آیا ما آنان را که ایمان آورده و به اعمال نیکو پرداختند مانند مردم (بی ایمان) مفسد در زمین قرار می‌دهیم؟ یا مردمان با تقوا و خداترس را مانند فاسقان بدکار قرار می‌دهیم (و مانند آنان جزا خواهیم داد).
آیا کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند مانند مفسدان در زمین قرار می دهیم یا پرهیزکاران را چون بدکاران؟!
يا [مگر] كسانى را كه گرويده و كارهاى شايسته كرده‌اند، چون مفسدان در زمين مى‌گردانيم، يا پرهيزگاران را چون پليدكاران قرار مى‌دهيم؟
آيا كسانى را كه ايمان آورده‌اند و كارهاى شايسته كرده‌اند، همانند فسادكنندگان در زمين قرار خواهيم داد؟ يا پرهيزگاران را چون گناهكاران؟
آیا کسانی را که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند همچون مفسدان در زمین قرار می‌دهیم، یا پرهیزگاران را همچون فاجران؟!
Shall We treat those who have faith and do righteous deeds like those who cause corruption on the earth? Shall We treat the Godwary like the vicious?
Shall We treat those who believe and do good like the mischief-makers in the earth? Or shall We make those who guard (against evil) like the wicked?
Shall We treat those who believe and do good works as those who spread corruption in the earth; or shall We treat the pious as the wicked?
Shall We treat those who believe and work deeds of righteousness, the same as those who do mischief on earth? Shall We treat those who guard against evil, the same as those who turn aside from the right?
معانی کلمات آیه
«الْفُجَّارِ»: جمع فاجِر، کسانی که از حدود و ثغور قوانین شرعی تجاوز می‌کنند و آشکارا به فسق و فجور می‌پردازند. «أَمْ»: این واژه متضمّن معنی دو حرف است: (بَلْ) که برای انتقال از سخنی به سخن دیگر، و (أ) همزه استفهام انکاری است. یعنی مگر ممکن است اَشرار و بدان، با اخیار و خوبان یکسان بشمار آیند؟ هرگز.
نزول
مجاهد از ابن عباس نقل کند که این آیه درباره على و حمزة و عبیدة نازل شده است و منظور از (کالمفسدین فی الارض) عتبة و شیبه و ولید است.[۱]
آيا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‌اند همانند فسادگران در زمين قرار مى‌دهيم، يا اهل تقوا را مانند فاجران قرار مى‌دهيم؟
پیام ها
1- در جهان بينى الهى، آفرينش هدفدار است. ما خَلَقْنَا ... باطِلًا و در بينش غير الهى، آفرينش بى هدف است. «ذلِكَ ظَنُّ الَّذِينَ كَفَرُوا»
2- چون نظام هستى بر اساس حقّ است پس داورى نيز بايد بر اساس حقّ باشد تا نظام قانون با نظام آفرينش همسو باشند. فَاحْكُمْ ... بِالْحَقِ ... وَ ما خَلَقْنَا ... باطِلًا
3- در تمام هستى، هيچ ذرّه‌اى بيهوده خلق نشده است. «ما خَلَقْنَا السَّماءَ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما باطِلًا»
4- كفّار براى اعتقادات خود دليل ندارند بلكه تكيه‌گاهشان ظن و گمان است.
ظَنُّ الَّذِينَ ...
5- چون آفرينش هدفدار است، هرگز رها نمى‌شود و تا روز قيامت و رسيدن مؤمن و مفسد به پاداش و كيفر ادامه دارد. وَ ما خَلَقْنَا ... باطِلًا ... فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ كَفَرُوا مِنَ النَّارِ
6- دليل معاد، حكمت و عدالت الهى است. حكمت: هيچ چيزى بيهوده خلق نشده است. امّا عدالت: آيا ما فجّار و متّقين را يكسان قرار مى‌دهيم؟ «ما خَلَقْنَا ... باطِلًا- أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقِينَ كَالْفُجَّارِ»
جلد 8 - صفحه 101
7- تقوا، كناره‌گيرى و گوشه‌نشينى نيست، بلكه به ميدان آمدن و كار كردن است، البتّه كار نيك. الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ ... الْمُتَّقِينَ
8- فساد، تنها قتل و جنايت نيست، بلكه گناه نوعى فساد است. كَالْمُفْسِدِينَ ...
