O Children of Israel, remember My blessing which I bestowed upon you, and that I gave you an advantage over all the nations.
O children of Israel! call to mind My favor which I bestowed on you and that I made you excel the nations.
O Children of Israel! Remember My favour wherewith I favoured you and how I preferred you to (all) creatures.
Children of Israel! call to mind the (special) favour which I bestowed upon you, and that I preferred you to all other (for My Message).
معانی کلمات آیه
فضلتكم: فضل در اصل به معنى زيادت است، در قرآن مجيد به معنى برترى و احسان و عطيه آمده كه همه از مصاديق زيادت هستند (قاموس قرآن). «فضلتكم» به شما برترى داديم.
العالمين: مراد از عالمين در اين آيه مردمان مى باشد. رجوع شود به سوره حمد/ 2.[۱]
اى بنىاسرائيل! نعمتى را كه به شما ارزانى داشتم، بياد آوريد و اين كه من شما را بر جهانيان برترى بخشيدم.
.....
جلد 1 - صفحه 110
نکته ها
اين آيه، از فرزندان و نسل حضرت يعقوب مىخواهد كه براى معرفت بيشتر خداوند و زنده شدن روح شكرگزارى و دلگرم شدن به نعمتهاى الهى، از آن موهبتها و نعمتها ياد كنند. البتّه برترى و فضيلت بنىاسرائيل، نسبت به مردم زمان خودشان بود. زيرا قرآن درباره مسلمانان مىفرمايد: «كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ» «1» شما بهترين امّتها هستيد.
همچنين ممكن است مراد از برترى، پيروزى حضرت موسى و قوم بنىاسرائيل بر فرعونيان باشد، نه برترى اخلاقى و اعتقادى. «2» زيرا قرآن بارها از بهانهجويىهاى بىمورد و بىاعتقادى آنها انتقاد مىكند.
پیام ها
1- نعمت و فضيلت بدست خداوند است. «نعمتى، انعمت، فضلت»
2- نجات از سلطهى طاغوت، از بزرگترين نعمتهاى الهى است. «نِعْمَتِيَ، فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعالَمِينَ»
بعد از آن به جهت تأكيد، امر به يادآورى نعمتهاى خود فرمايد كه:
يا بَنِي إِسْرائِيلَ: اى فرزندان يعقوب، اسرائيل! اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ الَّتِي أَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ: ياد بياوريد نعمتهاى مرا كه انعام فرمودم بر شما، وَ أَنِّي فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعالَمِينَ: و به درستى كه من فضيلت دادم شما را بر عالميان. مراد آنست كه فضيلت دادم اجداد شما را بر عالميان به توفيق علم و ايمان و عمل صالح و آنها را انبياء و ملوك عادل گردانيدم. و اين تفضيل اختصاص دارد به عالميان زمان خودشان، نه مطلقا؛ زيرا به اجماع امت، پيغمبر ما حضرت خاتم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم افضل از تمام انبياء، و امّت آن حضرت هم افضل و اشرف از تمام امم مىباشند. به دليل
«1» اصول كافى، كتاب الايمان و الكفر، جلد 2 صفحه 51 حديث دوّم.
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 139
آيه شريفه: كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ (الخ) «1». يا مراد تفضيل ايشان است به نزول منّ و سلوى و نجات آن از غرق، و هلاك فرعون و فرعونيان.
تبصره: آيه شريفه تكرار نيست، بلكه در آيه سابقه امر به تذكر نعمت به طريق اجمال و در اين آيه به طور تفصيل است. يا آنكه در اول تذكّر نعمت است برايشان، و در ثانى تذكّر نعمت بر پدران آنها باشد. يا تكرار تذكّر نعمت براى تأكيد، و تذكّر تفضيلى كه آن اجلّ نعم است خصوصا، و ربط به وعيد شديد، جهت تهديد و ترساندن آن كسى است كه غافل شود و به حقوق آن اخلال نمايد.
اى بنى اسرائيل ياد كنيد نعمت مرا كه انعام نمودم بر شما و همانا من برترى دادم شما را بر جهانيان..
