They say, ‘When will this judgement be, if you are truthful?’
And they say: When will this judgment take place, If you are truthful?
And they say: When cometh this victory (of yours) if ye are truthful?
They say: "When will this decision be, if ye are telling the truth?"
معانی کلمات آیه
«الْفَتْحِ»: داوری میان مردم. مراد دو چیز است: نخست روز عذاب استیصال دنیوی، یعنی عذابی که کفّار را ریشه‌کن می‌سازد و مجال و فرصت ایمان آوردن از آنان سلب می‌شود. مثل عذاب فرعون و فرعونیان، قوم هود، قوم نوح . دوم روز عذاب سرمدی اخروی که روز داوری اصلی است و به کسی مهلت گریز از عذاب داده نمی‌شود. و امّا فتح را جنگ بدر یا روز فتح مکّه دانستن، اشتباه است. چرا که ایمان آوردن کفّار پذیرفته و مقبول بوده است. از جمله در فتح مکّه در حدود دو هزار نفر طلقاء ایمان آورده‌اند.
پس، از آنان دورى كن و منتظر باش، كه آنان نيز منتظرند.
نکته ها
خداوند در آيات قبل فرمود: ما از مجرمان انتقام مى‌گيريم و آنان را به كيفر مى‌رسانيم. كفّار به عنوان استهزا مى‌پرسند: روز پيروزى شما مؤمنان و انتقام از ما چه روزى است؟ خداوند به اين عمل و سخن آنان نيز پاسخ مى‌دهد.
جلد 7 - صفحه 322
پیام ها
1- به گفته‌هاى مخالفان ديگران پاسخ دهيم. يَقُولُونَ ... قُلْ
2- ايمان، در لحظه‌ى اضطرار سودى ندارد. لا يَنْفَعُ ... إِيمانُهُمْ
3- گرچه مهلت دادن، از سنّت‌هاى الهى است، «أَمْهِلْهُمْ رُوَيْداً» «1» ليكن آن هم حدّ و مرزى دارد. «وَ لا هُمْ يُنْظَرُونَ»
4- بعد از استدلال و هشدار، آخرين مرحله، اعراض از منحرفان است. «فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ»
5- گذر زمان، مسايل و اختلافات ميان پيروان حقّ و باطل را روشن مى‌كند. «وَ انْتَظِرْ»
6- رهبر بايد به آينده خوش بين و دلگرم باشد. «وَ انْتَظِرْ»
7- كفّار همواره در انتظار شكست مسلمانان مى‌باشند. «إِنَّهُمْ مُنْتَظِرُونَ»
وَ يَقُولُونَ مَتى هذَا الْفَتْحُ: و مى‌گويند كفار كى باشد اين فتح كه مؤمنان مى‌گويند زود است خدا ما را فتح دهد بر مشركين. مراد نزول عذاب است؛ مى‌گفتند زود بما بنمائيد، إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ: اگر باشيد راستگويان در وعده خود، مراد فتح مكه است. نزد جمعى «فتح» به معنى حكم است، پس معنى آنكه حكم به عذاب ايشان در دنيا روز «بدر» است، يا مراد حكم به ثواب و عقاب است در روز قيامت را، آن روز فصل و حكومت است ميان مؤمنان و دشمنان ايشان و نصرت مؤمنان بر كافران.
آيا راهنمائى نكرد براى آنها كه چه بسيار هلاك كرديم پيش از آنها از اهل اعصار كه راه ميروند در مسكنهاى آنها همانا در اين هر آينه آيتها است آيا پس نميشنوند
آيا نديدند كه ما روان ميكنيم آبرا بسوى زمين بى‌گياه پس بيرون ميآوريم بآن كشت را كه ميخورند از آن چهارپايانشان و خودشان آيا پس مشاهده نميكنند
و ميگويند چه زمان خواهد بود اين فتح اگر هستيد راستگويان
بگو روز فتح سود ندهد آنانرا كه كافر شدند ايمان آوردنشان و نه آنها مهلت داده شوند
پس روى گردان از آنها و منتظر باش همانا آنها منتظرانند.
تفسير
خداوند سبحان به بيان ديگرى تهديد فرموده كفار مكه را و آن آنستكه آيا هدايت و بيان ننمود براى آنها آنچه شنيدند و ديدند كه چه قدر هلاك كرديم ما پيش از آنها از اهل اعصار گذشته و اقوام سابقه مانند قوم عاد و ثمود و لوط كه آنها در سفرها بر ديار و آثار باقيه آن اقوام عبور ميكنند و مشاهده مينمايند شواهد عذاب را همانا در اين هلاك نمودن اهل شرك هر آينه دلائل و موجبات عبرتى است براى مردم آيا نميشنوند آيات الهى را در احوال آن اقوام از قرآن و ساير كتب سماوى و مواعظ انبيا و نصايح اولياء را و آيا نديدند كه ما ميرانيم آبرا از كوهها بسوى زمين بى آب و گياه شده و سوق ميدهيم قطرات باران را از آسمان بجانب آن اراضى پس بيرون ميآوريم بآن آب كه جارى يا نازل از آسمان است زراعت حبوبات و غيره را كه ميخورند از آن شتر و گاو و گوسفند آنها از كاه و برگش و خودشان از حبّه و ميوه‌اش آيا نمى‌بينند اين قدرت و رحمت و كرم را تا استدلال نمايند بر وجود قادر رحيم كريم كه ميتواند مرده را زنده نمايد و دانه پوسيده را حبه و ميوه رسيده فرمايد و چون كفار بر سبيل استهزاء در مقابل وعده فتح و نصرتى كه خداوند بمسلمانان داده بود ميگفتند پس اين فتح و ظفر براى شما چه وقت خواهد بود اگر راست ميگوئيد بگوئيد ما بدانيم خداوند به پيغمبر خود دستور فرموده كه در جواب آنها بگويد اگر شما ميخواهيد روز فتح را بدانيد كه آنروز ايمان بياوريد ايمان آنروز بحال شما نفعى ندارد چون از ترس شمشير است علاوه بر آنكه مسلمانان بشما مهلت نميدهند و بخاك هلاكتان مى‌افكنند و بعد از مشاهده عذاب و مرگ جاى توبه و ايمان باقى نمى‌ماند و محتمل است مراد فتح اكبر باشد كه
جلد 4 صفحه 298
قيامت است و ايمان در آنروز بحال كسى فائده ندارد و مهلتى در كار نيست چون ناگهان بر پا ميشود و كفار بعذاب ابدى گرفتار ميگردند و قمى ره اين سؤال و جواب را مربوط بآيه وَ لَنُذِيقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذابِ الْأَدْنى دُونَ الْعَذابِ الْأَكْبَرِ دانسته و حمل بر رجعت و ظهور امام زمان عليه السّلام نموده بعد از خبر دادن پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلم كفار را بآن در هر حال پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله مأمور شد كه بكلى از آنها و اسلامشان صرف نظر نمايد و منتظر فتح موعود الهى باشد چنانچه آنها هم منتظر بودند كه از دست او و مسلمانان آسوده شوند در مجمع و ثواب الاعمال از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه هر كس سوره سجده را در هر شب جمعه بخواند خداوند نامه عملش را بدست راستش بدهد و حساب اعمالش را نكشد و از رفقاء محمد صلى اللّه عليه و اله و اهل بيت اطهارش باشد رزقنا اللّه تعالى شأنه.
(آیه 28)- و از آنجا که آیات گذشته مجرمان را تهدید به انتقام، و مؤمنان را بشارت به امامت و پیشوایی و پیروزی می‌داد، در اینجا کفار از روی غرور و نخوت این سؤال را مطرح می‌کنند که این وعده‌ها و وعیدها کی عملی خواهد شد؟
چنانکه قرآن می‌فرماید: «آنان می‌گویند: اگر راست می‌گویید این پیروزی شما کی خواهد بود»؟! (وَ یَقُولُونَ مَتی هذَا الْفَتْحُ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