كَالْفُجَّارِ
9- اگر كسى صالحان و مفسدان را به يك چشم بنگرد، گويا هستى را باطل شمرده است. أَمْ نَجْعَلُ الَّذِينَ آمَنُوا ... كَالْمُفْسِدِينَ
أَمْ نَجْعَلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ كَالْمُفْسِدِينَ: «استفهام انكارى» يعنى نه چنان است كه كفّار گويند؛ آيا قرار مى‌دهيم آنان را كه تصديق نمودند به خدا و رسول، وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ: و بجا آوردند كارهاى پسنديده و شايسته، كَالْمُفْسِدِينَ فِي الْأَرْضِ: مانند فساد كنندگان در زمين كه معصيت نمايند. أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقِينَ كَالْفُجَّارِ: يا قرار دهيم پرهيزكاران را كه از
جلد 11 - صفحه 193
خوف خدا از معاصى محرزند مانند بدكاران و نابكاران كه به انواع مناهى اشتغال دارند؛ يعنى هرگز مشركان و فاجران را مانند مؤمنان و متقيان قرار ندهيم، بلكه مرتبه بلند و درجه ارجمند به آنها عطا فرمائيم.
تنبيه:
آيه شريفه آگاه فرمايد منزلت و مكانت مؤمنين و متقين را در پيشگاه الهى كه مقام شامخ عالى را حائز باشند، بنابراين مؤمنين بايد حفظ شئونات خود را بنمايند.
جلد 17 بحار حضرت صادق عليه السلام در ذيل حديثى فرمايد: فاعرفوا منزلتكم فيما بينكم و بين اهل الباطل، فانّه لا ينبغى لاهل الحقّ ان ينزلوا انفسهم منزلة اهل الباطل، لأنّ اللّه لم يجعل اهل الحقّ عنده بمنزلة اهل الباطل. الم يعرفوا وجه قول اللّه فى كتابه اذ يقول: ام نجعل الّذين امنوا و عملوا الصالحات كالمفسدين فى الارض ام نجعل المتّقين كالفجّار. اكرموا انفسكم من اهل الباطل: «1».
پس بشناسيد منزلت خود را ميان خود و اهل باطل، بدرستى كه سزاوار و شايسته نيست براى اهل حق اينكه نازل كنند منزلت خود را به منزلت اهل باطل، (يعنى خود را به رديف آنها قرار دهند در رفتار و گفتار و اعمال و احوال)؛ آيا معرفت نداريد به فرمايش الهى در كتاب خود فرمايد: «ام نجعل الذين امنوا»: نه چنان است كه قرار دهيم مؤمنان را مانند مفسدان در يك مرتبه و متقيان را مانند فاجران در يك درجه، گرامى داريد نفوس خود را از اهل باطل.
اى داود همانا ما قرار داديم تو را جانشين در زمين پس حكم كن ميان مردم بحق و پيروى مكن خواهش نفس را پس گمراه كند تو را از راه خدا همانا آنها كه گمراه ميشوند از راه خدا براى آنها عذابى سخت است براى آنكه فراموش كردند روز شما را
و نيافريديم آسمان و زمين و آنچه ميان آندو است بيهوده اين گمان آنها است كه كافر شدند پس واى بر آنها كه كافر شدند از آتش
آيا قرار ميدهيم آنانرا كه گرويدند و كردند كارهاى شايسته مانند فساد كنندگان در زمين يا قرار ميدهيم پرهيزكاران را مانند بدكاران
كتابيست كه فرو فرستاديم آنرا بسوى تو كه با بركت است تا تأمل كنند در آيتهايش و تا پند گيرند خردمندان.
