرده بودند، نازل گردیده و مشرکین آنها را آزار میدادند تا از اسلام برگردند.[۷]
و نیز گویند: این آیه درباره مشرکین مکه آمد و سبب نزول آن این بود که مشرکین مى گفتند: محمد صلى الله علیه و آله ادعا مینماید که هر که به خداوند شرک بیاورد و خون ناحق بریزد خداوند او را نیامرزد ولى ما که هر دو گناه را مرتکب شده ایم تکلیف ما چه خواهد بود. بنابراین چرا پیامبر ما را به اسلام دعوت مینماید سپس این آیه نازل گردید.[۸]
درباره شأن و نزول این آیه شریفه در میان احادیث فریقین (شیعه امامیه و اهل سنت و جماعت) مراحل افراط و تفریط مشاهده مى گردد چه آن که در میان احادیث امامیه کسانى که مشمول آیه واقع مى گردند، طبقه خاصى مورد نظر قرار گرفته اند و در میان احادیث اهل سنت مشرکین و مطرودین تازه مسلمان مشمول این آیه واقع گشته اند و در حدیث منقول از عبدالله بن عمر پا فراتر نهاده شده و به کسانى که از دین اسلام برگشته و آن را ترک گفته اند نیز سرایت داده شده است و از جمع بین احادیث فریقین و مخصوصاً حدیث منقول از صاحب تفسیر روض الجنان از مفسرین خاصه که ایشان هم شأن و نزول آن را درباره مشرکین که اسلام اختیار نموده، دانسته اند. میتوان استنباط کرد که مراد از خطاب خداوند به جمله (اى بندگان من) عموم مسلمین مى باشد که اگر درباره خویشتن اسراف ورزیده و پا از دائره عصمت بیرون نهند از لطف و عنایت بىمنتهاى پروردگار خود در صورت توبه کردن ناامید نگردند و مأیوس نباشند.
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
قُلْ يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ «53»
بگو: «اى بندگان من كه بر نفس خويش اسراف (و ستم) كردهايد! از رحمت خداوند مأيوس نشويد، همانا خداوند همهى گناهان را مىبخشد، زيرا كه او بسيار آمرزنده و مهربان است.»
نکته ها
آيات قبل تهديدى براى افراد مغرور بود و اين آيه به گناهكاران پشيمان بشارت مىدهد.
در تمام كلمات اين آيه لطف و مهر الهى نهفته است:
1. پيام بشارت را رسول خدا صريحاً اعلام كند. «قُلْ»
2. خداوند انسان را مخاطب قرار داده است. «يا»
3. خداوند همه را بندهى خود و لايق دريافت رحمتش دانسته است. «عِبادِيَ»
4. گناهكاران بر خود ستم كردهاند و به خدا ضررى نرساندهاند. «أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ»
5. يأس از رحمت، حرام است. «لا تَقْنَطُوا»
6. رحمت او محدود نيست. «رَحْمَةِ اللَّهِ» ( «رَحْمَةِ اللَّهِ» به جاى «رحمتى» رمز جامعيّت رحمت است، چون لفظ «اللَّهِ» جامعترين اسم اوست).
7. وعدهى رحمت قطعى است. «إِنَّ اللَّهَ»
8. كار خداوند بخشش دائمى است. «يَغْفِرُ»
9. خداوند همهى گناهان را مىبخشد. «الذُّنُوبَ»
10. خداوند بر بخشش همهى گناهان تأكيد دارد. «جَمِيعاً»
11. خدا بسيار بخشنده و رحيم است. «إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ»
خداوند با اين همه رأفت و مهربانى اعلام مىكند كه تهديدهاى آيات قبل، براى تربيت انسانهاست نه انتقام و كينه.
جلد 8 - صفحه 188
در فرهنگِ قرآن، اسراف معناى وسيعى دارد كه علاوه بر اسراف در مال، شامل اسراف در نفس و جان نيز مىشود. بدين معنى كه انسان در بهرهگيرى از استعدادها و ظرفيّتهاى وجودى خود از حدّ اعتدال خارج شده و دچار افراط و تفريط گردد.
مراد قرآن از اينكه مىفرمايد: خداوند همه گناهان را مىبخشد، آن نيست كه انسان گناه كند و بگويد خدا مىآمرزد، بلكه مراد آن است كه همه گناهان هر قدر هم بزرگ باشند قابل آمرزش است و نبايد از رحمت الهى مأيوس بود و طبيعتاً راه دريافت آمرزش الهى، توبه و جبران گناه است كه در آيه بعد آمده است.
پیام ها
1- قوانين و احكام الهى در حد اعتدال است و نافرمانى مردم، تجاوز از حدّ اعتدال است. «أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ»
2- در بخشش الهى نوع گناه و مقدار آن تفاوتى ندارد. «الذُّنُوبَ جَمِيعاً»
3- يأس از رحمت الهى جايز نيست. «لا تَقْنَطُوا»
4- آمرزش گناه اقتضاى رحمت خداوند است. «رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ»
5- اميد به مغفرت زمينه آمرزش است. لا تَقْنَطُوا ... إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ
6- اين خداوند است كه همه لغزشها را مىبخشد. «إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ» به جاى «انه الغفور»
پانویس
- پرش به بالا ↑ تفسير احسن الحديث، سید علی اکبر قرشی، ج9، ص309
- پرش به بالا ↑ البرهان فی تفسیر القرآن از خاصه.
- پرش به بالا ↑ تفسیر على بن ابراهیم از خاصه.
- پرش به بالا ↑ تفسیر ابن ابى حاتم از عامه.
- پرش به بالا ↑ تفسیر طبرانى و حاکم صاحب المستدرک از عامه.
- پرش به بالا ↑ تفسیر طبرانى.
- پرش به بالا ↑ تفسیر کشف الاسرار از عامه.
- پرش به بالا ↑ تفسیر روض الجنان از خاصه.
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.