آیه 23 سوره قصص

وَلَمَّا وَرَدَ مَاءَ مَدْيَنَ وَجَدَ عَلَيْهِ أُمَّةً مِنَ النَّاسِ يَسْقُونَ وَوَجَدَ مِنْ دُونِهِمُ امْرَأَتَيْنِ تَذُودَانِ ۖ قَالَ مَا خَطْبُكُمَا ۖ قَالَتَا لَا نَسْقِي حَتَّىٰ يُصْدِرَ الرِّعَاءُ ۖ وَأَبُونَا شَيْخٌ كَبِيرٌ

[28–23] (مشاهده آیه در سوره)

<<22	آیه 23 سوره قصص	24>>
سوره : سوره قصص (28) جزء : 20 نزول : مکه ترتیل ترجمه (مکارم شیرازی)

ترجمه های فارسی

• الهی قمشه‌ای
• انصاریان
• فولادوند
• آیتی
• مکارم شیرازی

و چون بر سر چاه آبی حوالی شهر مدین رسید آنجا جماعتی را دید که (حشم و گوسفندانشان را) سیراب می‌کردند و دو زن را یافت که دور از مردان در کناری به جمع آوری و منع اختلاط گوسفندانشان مشغول بودند. موسی گفت: شما اینجا چه می‌کنید و کار مهمتان چیست؟ آن دو زن پاسخ دادند که ما گوسفندان خود را سیراب نمی‌کنیم تا مردان گوسفندانشان را سیراب کرده باز گردند و پدر ما شیخی سالخورده و فرتوت است (و مرد دیگری نداریم، ناچار ما را به شبانی گوسفندان فرستاده است).

هنگامی که به آب مدین رسید، گروهی از مردم را بر آن یافت که دام هایشان را آب می دادند، و غیر آنان دو زن را دید که [دام هایشان را از رفتن به سوی آب] باز می‌دارند؛ گفت: چه چیزی شما را بر بازداشتن [گوسفندان] وا می‌دارد؟ گفتند: ما [این دام هایمان را] آب نمی دهیم تا [این] شبانان [دام هایشان را] برگردانند و پدر ما پیری کهنسال است [به این علت از انجام این کار معذور است.]

و چون به آب مدين رسيد، گروهى از مردم را بر آن يافت كه [دامهاى خود را ] آب مى‌دادند، و پشت سرشان دو زن را يافت كه [گوسفندان خود را] دور مى‌كردند. [موسى‌] گفت: «منظورتان [از اين كار ]چيست؟» گفتند: « [ما به گوسفندان خود] آب نمى‌دهيم تا شبانان [همگى گوسفندانشان را] برگردانند، و پدر ما پيرى سالخورده است.»

چون به آب مدين رسيد، گروهى از مردم را ديد كه چارپايان خود را آب مى‌دهند و پشت سرشان دو زن را ديد كه گوسفندان خود را باز مى‌رانند. گفت: شما چه مى‌كنيد؟ گفتند: ما آب نمى‌دهيم تا آنگاه كه چوپانان باز گردند، كه پدر ما پيرى بزرگوار است.

و هنگامی که به (چاه) آب مدین رسید، گروهی از مردم را در آنجا دید که چهارپایان خود را سیراب می‌کنند؛ و در کنار آنان دو زن را دید که مراقب گوسفندان خویشند (و به چاه نزدیک نمی‌شوند؛ موسی) به آن دو گفت: «کار شما چیست؟ (چرا گوسفندان خود را آب نمی‌دهید؟!)» گفتند: «ما آنها را آب نمی‌دهیم تا چوپانها همگی خارج شوند؛ و پدر ما پیرمرد کهنسالی است (و قادر بر این کارها نیست.)!»

ترجمه های انگلیسی(English translations)

• Qarai
• Shakir
• Pickthall
• yusufali

When he arrived at the well of Midian, he found there a throng of people watering [their flocks], and he found, besides them, two women holding back [their flock]. He said, ‘What is your business?’ They said, ‘We do not water [our flock] until the shepherds have driven out [their flocks], and our father is an aged man.’

And when he came to the water of Madyan, he found on it a group of men watering, and he found besides them two women keeping back (their flocks). He said: What is the matter with you? They said: We cannot water until the shepherds take away (their sheep) from the water, and our father is a very old man.

And when he came unto the water of Midian he found there a whole tribe of men, watering. And he found apart from them two women keeping back (their flocks). He said: What aileth you? The two said: We cannot give (our flocks) to drink till the shepherds return from the water; and our father is a very old man.

And when he arrived at the watering (place) in Madyan, he found there a group of men watering (their flocks), and besides them he found two women who were keeping back (their flocks). He said: "What is the matter with you?" They said: "We cannot water (our flocks) until the shepherds take back (their flocks): And our father is a very old man."

