-و همانا ما پیغمبرانی به سوی امتان پیش از تو فرستادیم، پس (چون اطاعت نکردند) به بلاها و مصیبتها گرفتارشان ساختیم، شاید به درگاه خدا گریه و زاری کنند.
و بی تردید ما به سوی امت هایی که پیش از تو بودند [پیامبرانی] فرستادیم؛ پس آنان را [هنگامی که با پیامبران به مخالفت و دشمنی برخاستند] به تهیدستی و سختی و رنج و بیماری دچار کردیم، باشد که [در پیشگاه ما] فروتنی و زاری کنند.
و به يقين، ما به سوى امّتهايى كه پيش از تو بودند [پيامبرانى] فرستاديم، و آنان را به تنگى معيشت و بيمارى دچار ساختيم، تا به زارى و خاكسارى درآيند.
هر آينه بر امتهايى كه پيش از تو بودند پيامبرانى فرستاديم و آنان را به سختيها و آفتها دچار كرديم تا مگر زارى كنند.
ما به سوی امتهایی که پیش از تو بودند، (پیامبرانی) فرستادیم؛ (و هنگامی که با این پیامبران به مخالفت برخاستند،) آنها را با شدّت و رنج و ناراحتی مواجه ساختیم؛ شاید (بیدار شوند و در برابر حق،) خضوع کنند و تسلیم گردند!
و همانا به سوى امّت‌هاى پيش از تو (نيز پيامبرانى) فرستاديم، (و چون سرپيچى كردند) آنان را به تنگدستى وبيمارى گرفتار كرديم. باشد كه تضرّع كنند.
نکته ها
«بأساء» به معناى جنگ، فقر، قحطى، سيل، زلزله و امراض مُسرى است و «ضراء» به معناى غم، غصّه، آبروريزى، جهل و ورشكستگى.
حضرت على عليه السلام فرمود: اگر هنگام ناگوارى‌ها مردم صادقانه به درگاه خدا ناله كنند، مورد لطف خدا قرار مى‌گيرند. «1» مولوى در ترسيم اين حقيقت مى‌گويد:
پيش حقّ يك ناله از روى نياز
به كه عمرى در سجود و در نماز
زور را بگذار و زارى را بگير
رحم سوى زارى آيد اى فقير
پیام ها
1- بعثت انبيا در ميان مردم، يكى از سنّت‌هاى الهى در طول تاريخ بوده است.
«لَقَدْ أَرْسَلْنا إِلى أُمَمٍ مِنْ قَبْلِكَ»
2- تاريخ گذشتگان، عبرت آيندگان است. «قَبْلِكَ»
3- در تربيت و ارشاد، گاهى فشار وسخت‌گيرى هم لازم است. «فَأَخَذْناهُمْ بِالْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ»
4- مشكلات، راهى براى بيدارى فطرت وتوجّه به خداوند است. «يَتَضَرَّعُونَ»
5- هر رفاهى لطف نيست و هر رنجى قهر نيست. «لَعَلَّهُمْ يَتَضَرَّعُونَ»
بعد از آن رسول خدا را اعلام نمايد از حال امم سالفه در دوام مخالفت آنها و معذب شدن، كه حال مشركان اگر بر طريق مخالفت راسخ و متابعت نكنند مانند حال آنها باشد در نزول عذاب، و مى‌فرمايد:
وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا إِلى أُمَمٍ مِنْ قَبْلِكَ: و هر آينه بتحقيق فرستاديم رسولان را به امّتان آنها پيش از تو. يعنى البته امتانى كه قبل از تو بودند پيغمبران به آنها آمدند و ايشان كافر شده تكذيب نمودند فَأَخَذْناهُمْ بِالْبَأْساءِ: پس گرفتيم ايشان را به سختى و تنگى و فقر و قحطى وَ الضَّرَّاءِ: و به آفتها و بيماريها، يعنى به نقصان اموال و انفس لَعَلَّهُمْ يَتَضَرَّعُونَ: تا اينكه ايشان زارى و تضرع كنند و از شرك و مخالفت، دست نياز به ذيل توبه و استغفار زنند.
