He is Allah in the heavens and on the earth: He knows your secret and your overt [matters], and He knows what you earn.
And He is Allah in the heavens and in the earth; He knows your secret (thoughts) and your open (words), and He knows what you earn.
He is Allah in the heavens and in the earth. He knoweth both your secret and your utterance, and He knoweth what ye earn.
And He is Allah in the heavens and on earth. He knoweth what ye hide, and what ye reveal, and He knoweth the (recompense) which ye earn (by your deeds).
معانی کلمات آیه
جهركم: جهر: آشكار شدن و آشكار كردن. آن در آيه به معنى آشكار شده است. مصدر به معنى مفعول (مجهور).[۱]
وَ هُوَ اللَّهُ فِي السَّماواتِ وَ فِي الْأَرْضِ: و ذات احديت اللّه، خداوند به حق و معبود مطلق است در آسمانها و زمينها و همه را جز ذات كبريائى او خدائى نيست. يا شأن حديث و امر چنين است خداى تعالى مى‌داند آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است يَعْلَمُ سِرَّكُمْ وَ جَهْرَكُمْ: مى‌داند آنچه پنهان و مخفى داريد در قلب و آنچه آشكار و به زبان آريد. يا شأن اين است كه حق تعالى عالم است سرائر و علانيه جميع موجودات را. خطاب به جميع خلق است، زيرا خلق يا در آسمان و آنها ملائكه، و يا در زمينند از بشر و جن، پس قديم ازلى، عالم به كليّه اسرار و احوال و متصرفات ايشان است، و مخفى نيست بر او چيزى از آنها. وَ يَعْلَمُ ما تَكْسِبُونَ: و مى‌داند آنچه كسب مى‌نمائيد از خير و شرّ و نيات و احوال و اعمال، و شما را بر آن جزا خواهد داد.
تحقيق- صاحب بحر الحقايق گفته: مراد از «سرّ» اخلاقى است كه در انسان به وديعه نهاده، و جهر، صفات حيوانى و احوال نفسانى او باشد، و حقيقت آنكه آدمى را صورتى است جسمانى، و معنى روحانى؛ به جسم از عالم خلق، و به روح از عالم امر؛ سرّش از مرتبه امر، و جهرش از مرتبه خلق است.
بيان- انسان مرآتى است ذو وجهين، در يك وجهش چون خصائص ربوبيت نگرى، از همه موجودات بزرگوارتر است؛ و چون نقايص عبوديت شمارى، خوار و بيمقدارتر باشد. پس چون حق سبحانه فرمايد: من اسرار خصايص شما را در رتبه
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 222
غيب مى‌دانم و آثار نقايص شما را در علم شهادت مى‌شناسم و ديگر مى‌دانم آن چه شما كسب مى‌كنيد از عملى كه سبب ترقى شما باشد در درجات انسانيت يا موجب تنزل به دركات حيوانيت؛ دانستن اين، شخص را بر آن دارد كه به اصلاح و تزكيه اعمال مشغول شده از حضيض استيفاى حظوظ حيوانى بر ذروره استيناس نعيم روحانى متصاعد گردد.
و او است خدا در آسمانها و در زمين ميداند پنهان شما و آشكار شما را و ميداند آنچه را كسب ميكنيد.
تفسير
خداوند معبود و معروف بالوهيّت و وحدانيّت است در آسمانها و زمين و ميداند آنچه را بندگان در نفس خود پنهان دارند و آنچه را آشكار و اظهار نمايند و ميداند اعمال مردم را از خير و شر و ثواب ميدهد و عقاب مى‌كند بر آن و در توحيد از حضرت صادق (ع) در اين آيه روايت نموده است كه همچنين او در هر مكانى هست ولى نه بذاته چون لازمه آن محدوديّت و غير آنست از نقصها بلكه باحاطه بر خلق از جهت علم و قدرت و سلطنت و علم او بموجودات ارضيّه كمتر از سماويّه نيست و هيچ چيز از او دور نيست و اشياء نزد او از حيث علم و قدرت و سلطنت و ملكيت و احاطه يكسان است ..
و او است خدا در آسمانها و در زمين آگاه است بر بواطن و ظواهر شما و پنهان و آشكار شما و ميداند آنچه را از اعمال بدست ميآوريد.
در مجمع البيان وجوهي در اعراب ذكر كرده و بر هر وجهي تفسيري بيان كرده سپس مدعي شده که اينکه وجوه را احدي بر من سبقت نگرفته که با اصول عقائد منطبق شود و منافي نباشد.
اقول- سبقت گرفته بر او كسي که لم يسبقه احد امير المؤمنين عليه الصلاة و السّلام فرمود
توضيح كلام اينكه سرتاسر ممكنات از جواهر و اعراض مركب از وجود و ماهيت است (الممكن زوج تركيبي) حتي جواهر مجرده عالم عقول و نفوس زيرا جوهر تفسير شده بما اذا وجد وجد لا في الموضوع، و عرض بما اذا وجد وجد في الموضوع و جواهر پنج است و اعراض نه است. جواهر خمسه و اعراض تسعه، جواهر عقول و نفوس و صور و مواد و اجسام. عقل جوهر مجرد عن المادة ذاتا و فعلا. و نفس جوهر مجرد عن المادة ذاتا لا فعلا. و صورت عبارت از صور اجساميه که تشخص اجسام بصورت است. و ماده عبارت است از هيولاي جسمانيه که در بقاء محتاج بصورت جسمانيست.
هيولا در بقاء محتاج صورت
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 3)
در این آیه برای پاسخ گفتن به کسانی که برای هر دستهای از موجودات خدایی قائلند و می گویند خدای باران، خدای جنگ، خدای صلح، خدای آسمان و مانند آن«1» چنین می گوید: «اوست خداوندی که بر تمام آسمانها و زمین حکومت می کند» (وَ هُوَ اللّهُ فِی السَّماواتِ وَ فِی الأَرضِ).
بدیهی است کسی که در همه جا حکومت می کند و تدبیر همه چیز به دست او است و در همه جا حضور دارد، تمام اسرار و نهانها را می داند، و لذا در جمله بعد می گوید: «چنین پروردگاری پنهان و آشکار شما را می داند و نیز از آنچه انجام می دهید و به دست می آورید باخبر است» (یعلَمُ سِرَّکم وَ جَهرَکم وَ یعلَمُ ما تَکسِبُونَ).
(1). و این همان عقیده ارباب انواع می باشد که در یونان قدیم نیز وجود داشته است.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