معانی کلمات آیه

• تذودان: يعنى گوسفندان خود را از آب خوردن و مخلوط شدن به گوسفندان ديگر منع مى‏‌كردند. ذود: طرد و دفع كردن «ذاده عنه ذودا: طرده و دفعه»،
• خطبكما: خطب (بر وزن عقل): كار بزرگ كه در آن تخاطب بسيار مى‌‏شود چون معناى اولى روبرو سخن گفتن است.
• يصدر: فعل صدر چون با «عن» آيد معنى رجوع مى‌‏دهد يُصْدِرَ الرِّعاءُ يعنى چوپانها گوسفندان خود را برگردانند (از باب افعال).
• رعاء: جمع راعى بمعنى چوپان است، همچنين است رعاة.
• شيخ: پير. «الشيخ: من استبانت فيه السن و ظهر عليه الشيب».

تفسیر آیه

• تفسیر نور
• اثنی عشری
• روان جاوید
• اطیب البیان
• برگزیده تفسیر نمونه
• سایر تفاسیر

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

وَ لَمَّا وَرَدَ ماءَ مَدْيَنَ وَجَدَ عَلَيْهِ أُمَّةً مِنَ النَّاسِ يَسْقُونَ وَ وَجَدَ مِنْ دُونِهِمُ امْرَأَتَيْنِ تَذُودانِ قالَ ما خَطْبُكُما قالَتا لا نَسْقِي حَتَّى يُصْدِرَ الرِّعاءُ وَ أَبُونا شَيْخٌ كَبِيرٌ «23»

و چون موسى به (چاه) آب مدين رسيد، گروهى از مردم را در اطراف آن ديد كه به سيراب كردن (چهار پايان خويش) مشغولند و در كنار آنان به دو زن برخورد كه مراقب بودند (تا گوسفندانشان با گوسفندان ديگر مخلوط نشوند. پس موسى جلو رفته و به آنان) گفت: منظور شما (از اين كناره‌گيرى) چيست؟ گفتند: ما (براى پرهيز از اختلاط با مردان، گوسفندان خود را) آب نمى‌دهيم تا اين‌كه همه‌ى چوپانان خارج شوند و (حضور ما در اين‌جا براى آن است كه) پدر ما پيرمردى كهنسال است.

فَسَقى‌ لَهُما ثُمَّ تَوَلَّى إِلَى الظِّلِّ فَقالَ رَبِّ إِنِّي لِما أَنْزَلْتَ إِلَيَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ «24»

پس (موسى گوسفندانشان را) براى آنان آب داد، سپس رو به سوى سايه آورد و گفت: پروردگارا! همانا من به هر خيرى كه تو برايم بفرستى نيازمندم.

نکته ها

«تَذُودانِ» از مادّه «ذود» به معناى منع كردن و جلوگيرى كردن است.

در اين آيه، كلمه‌ «وَجَدَ» دو مرتبه تكرار شده كه نشانه‌ى دو نگاه جداگانه است، در حالى كه اگر مردان و زنان در كنار هم بودند با يك نگاه ديده مى‌شدند.

جلد 7 - صفحه 37

پیام ها

1- از حيا و ضعف زنان، سوء استفاده نكنيم. اگر قانون و حمايتى در كار نباشد، بسيارى از مردان، حقوق زنان را ناديده مى‌گيرند. أُمَّةً ... يَسْقُونَ وَ وَجَدَ مِنْ دُونِهِمُ امْرَأَتَيْنِ‌

2- حريم ميان زن و مرد يك ارزش است كه دختران شعيب آن را مراعات مى‌كردند. «وَ وَجَدَ مِنْ دُونِهِمُ امْرَأَتَيْنِ»

3- دختران پيامبر خدا چوپانى مى‌كنند، ولى هرگز تن به ذلّت وگدايى نمى‌دهند. «امْرَأَتَيْنِ تَذُودانِ»

4- چوپانى، شغل بسيارى از انبياى الهى بوده است. «وَ أَبُونا شَيْخٌ كَبِيرٌ» اگر پدر ما پير نبود، خودش چوپانى مى‌كرد.

5- مشكلات شخصى، ما را از حمايت ديگران باز ندارد. «قالَ ما خَطْبُكُما» (موسى عليه السلام كه جانش در خطر و در حال فرار بود، از كمك وحمايت ديگران دست برنداشت.)

6- حمايت از زنان يك ارزش انسانى است. «ما خَطْبُكُما»

7- گفتگوى مرد با زن در صورت لزوم مانعى ندارد. «ما خَطْبُكُما»

8- سعى كنيم در حرف زدن با نامحرم، خلاصه سخن بگوييم. «ما خَطْبُكُما»

9- نسبت به آنچه در اطراف ما مى‌گذرد، بى‌تفاوت نباشيم. «ما خَطْبُكُما»

10- كار زن در خارج از منزل اشكالى ندارد، به شرط آنكه:

الف: زن در محيط كار، تنها نباشد. «امْرَأَتَيْنِ»

ب: با مردان اختلاطى نداشته باشد. «مِنْ دُونِهِمُ‌- لا نَسْقِي حَتَّى يُصْدِرَ الرِّعاءُ»