و هر آينه بتحقيق فرستاديم بسوى امتهائى پيش از تو پس گرفتيم ايشانرا بسختى و رنجورى باشد كه ايشان تضرّع نمايند.
تفسير
مؤيد مقال سابق است كه در موقع شدت و مصيبت مردم متوجه بخدا مى‌شوند و بيان يكى از اسرار بلا و محنت است كه خداوند بعد از فرستادن انبيا را بر امم سابقه و تكذيب آنها مبتلاشان فرمود بسختى و فقر و قحطى و مرض و نقص در انفس و اموال تا خاضع و خاشع و متضرّع و متذلّل و تائب از ذنوب شوند ..
و هراينه بتحقيق ما بر امم سابقه ارسال رسل كرديم و چون مخالفت كردند آنها را گرفتيم بسلب نعم و نزول بليات بلكه آنها متوجه شوند و تضرع كنند و ايمان آورند.
وَ لَقَد أَرسَلنا مفعول که رسلا باشد محذوف است بدلالت لفظ ارسلنا از جهة اختصار إِلي أُمَمٍ مِن قَبلِك‌َ امتهاي سابقه مثل امّة نوح، هود، صالح، لوط، شعيب، موسي و غير آنها فَأَخَذناهُم اينکه جمله دلالت دارد بر مخالفت و تكذيب رسل زيرا اگر ايمان آورده بودند و اطاعت نموده بودند اخذ بِالبَأساءِ وَ الضَّرّاءِ مناسبت نداشت و مراد از بأساء فقر و تهي‌دستي و قحطي و عدم نزول باران و سلب عزّت و نحو اينها از نعم الهيه که از آنها گرفته شده بود و مراد از ضرّاء نزول بلاها از امراض و اسقام و تسلّط ظالم و ساير بليّات است و غرض از اخذ بالبأساء و الضراء تنبّه و توجّه و رجوع بحق است لذا ميفرمايد لَعَلَّهُم يَتَضَرَّعُونَ و تعبير به لعل‌ّ نه براي ترديد است چون خداوند ميداند که اينها تضرع ميكنند يا نميكنند بلكه بمعني ينبغي است يعني سزاوار است نظير اذهَبا إِلي فِرعَون‌َ إِنَّه‌ُ طَغي فَقُولا لَه‌ُ قَولًا لَيِّناً لَعَلَّه‌ُ يَتَذَكَّرُ أَو يَخشي طه آيه 45، که بايد متذكر شود و خشيت پيدا كند.
66
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 42)
سر انجام زندگی اندرز ناپذیران
قرآن همچنان گفتگو با گمراهان و مشرکان را ادامه می دهد و از راه دیگری برای بیدار ساختن آنها موضوع را تعقیب می کند، یعنی دست آنها را گرفته و به قرون و زمانهای گذشته می برد.
نخست می گوید: «ما پیامبرانی به سوی امم پیشین فرستادیم و چون اعتنا نکردند آنها را به منظور بیداری و تربیت با مشکلات و حوادث سخت، با فقر و خشکسالی و قحطی با بیماری و درد و رنج و بأساء و ضرّاء«1» مواجه ساختیم شاید متوجه شوند و به سوی خدا بازگردند» (وَ لَقَد أَرسَلنا إِلی أُمَمٍ مِن قَبلِکَ فَأَخَذناهُم بِالبَأساءِ وَ الضَّرّاءِ لَعَلَّهُم یتَضَرَّعُونَ).
(1) «بأساء» در اصل به معنی شدت و رنج است و به معنی جنگ نیز به کار می رود، همچنین در قحطی و خشکسالی و فقر و مانند اینها، ولی «ضرّاء» به معنی ناراحتی روحی است مانند غم و اندوه و جهل و نادانی و یا ناراحتیهایی که از بیماری و از دست دادن مقام و مال و ثروت پیدا می شود.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