تفسير
خداوند متعال بعد از آنكه حضرت داود را بمغفرت خود نائل و بمقام قرب و اصل فرمود او را متذكّر نعمت بزرگ خود ساخت باين تقريب كه باو وحى فرمود اى داود ما تو را بخلافت از خود در زمين نصب كرديم و جمع نموديم براى تو نبوّت و حكومت و سلطنت را تا اوامر ما را بمردم ابلاغ كنى و حكم نمائى ما بين آنها بحق و عدل و اجرا نمائى احكام ما را بدون ملاحظه از احدى و بايد پيروى منمائى از هوى و خواهش نفس خود و خلق چون پيروى از خواسته‌هاى دل گمراه ميكند شخص را از راه خدا و حق و حقيقت و كسانيكه گمراه شوند از طريقه حقّه الهيه براى آنها عذاب شديد است چون معلوم ميشود از روز جزا غافل بودند و فراموش نمودند حساب و عذاب قيامت را با آنكه ما آسمان و زمين و موجودات آن دو را بيهوده و بدون غرض عقلى خلق ننموديم بلكه براى معرفت و عبادت بندگان و استحقاق نعيم بى‌پايان ايشان آفريديم اين امر كه آخرتى در پى دنيا نباشد كه لازمه آن بيهوده بودن خلقت دنيا است گمان كسانى است كه كافر شدند پس واى بحال آنها كه اين اندازه بيفكرند از آتش جهنّم كه براى آنها مقرّر شده است آيا تصوّر ميكنند كه ما قرار ميدهيم مقرّ ابدى كسانيرا كه ايمان آوردند و كارهاى خوب را كه بايشان دستور داديم انجام دادند مانند كفّاريكه فساد نمودند در زمين و گمراه كردند بندگان ما را يا قرار ميدهيم ما كسانى از اهل ايمانرا كه پرهيز نمودند از معاصى مانند معصيت‌كاران آنها در مزاياى دنيوى و ثواب اخروى
جلد 4 صفحه 467
نه چنين است مساوى نيستند اين در صورتى است كه مراد از ام نجعل المتّقين كالفجّار بيان مساوى نبودن دو دسته از اهل ايمان و مطلب مستقلّى باشد نه مؤكّد مساوى نبودن آنها با كفّار و الّا تمام آيه بيان مساوى نبودن مؤمن با كافر است و استدلال ضمنى بر آن بدليل آنكه مؤمن چون اعمال نيك را بجا مى‌آورد و از اعمال بد پرهيز ميكند نميشود مانند كافر باشد كه فساد ميكند در زمين و مرتكب فسق و فجور ميشود چون اين منافى با عدل و حكمت خدا است كه با ظالم و مفسد و معصيت‌كار همان معامله‌اى را نمايد كه با عادل و مطيع و پرهيزكار مينمايد و خداوند قرآن را كه كتاب نافع پر خير و بركتى است بر پيغمبر خاتم نازل نموده براى آنكه مردميكه خداوند بآنها قوّه عقل و تميز عنايت فرموده در آيات آن تأمّل و تدبّر و تفكر نمايند و يقين كنند بعالم آخرت و بدانند تكليف خودشان را در دنيا و پند گيرند و متّعظ شوند بمواعظ و نصايح آن و اگر در اينمعانى كوتاهى نمايند و بى‌بهره بمانند تقصير متوجّه بخودشان خواهد بود و در بعضى از روايات اهل ايمان و عمل صالح و تقوى بامير المؤمنين عليه السّلام و اصحاب آنحضرت و اهل فساد و فجور بسه خليفه ناحق و اصحابشان تأويل شده و آنكه اهل حق نبايد خود را بمنزله اهل باطل قرار دهد چون خداوند آن دو دسته را يكسان قرار نداده است و آنكه اولو الالباب امير المؤمنين و ائمه عليهم السّلامند.
(آیه 28)- در این آیه اضافه می‌کند: «آیا (ممکن است) کسانی را که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته انجام داده‌اند همچون مفسدان در زمین قرار دهیم»؟! (أَمْ نَجْعَلُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ کَالْمُفْسِدِینَ فِی الْأَرْضِ).
«یا پرهیزکاران را همچون فاجران قرار دهیم»؟ (أَمْ نَجْعَلُ الْمُتَّقِینَ کَالْفُجَّارِ).
نه بی‌هدفی در خلقت ممکن است، و نه مساوات صالحان و طالحان، چرا که گروه اول در مسیر اهداف آفرینش گام بر می‌دارند و به سوی مقصد پیش می‌روند، اما گروه دوم در جهت مخالف قرار گرفته‌اند.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
