و به قرآنی که فرستادم ایمان آورید که تورات شما را تصدیق می‌کند، و اوّل کافر به آن نباشید، و آیات مرا به بهای اندک نفروشید، و تنها از قهر من بپرهیزید.
وبه آنچه [بر پیامبر اسلام] نازل کرده ام که تصدیق کننده [تورات وانجیلی] است که با شماست، ایمان آورید و نخستین کافر به آن نباشید [که نسل به نسل پس از شما به پیروی از شما به آن کافر شوند] و آیاتم را [در تورات که اوصاف محمّد و قرآن در آن است، با تغییر دادن و تحریف کردن] به بهایی ناچیز نفروشید، و فقط از من پروا کنید.
و بدانچه نازل كرده‌ام -كه مؤيد همان چيزى است كه با شماست- ايمان آريد؛ و نخستين منكر آن نباشيد، و آيات مرا به بهايى ناچيز نفروشيد، و تنها از من پروا كنيد.
و به آنچه نازل كرده‌ام و كتاب شما را تصديق مى‌كند ايمان بياوريد، و از نخستين كسانى كه انكارش مى‌كنند مباشيد. و آيات مرا به بهاى اندك مفروشيد و از من بيمناك باشيد.
و به آنچه نازل کرده‌ام [= قرآن] ایمان بیاورید! که نشانه‌های آن، با آنچه در کتابهای شماست، مطابقت دارد؛ و نخستین کافر به آن نباشید! و آیات مرا به بهای ناچیزی نفروشید! (و به خاطر درآمد مختصری، نشانه‌های قرآن و پیامبر اسلام را، که در کتب شما موجود است، پنهان نکنید!) و تنها از من (و مخالفت دستورهایم) بترسید (نه از مردم)!
And believe in that which I have sent down confirming that which is with you, and do not be the first ones to deny it, and do not sell My signs for a paltry gain, and be wary of Me [alone].
And believe in what I have revealed, verifying that which is with you, and be not the first to deny it, neither take a mean price in exchange for My communications; and Me, Me alone should you fear.
And believe in that which I reveal, confirming that which ye possess already (of the Scripture), and be not first to disbelieve therein, and part not with My revelations for a trifling price, and keep your duty unto Me.
And believe in what I reveal, confirming the revelation which is with you, and be not the first to reject Faith therein, nor sell My Signs for a small price; and fear Me, and Me alone.
معانی کلمات آیه
ثمن: قيمت. آنچه فروشنده از خريدار مى گيرد (مفردات راغب).[۱]
و به آنچه (از قرآن) نازل كردم، ايمان بياوريد كه تصديق مى‌كند آنچه را (از تورات) با شماست. و نخستين كافر به آن نباشيد و آيات مرا به بهاى ناچيز نفروشيد و تنها از من پروا كنيد.
«1». وسائل، ج 4، ص 110.
جلد 1 - صفحه 103
نکته ها
اين آيه خطاب به دانشمندان يهود مى‌فرمايد: قرآن، هماهنگ با بشاراتى است كه در تورات شماست. «1» شما دانشمندان، زمانى مبلغ و منتظر ظهور اسلام بوديد، اكنون پيشگامان كفر نشويد تا به پيروى از شما، ساير يهود از اسلام آوردن سر باز زنند، آيات الهى را به بهاى ناچيزِ رياست دنيا، نفروشيد و از خدا بترسيد.
پیام ها
1- اعتقادات صحيح مردم را قبول كنيم، تا آنان نيز سخن ما را بپذيرند. «مُصَدِّقاً لِما مَعَكُمْ»
2- وجود تحريف در بخشى از تورات و انجيل، مانع قبولى بخش‌هاى ديگر نيست. «مُصَدِّقاً لِما مَعَكُمْ»
3- انحراف علما، سبب انحراف ديگران مى‌شود. «وَ لا تَكُونُوا أَوَّلَ كافِرٍ»
4- رمز سكوت و كتمان‌هاى نابجاى دانشمندان، وابستگى‌هاى مادّى آنان است.