تفسير
مراد از بنى اسرائيل در چند آيه قبل كه خطاب بآنها شده بود گذشت و در ذيل آيه و لا تلبسوا الحق بالباطل وجه اعميّت خطابات قرآنيه از كسانيكه بر حسب ظاهر مخاطبند بيان شد و مراد از نعمت مبعوث نمودن خداوند است موسى و هرون على نبيّنا و اله و عليهما السلام را بر پيشينيان آنها براى هدايت و دعوت ايشانرا به نبوت محمد (ص) و ولايت على (ع) و امامت عترت طاهره او و اخذ عهد از آنها كه اگر وفا كنند مخلد در بهشت باشند و فضيلت آنها در دين بقبول ولايت محمد (ص) و آل او است و در دنيا بسايه گستردن ابر است بر آنها و فرستادن منّ كه ترنجبين است و سلوى كه نام مرغى است از آسمان براى ايشان و سيراب نمودن آنانست از سنك بآب خوشگوار و شكافتن دريا و نجات آنها و غرق دشمنانشان و ساير كرامات مخصوصه بايشان و كسانيكه بر آنها تفضيل يافتهاند جهانيان زمان خودشانند آنانكه مخالف بودند با ايشان در دين و مسلك و اينكه خداوند خطاب فرموده است حاضرين را بآنچه عطا فرموده است به پيشينيان آنها يا بآنچه بجا آوردند از خير و شر براى آنستكه قرآن بلغت عرب نازل شده و آنها اين قبيل خطابات مينمايند مثلا ميگويند بشخص تميمى كه قتل و غارت نمودهاند كسان او شهرى را كشتيد و غارت نموديد با آنكه اين شخص در ميان آنها نبوده علاوه بر آنكه اخلاف راضى بودند بفعل اسلافشان و سلوكى كه با آنها شده است و اين بيانرا در تفسير امام (ع) از حضرت سجاد (ع) نقل نموده است و بنظر حقير اين امر اختصاص بلغت عرب ندارد در ساير لغات هم متعارف است و تعميم خطابات قرآنيه علاوه بر ادله اشتراك در تكليف از اغلب آيات ظاهر است و اختصاص بحاضران در زمان خطاب ندارد.
با اينكه مسلّم است که پيغمبر اسلام صلّي اللّه عليه و آله و سلّم افضل انبياء و اوصياء او افضل اوصياء و كتاب و دين او افضل كتب و اديان و امت او افضل امتها ميباشند، چند وجه گفتهاند:
بعضي گفتند مراد عالمين زمان خودشان ميباشد نه همه زمانها، و بعضي گفتند مراد از عالمين جمع كثيري از مردمند نه همه آنها، و بعضي گفتند اطلاق افضليت با يك فضيلت هم سازش دارد و بني اسرائيل در يك يا چند فضيلت افضل از ديگران بودهاند اگر چه در بسياري از فضائل ديگران از آنها افضل بودهاند.
و تحقيق اينست که افضليت بمعني دارا بودن فضائل اخلاقي و اعتقادي و عبادي و جاه و منزلت و قرب بمقام ربوبي و نحو اينها مراد نيست بلكه مراد اتمام حجت بادلّه واضحه و براهين متقنه و معجزات باهره و نعم دنيويه از مال و ثروت و رياست و سلطنت و امثال اينهاست.
و واضح است که بني اسرائيل را پس از آنكه خداوند ببركت حضرت موسي «ع» از اسارت و شكنجه فرعونيان نجات بخشيد و انواع معجزات را از قبيل «عصي و يد بيضاء و شكاف دريا و نجات آنها و غرق شدن فرعونيان و انفجار آب از سنگ و نزول من و سلوي و غير اينها»، براي هلاكت فرعونيان و هدايت بني اسرائيل بدست حضرت موسي اجراء فرمود و آنان را برياست و ثروت و سلطنت رسانيد اينان با وجود اينهمه اسباب و وسائل هدايت و متنعّم بودن بانواع نعمت، باز طريق كفر و معصيت و مخالفت با اوامر ولينعمت و فرو رفتن در قذارت ماديت را پيش گرفتند، از اينکه جهت خداوند خطاب بآنها ميفرمايد: «من که اينهمه مواهب را بشما عنايت كردم و از اينجهت شما را بر جهانيان ترجيح دادم از مخالفت من و از روزي که فداء و وساطت و قبول نمودن كسي را بجاي ديگري در آن نيست بترسيد» و اللّه العالم.
24
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 47)- خیالهای باطل یهود. در این آیه بار دیگر خداوند روی سخن را به بنی اسرائیل کرده و نعمتهای خدا را به آنها یادآور میشود و میگوید: «ای بنی اسرائیل نعمتهایی را که به شما دادم به خاطر بیاورید» (یا بَنِی إِسْرائِیلَ اذْکُرُوا نِعْمَتِیَ الَّتِی أَنْعَمْتُ عَلَیْکُمْ).
این نعمتها دامنه گستردهای دارد، از نعمت هدایت و ایمان گرفته تا رهایی از چنگال فرعونیان و بازیافتن عظمت و استقلال همه را شامل میشود.
سپس از میان این نعمتها به نعمت فضیلت و برتری یافتن بر مردم زمان خود که ترکیبی از نعمتهای مختلف است اشاره کرده، میگوید: «من شما را بر جهانیان برتری بخشیدم» (وَ أَنِّی فَضَّلْتُکُمْ عَلَی الْعالَمِینَ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید: