We did not send a warner to any town without its affluent ones saying, ‘We indeed disbelieve in what you have been sent with.’
And We never sent a warner to a town but those who led lives in ease in it said: We are surely disbelievers in what you are sent with.
And We sent not unto any township a warner, but its pampered ones declared: Lo! we are disbelievers in that wherewith ye have been sent.
Never did We send a warner to a population, but the wealthy ones among them said: "We believe not in the (Message) with which ye have been sent."
معانی کلمات آیه
مترفوها: ترفه (بر وزن غرفه): نعمت. ترف (بر وزن شرف): منعّم شدن. مترف (بفتح راء) ثروتمندى را گويند كه از تمتّع او جلوگيرى نمىشود (ثروتمند عيّاش).[۱]
نزول
از طریق سفیان از عاصم او از ابن رزین روایت کند که دو نفر با هم شریک در تجارت بودند. یکى از آن دو به طرف شام می‌رفت و دیگرى در مکه می‌ماند. وقتى که پیامبر اسلام مبعوث گردید، شریکى که در شام بود به دوست شریک خود در مکه نامه نوشت و در ضمن از موضوع پیامبر اسلام از او اطلاعاتى خواست.
شریکى که در مکه بود در جواب، نامه به او نوشت پیامبرى که مردم را به اسلام دعوت می‌نماید تاکنون جز مشتى اوباش و اراذل و بیچارگان، کسى به او نگرویده است، شریک شامى تجارت خود را ترک نموده به سوى مکه شتافت و نزد شریک خود آمد و از او خواست که پیامبر اسلام را به او نشان بدهد و این شخص از کسانى بود که از کتاب‌هاى قدیمه اطلاعاتى داشته و اهل مطالعه بوده است وقتى که نزد رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم آمد، گفت: یا محمد مردم را بچه چیز دعوت می‌نمائى؟
پیامبر شرح دعوت خود را به یکتائى پروردگار و سایر امور مربوط به اسلام براى وى شرح داد این مرد شهادتین را بر زبان جارى نمود و اسلام اختیار کرد سپس نشانه دیگرى از پیامبر خواست. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: همیشه در هر زمانى اگر پیامبر به ظهور مى پیوست. بیچارگان و طبقات پائین مردم به او مى گرویدند، سپس پس از چندى این آیه نازل گردید بعد از نزول این آیه پیامبر نزد تاجر تازه مسلمان کس فرستاد و آیه نازله را براى او قرائت کرد و فرمود: خداوند براى تصدیق قول من که به تو گفته بودم، این آیه را نازل فرمود.[۲]
بعد از آن به جهت تسليه خاطر مبارك حضرت از تكذيب قوم مى‌فرمايد:
وَ ما أَرْسَلْنا فِي قَرْيَةٍ مِنْ نَذِيرٍ: و نفرستاديم در هيچ قريه و هيچ شهرى هيچ ترساننده‌اى كه پيغمبر باشد، إِلَّا قالَ مُتْرَفُوها: مگر آنكه گفتند منعّمان و متكبران شهر مر آن پيغمبران را، إِنَّا بِما أُرْسِلْتُمْ بِهِ كافِرُونَ: ما به آنچه فرستاده شده‌ايد به آن، به زعم خود كافر هستيم. تخصيص تكذيب به مترفين به جهت آنست كه معظم داعى تكذيب، تكبر است و مفاخرت به زخارف دنيا و انهماك در شهوات و استهانت و تهكم به آن كسى كه از آن حظى ندارد، و لهذا اتراف را علت تفوق و عدم تعذيب خود گردانيدند.
و گفتند آنها كه كافر شدند هرگز نمى‌گرويم باين قرآن و نه بآنچه پيش از آن آمده است و اگر به بينى هنگاميكه ستمكاران بازداشته شدگانند نزد پروردگارشان برميگردانند بعضيشان بسوى بعضى سخن را ميگويند آنانكه زير دست شدند بآنها كه بزرگى جستند اگر شما نبوديد هر آينه بوديم گروندگان
جلد 4 صفحه 364
گويند آنانكه بزرگى جستند بآنانكه زير دست شدند آيا ما بازداشتيم شما را از هدايت بعد از آنكه آمد شما را بلكه بوديد گناهكاران
و گويند آنها كه زير دست شدند به آنها كه بزرگى جستند بلكه بازداشت مكر شما در شب و روز هنگاميكه امر ميكرديد ما را كه كافر شويم بخدا و قرار دهيم برايش همتايان و پنهان دارند پشيمانى را چون بينند عذاب را و ميگذاريم غلها را در گردنهاى آنها كه كافر شدند آيا جزا داده ميشوند مگر آنچه را كه بودند ميكردند
و نفرستاديم در هيچ آبادى بيم‌دهنده‌اى را مگر آنكه گفتند ثروتمندانش همانا ما بآنچه فرستاده شديد بآن كافرانيم
و گفتند ما بيشتريم از جهت اموال و اولاد و نيستيم ما عذاب شوندگان.
تفسير
كفّاريكه منكر مبدء و معاد بودند گفتند ما نه باين قرآن ايمان داريم و نه بساير كتب آسمانى و هرگز معتقد بآنها نخواهيم شد لذا خداوند شمه‌ئى از احوال آنها را در روز قيامت براى حبيب خود ذكر فرموده باين تقريب كه اگر به بينى وقتى را كه آن ستمكاران بخويش و خلق در كسب عقائد باطله و اظهار آن در پيشگاه الهى توقيف و بازداشت شوند و با يكديگر مجادله نمايند تعجّب ميكنى از آنكه چگونه يكديگر را تكذيب و كتب سماوى را تصديق ميكنند ضعفاء و زير دستان و اتباع برؤساء و اقوياء و بالادستان خود ميگويند اگر شما نبوديد ما به پيغمبران ايمان ميآورديم شما مانع از تصديق ما شديد و ما را از متابعت ايشان منصرف نموديد رؤساء جواب ميگويند اين چه سخنى است كه شما ميگوئيد آيا ما شما را مانع شديم از قبول دين حقّ با آنكه وسائل هدايت شما از جانب خدا بارسال رسول و انزال كتاب و ارائه معجزات فراهم شده بود و آمده بود براى شما نه چنين است بلكه شما خودتان جنسا خبيث و مجرم و مايل بنافرمانى بوديد لذا تقليد پدرانتان را بر تبعيّت از انبياء ترجيح داديد زير دستان ميگويند نه چنين است بلكه شما شب و روز بمكر و حيله و اشتباه كارى باطل را بنظر ما حقّ و حقّ را باطل جلوه داديد و ما را آلت پيشرفت اغراقتان كرديد وقتى كه بما ميگفتيد منكر خداى يگانه شويد و دست از عبادت بتها بر نداريد و هر دو دسته وقتى عذاب الهى را مشاهده نمايند پشيمانى خودشان را از يكديگر پنهان
جلد 4 صفحه 365
كنند از ترس شماتت دشمنان بر ضلالت و اضلالشان در دنيا و محتمل است پنهان نمودن پشيمانى مخصوص بمستكبرين باشد براى بقاء ملكه تكبّر در آنها كه آنجا هم نميخواهند صولت خودشان را از دست بدهند با آنكه آنها را با غلهاى آتشين با كمال ذلّت و خوارى بجهنّم ميبرند براى كفرشان و اين مجازات اعمال آنها است در دنيا بقدر استحقاقشان نه زائد بر آن و در خاتمه براى تسليت خاطر پيغمبر اكرم فرموده كه اين انكار و تكذيب مستكبرين اختصاص بتو ندارد در هيچ آبادى و بلد و شهرى ما پيغمبر بيم دهنده‌ئى نفرستاديم مگر آنكه ثروتمندانى كه در ناز و نعمت بودند ايشان و دستوراتشان را كه از طرف ما بود تكذيب نمودند و منكر شدند و هميشه اتباع پيغمبران و اولياء خدا مردمان فقير يا متوسط بودند و اغنياء بآنها ميگفتند ما مال و اولاد و اتباعمان بيشتر است پس پيش خدا عزيزيم بر فرض هم عذابى باشد ما را عذاب نميكند غافل از آنكه هر قدر نعمت بيشتر باشد كفرانش بيشتر موجب عقاب است و مزيد اختصاص آنها بكفر غرور و نخوتى است كه از مال و جاه دنيا براى اهل آن حاصل ميگردد و بايد بخدا پناه برد از محبّت بمال و جاه دنيا كه رأس هر خطا و لغزش است و خدا در آيه بعد از تصوّر آنها كه ثروت كاشف از عزّت پيش خدا است جواب فرموده است.
و نفرستاديم ما در هيچ قريه و شهرستاني از انذار كننده مگر آنكه گفتند خوش گذران‌هاي آن ها و در نعمت پرورش شدگان آنها که به درستي که ما به آن چه شما ارسال شده‌ايد كافر هستيم.
وَ ما أَرسَلنا فِي قَريَةٍ مِن نَذِيرٍ تمام انبياء سلف از نوح تا حضرت عيسي (ع) که قريب صد و بيست و چهار هزار پيغمبر خداوند فرستاده براي انذار قوم و بسا در يك شهرستان و آبادي چند رسول فرستاده شده تمام دعوت به توحيد و ايمان و انذار از شرك و كفر و معاصي ميكردند و نوعا كساني که به اين‌ها ايمان مي‌آوردند فقراء و ضعفاء بودند. و اما متمولين و متمكنين و خوش گذران‌ها و مشتغلين به لذائذ دنيوي و هواهاي نفساني و لهويات ايمان نمي‌آوردند که اين‌ها را مترفين ميگفتند.
إِلّا قالَ مُترَفُوها إِنّا بِما أُرسِلتُم بِهِ كافِرُونَ چنان چه امروز هم چنين است اهل حق و عبادت و مساجد و مراكز ديني نوعا فقراء متوسط هستند و لذا اعيان و اشراف و اغنياء گوش آنها بده كار نيست و بويي از احكام دين به مشام آنها نمي‌رسد و نزديك علماء دين نمي‌آيند مگر امر دنيوي داشته باشند.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 34)- از آنجا که در آیات گذشته سخن از اغواگری مستکبران بود در اینجا گوشه‌ای از این اغواگری را منعکس می‌سازد، می‌گوید: «و ما هرگز در هیچ شهر و دیاری پیامبر انذار کننده‌ای نفرستادیم مگر این که مترفین (همان متنعمان مغرور و مست نعمت) می‌گفتند: ما به آنچه شما به آن فرستاده شده‌اید کافریم»
ج4، ص45
و آنچه را نامش پیام الهی می‌نهید قبول نداریم (وَ ما أَرْسَلْنا فِی قَرْیَةٍ مِنْ نَذِیرٍ إِلَّا قالَ مُتْرَفُوها إِنَّا بِما أُرْسِلْتُمْ بِهِ کافِرُونَ).
نه تنها در برابر انبیا که در برابر هر قدم اصلاحی از ناحیه هر دانشمند مصلح و عالم مجاهدی برداشته شود این گروه سر به مخالفت بر می‌دارند.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