«وَ لا تَشْتَرُوا بِآياتِي ثَمَناً قَلِيلًا»
5- با توجّه به اينكه متاع دنيا قليل است، رسيدن به تمام منافع دنيا، ارزش يك لحظه انحراف را ندارد. «ثَمَناً قَلِيلًا»
6- به جاى نگرانىِ از دست دادن مال ومقام بايد از قهر خدا ترسيد. «إِيَّايَ فَاتَّقُونِ»
چون امر به ايمان مقصود بالذات و عمده است در وفاء به عهود، و ساير مأمورات متفرع بر آن است؛ لذا خطاب فرمايد كه:
وَ آمِنُوا بِما أَنْزَلْتُ: و ايمان بياوريد (اى بنى اسرائيل) به آنچه نازل فرمودم كه قرآن مجيد است، مُصَدِّقاً لِما مَعَكُمْ: در حالتى كه تصديق كننده است مر آنچه را با شما مى‌باشد، يعنى تورات كه قرآن موافق آن است در وصف حضرت خاتم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم يا در توحيد و عدل و معتقدات حقه. پس تصديق به تورات آسمانى لازمه‌اش تصديق به قرآن است.
نكته: قيد به مصدّقيت قرآن نسبت به كتب سابقه، تنبيه است بر آنكه اتباع آن كتب منافى با ايمان نيست، بلكه موجب ايمان باشد، و لذا بر سبيل تعريض بعد از آن مى‌فرمايد: وَ لا تَكُونُوا أَوَّلَ كافِرٍ بِهِ: و نبوده باشيد اول كسانى كه كافر شدند به قرآن؛ يعنى واجب است بر شما اول كسى باشيد كه ايمان آورده است به قرآن؛ زيرا شما نظر در معجزات آن نمائيد و علم به شأن و مقام آن داريد، و مبشّر اين پيغمبر و كتابش بوديد پيش از بعثت اين پيغمبر و نزول كتابش. يا مباشيد از آن كسانى كه كافر شده‌اند به آنچه با او است، زيرا هر كه ايمان نياورد به قرآن، حقيقتا ايمان نياورده است به آنچه مصدق آنست از تورات و انجيل. يا نباشيد اول سابق به كفر و پيشواى كفر كه مردمان به شما اقتدا كنند، در كفر به قرآن. يا نباشيد اول كافر و جاحد اوصاف پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم كه اوصافش در كتاب شما مذكور است.
تفسير اثنا عشرى ج1 130
ً: و بدل نكنيد به آيات كتاب من كه تورات است، بها و ثمن اندك را. مراد علماى يهودند كه به سبب هدايا، احكام تورات و اوصاف پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم را تغيير دادند؛ چنانچه از حضرت باقر عليه السّلام مروى است كه علماى يهود مانند
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 130
كعب بن اشرف وحى بن اخطب هر ساله مرسومات از زراعات و ميوجات قوم مى‌گرفتند و هدايا از ملوك به آنها مى‌رسيد. ترسيدند كه تابع حضرت خاتم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم شوند، رسومات و هدايا از آنها قطع شود؛ لذا در مقام انكار برآمدند. حق تعالى فرمود: بدل نكنيد به مقابل آيات من ثمن اندك را. وَ إِيَّايَ فَاتَّقُونِ: و از من پس بيانديشيد در استبدال احكام كتاب سبحانى به حطام دنياى فانى.
تبصره: آيه شريفه شامل است اين امّت را كه اول كافر به احكام قرآن مباشيد، تا ديگران از شما تعليم و تأسى به شما كنند در مخالفت، و تبديل فرامين مقدس الهى را ننمائيد به سبب مال و منال دنيوى. و نيز آيه شريفه دالّ است بر تحريم گرفتن رشوه در احكام دينيه؛ زيرا امر از دو قسم خارج نيست. يا آنكه گرفتن رشوه در موردى است كه اظهار آن واجب است؛ و يا در امرى است كه اظهارش حرام مى‌باشد. در هر دو صورت گرفتن رشوه بر مخالفت حرام است، و حضرت امير المؤمنين عليه السّلام در حديثى به عمّار فرمايد: و امّا الرّشاء فى الاحكام فانّ ذلك الكفر باللّه العظيم «1». يعنى: و امّا رشوه گرفتن در احكام، پس به درستى كه آن كفر به خداى عظيم است.
و ايمان بياوريد بآنچه فرستادم كه تصديق كننده است آنچه را با شما است و نباشيد نخست منكر آن و مبادله منمائيد بآيت‌هاى من بهاى اندك را و از من بترسيد..
تفسير
مطلوب ايمان بقرآن است كه در آن ذكر شده است نبوت محمد (ص) و ولايت على (ع) و اولاد اطهارش با آنكه قرآن مصدق تورية است كه در آن هم اين دو امر ذكر شده بود و آنچه نهى شده است انكار قرآن است كه ملازم با انكار نبوت و ولايت است چون يهود مدينه انكار نمودند و خيانت كردند و گفتند ما ميدانيم محمد (ص) پيغمبر است و على (ع) وصى او است ولى شما دو نفر آندو نيستيد آندو بعد از پانصد سال ديگر مى‌آيند و گفته‌اند اين آيه كنايه است از خداوند بآنها زيرا آنها بايد اول مؤمن بقرآن و محمد (ص) و على (ع) باشند نه اول كافر بآنها براى آنكه آنان معجزات باهرات را مشاهده نمودند و دقت و امتحان كردند و يقين براى ايشان حاصل شد بلكه بشارت ميدادند بظهور آنحضرت و منتظر فتوحات او بودند و در مجمع از حضرت باقر (ع) نقل نموده كه در تفسير اين آيه فرمود حى بن اخطب و كعب بن اشرف و ساير علماء يهود از قبل يهودان در هر سال موظف بودند و از آن ارتزاق مينمودند و باين جهت نميخواستند كه وظيفه آنها براى نبوت پيغمبر خاتم (ص) از بين برود لذا تغيير دادند آياتيرا كه در تورية بود كه در آنها ذكر آنحضرت و بيان صفات او شده بود و ثمنيكه خداوند در اين آيه شريفه ذكر فرموده است همان مقررى احبار يهود است.
نصح و تحذير شيخ مشايخ متأخرين مدار آسياى فقاهت ضرب المثل علم و
جلد 1 صفحه 70
زهادت حجة الفرقة الناجية و امين البارى مرتضى بن محمد امين الانصارى قدس اللّه تعالى اسراره كما نشر فى الافاق اثاره در كتاب مكاسب فرموده كه بايد طالب علم منقطع باشد از اسباب ظاهرى رزق از قبيل گرفتن وظائف و موقوفات مدارس و مراوده با اغنياء و تجار و علمائى كه نفعى ندارد مراوده با آنها جز گرفتن وجوهات از قبيل خمس و زكوة و رد مظالم از ايشان و جمع بين ادله كه دلالت دارد بر وجوب تفقه در دين و اجتهاد و ادله كه دلالت دارد بر وجوب اكتساب و ترك تحميل و كلّ شدن بر مردم كه موجب استحقاق لعن است بآنستكه بايد طلب علم متوكل بخدا باشد و خود را كل بر مردم ننمايد و تحصيل معاش از طريق حلال كند چنانچه امير المؤمنين (ع) براى بستان يهودى آب‌كشى مينمود و حضرت داود على نبينا و آله و عليه السلام چون در ابتدا امر از بيت المال ارتزاق مينمود خطاب از جانب رب الارباب رسيد كه تو خوب بنده هستى اگر از بيت المال ارتزاق ننمائى و بدست خود كار كنى لذا آنحضرت چهل روز گريه كرد تا خداوند آهن را براى او نرم فرمود و هر روز يك زره ميساخت و هزار درهم ميفروخت تا سيصد و شصت زره ساخت و مستغنى شد و ديگر از بيت المال ارتزاق نفرمود و از حضرت صادق (ع) روايت شده است كه نيست از ما كسيكه دنياى خود را براى آخرت خود ترك نمايد و نه كسيكه آخرت خود را براى دنياى خود ترك كند و عبادت هفتاد جزء دارد كه افضل آنها طلب حلال است و بنظر حقير اگر علماء و طلاب بتوانند از قبل مردم اعاشه ننمايند هم محترم‌ترند هم راحت‌تر هم مواعظ و نصائحشان مؤثرتر است و هم اطمينان و وثوق مردم بايشان زيادتر هم اين خطرات كه براى علماء يهود روى داد براى ايشان روى نميدهد چون فروختن آيات الهى را بثمن قليل منحصر در تحريف و تغيير ظاهر آيه نيست بلكه اگر خداى نكرده براى خوش آمد مردم يك حكم خداوند را مطابق سليقه و توقع طرف معنى نمايند مشمول همين آيه خواهند بود پناه مى‌برم بخدا اگر براى جلب توجه ظالمى حكم بغير ما انزل اللّه بدهند كه بنص آيات شريفه الهيه ظالم و فاسق و كافر ميشوند و همچنين است حال خطبا و اهل منبر اگر براى خوش آمد بانى و مستمع و آقا و وزير و امير باقتضاء مقام آيات الهى و اخبار ائمه اطهار را تفسير و تاويل نمايند و تغييرى در معنى ظاهر آن بدهند و مدح بى‌جا و ذم بى‌مورد از اشخاص بنمايند اگرچه مدح و ذم با مورد و محلش هم مطلقا حسنى ندارد زيرا اگر ممدوح حضور داشته باشد در صورت اهليت لابد باحيا است و
جلد 1 صفحه 71
خجل ميشود و هرچه باشد اسباب غرور و خود پسندى ميگردد و اگر مذموم غائب باشد مذمت او غيبت است و بدون مجوز شرعى حرام بلى مدح صالح در غياب و ذم قابل در حضور با شرائطش خوب است در هر حال منبر مقام رفيعى است كه جايگاه خلفاء و اولياء خدا و نواب ايشان است خيلى قبيح است كسيكه بهيچ وجه صلاحيت ندارد پاى بر عرشه منبر نهد و هرچه دلش ميخواهد بگويد و ملتزم بصحت و سقم آن نباشد و فقط منظورش تامين دنياى دنى باشد دروغ مطلقا حرام و از معاصى كبيره است چه رسد بآنكه كذب بخدا و رسول و ائمه اطهار باشد و اين زمان بقدرى رائج شده كه كمتر منبرى مى‌بينم كه خالى از آن باشد چون زحمت نمى‌كشند و ملاحظه تواريخ و سير را نمى‌نمايند و بكتب اخبار ائمه اطهار مراجعه نمى‌كنند در صورتى كه متون روايات خيلى مبكى‌تر و مؤثرتر است و خريدارى مى‌نمايند مانند آنخطيب كه امام (ع) در باره‌اش فرمود رضاى مخلوق را بغضب خالق خريدارى نمودى و ميفروشند آيات خدا و اخبار ائمه اطهار را بثمن قليل و از خدا نميترسند و از علما شرم نميكنند اقلا يكى از كتب مقاتل را كه نسبتا معتبر باشد خوب است بخوانند بعد منبر بروند اگرچه انصاف آنستكه عمده تقصير با مردم است زيرا تا آنها اين طور نباشند كسى طالبشان نميشود يا بايد مطابق هواى نفس مردم سخن‌رانى و نقالى و لفاظى و بافندگى و آوازه خوانى بكنند و نامعقول داخل معقول و فلسفه شوند و بى‌معرفت عرفان بافى نمايند يا بايد حليف بيت و رضيع ثدى دق كردند خداوند فرج امام زمان را برساند يا اسلام را شوكت دهد كه علما بتوانند امر به معروف و نهى از منكر كنند در هر حال خوب است آقايان خطبا و ذاكرين اين يك شعار بزرگ اسلام و مذهب شيعه را كه بزرگترين وسيله نجات اهل ايمان است و تا بحال بحمد اللّه تعالى باقى مانده از اين كدورات پاك نمايند كه خداى نكرده بواسطه بى‌عنايتى صاحبان حقيقيش از ميان نرود و رواجش زيادتر شود و فوائد و ثمراتش افزون گردد انشاء اللّه تعالى زبان درازى شد معذرت ميخواهم.
گفته ميشود اول كاذب يعني اشدّ النّاس كذبا و چون اعلي مرتبه كفر جحود است و يهود با اينكه حق بر آنها ظاهر بود و پيغمبر را ميشناختند انكار ورزيدند و نسبت باو كافر شدند پس اول كافرند چنانچه در آيه ديگر ميفرمايد:
وَ جَحَدُوا بِها وَ استَيقَنَتها أَنفُسُهُم«1» وَ لا تَشتَرُوا بِآياتِي ثَمَناً قَلِيلًا اينکه جمله هم نظير آيه شريفه است که در وصف منافقين گذشت أُولئِك‌َ الَّذِين‌َ اشتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالهُدي يعني از آيات واضحه الهي و نشانه‌هاي روشن و احكام و دستورات او براي منافع جزئي و كم ارزش دست برنداريد، چنانچه نوع اهل دنيا براي منافع مختصري دست از دين و شريعت بر ميدارند و سيره طايفه يهود که غرق مال دنيا و منافع مادي بوده و هستند چنين است.
وَ إِيّاي‌َ فَاتَّقُونِ يعني از نافرماني من بپرهيزيد و ايّاي مفعول فعل مقدر است که كلمه فاتّقون دلالت بر آن دارد و كسره نون بر ياء متكلم محذوف دلالت دارد.
برگزیده تفسیر نمونه
اشاره
آیه 41
شأن نزول:
از امام باقر علیه السّلام چنین نقل شده که: «حیّی بن اخطب»
(1) در اینکه «عهد و پیمان خدا با یهود چه بوده» رجوع کنید به «تفسیر نمونه» ذیل آیه 83 و 84 سوره بقره و آیه 12 سوره مائده.
ج1، ص68
و «کعب ابن اشرف» و جمعی دیگر از یهود، هر سال مجلس میهمانی (پر زرق و برقی) از طرف یهودیان برای آنها ترتیب داده می‌شد، آنها حتی راضی نبودند که این منفعت کوچک به خاطر قیام پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و اله از میان برود، به این دلیل (و دلایل دیگر) آیات تورات را که در زمینه اوصاف پیامبر صلّی اللّه علیه و اله بود تحریف کردند، این همان «ثمن قلیل» و بهای کم است که قرآن در این آیه به آن اشاره می‌کند.
تفسیر:
سودپرستی یهود- نخست می‌فرماید: «به آیاتی که بر پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و اله نازل شده ایمان بیاورید، آیاتی که هماهنگ با اوصافی است که در تورات شما آمده است» (وَ آمِنُوا بِما أَنْزَلْتُ مُصَدِّقاً لِما مَعَکُمْ). اکنون که می‌بینید صفات این پیامبر و ویژگیهای قرآن کاملا منطبق بر بشاراتی است که در کتب آسمانی شما آمده و هماهنگی همه جانبه با آن دارد چرا به آن ایمان نمی‌آورید؟
سپس می‌گوید: «شما نخستین کسی نباشید به این کتاب آسمانی کفر می‌ورزید و آن را انکار می‌کنید» (وَ لا تَکُونُوا أَوَّلَ کافِرٍ بِهِ).
یعنی اگر مشرکان و بت‌پرستان عرب، کافر شوند زیاد عجیب نیست، عجیب کفر و انکار شما است. چرا که اهل کتابید و در کتاب آسمانی شما این همه بشارات در باره ظهور چنین پیامبری داده شده! آری! بسیاری از یهودیان اصولا مردمی لجوجند، و اگر این لجاجت نبود باید آنها خیلی زودتر از دیگران ایمان آورده باشند.
در سومین جمله می‌گوید: «شما آیات مرا به بهای اندکی نفروشید» و آن را با یک میهمانی سالیانه معاوضه نکنید (وَ لا تَشْتَرُوا بِآیاتِی ثَمَناً قَلِیلًا).
و در چهارمین دستور می‌گوید: تنها از من بپرهیزید» (وَ إِیَّایَ فَاتَّقُونِ) از این نترسید که روزی شما قطع شود و از این نترسید که جمعی از متعصبان یهود بر ضد شما سران قیام کنند، تنها از من یعنی از مخالفت فرمان من بترسید.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