ج: مردى كه توان كار داشته باشد، در خانواده نباشد. «أَبُونا شَيْخٌ كَبِيرٌ»

11- اگر در موضعى غير عادّى قرار داريم، از خود دفع شبهه كنيم. «وَ أَبُونا شَيْخٌ كَبِيرٌ»

12- وقتى پدر و نان‌آور خانواده از كار مى‌افتد، همه‌ى فرزندان حتّى دختران نيز

جلد 7 - صفحه 38

مسئول هستند. «أَبُونا شَيْخٌ كَبِيرٌ»

13- در كمك به ديگران، شرطى قرار ندهيم و سريع اقدام كنيم. «فَسَقى‌ لَهُما»

حضرت موسى همين كه دليل منطقى آن دو زن را شنيد، بدون هيچ گونه پرسش و درخواستى، بى‌درنگ به رفع خواسته آنان پرداخت.

14- خدمت به مردم را خالصانه انجام دهيم و حل مشكلات خود را از خداوند بخواهيم. «فَسَقى‌ لَهُما- رَبِّ إِنِّي» (موسى گوسفندان آن دو دختر را سيراب كرد، ولى براى رفع گرسنگى خود به جاى استمداد از آنان، از خدا كمك طلبيد.)

15- همه چيز را از خداوند درخواست نماييم. «رَبِّ إِنِّي لِما أَنْزَلْتَ إِلَيَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ»

16- در دعا، براى خداوند تكليف و مصداق معيّن نكنيم. «رَبِّ إِنِّي لِما أَنْزَلْتَ إِلَيَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ» (حضرت موسى با اين كه گرسنه بود؛ ولى از خدا، مصداقى از نان و غذا طلب نكرد.)

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

وَ لَمَّا وَرَدَ ماءَ مَدْيَنَ وَجَدَ عَلَيْهِ أُمَّةً مِنَ النَّاسِ يَسْقُونَ وَ وَجَدَ مِنْ دُونِهِمُ امْرَأَتَيْنِ تَذُودانِ قالَ ما خَطْبُكُما قالَتا لا نَسْقِي حَتَّى يُصْدِرَ الرِّعاءُ وَ أَبُونا شَيْخٌ كَبِيرٌ «23»

وَ لَمَّا وَرَدَ ماءَ مَدْيَنَ‌: و زمانى كه وارد شد و آمد موسى به كنار آب مدين، و آن چاهى بود بر كناره شهر كه احشام و اغنام را از آن آب دادى. وَجَدَ عَلَيْهِ أُمَّةً مِنَ النَّاسِ‌: يافت بر سر آب گروهى بسيار از مردمان مختلف كه در اطراف چاه جمع شده بودند، يَسْقُونَ‌: آب مى‌دادند مواشى خود را. وَ وَجَدَ مِنْ دُونِهِمُ‌: و يافت از مكان پائين ايشان‌ امْرَأَتَيْنِ تَذُودانِ‌: دو زن را كه مى‌راندند و باز مى‌داشتند. گوسفندان خود را از آب تا با رمه ديگر كه بر سر چاه بودند مخلوط نشوند، يا مزاحمت به رمه ديگران نرسانند. منتظر بودند بعد از فراغ رمه ديگران از آب خوردن، رمه خود را آب دهند. يا منع مردمان مى‌كنند از رمه خود، يا خود را باز مى‌دارند از آنكه چشم مردمان بر ايشان افتد كه عفت و عصمت آنها و نجابت و اصالت ايشان هر آينه منع بزرگى و رادع عظيمى بود كه خود را داخل اجتماع و منظره مردمان قرار دهند.

جلد 10 - صفحه 121

موسى از آنجا كه شفقت انبياء باشد، چون آن دو زن را به اين كيفيت مشاهده نمود، پيش رفت و بطريق تلطف: قالَ ما خَطْبُكُما: گفت به آن دو زن:

چيست مقصود و مطلوب شما كه گوسفندان را از آب خوردن و اختلاط با ديگران باز مى‌داريد؟ قالَتا لا نَسْقِي‌: گفتند آن دو دختر در جواب او: آب نمى‌دهيم ما گوسفندان خود را، حَتَّى يُصْدِرَ الرِّعاءُ: تا وقتى كه بازگردانند شبانان رمه‌هاى خود را از آب تا از زيادى كه از مواشى ايشان بماند، ما به اغنام خود دهيم، زيرا مددكارى نداريم؛ يا به جهت مزاحمت مردمان و اختلاط نمودن با ايشان.

نكته: حذف مفعول افعال مذكوره جهت آنست كه غرض ايشان بيان آن چيزى بود كه دلالت بر عفت ايشان كند و داعى موسى باشد به آب دادن او رمه ايشان را.

وَ أَبُونا شَيْخٌ كَبِيرٌ: و پدر ما پيرى كهنسال ضعيف الحال است كه نمى‌تواند بيايد و گوسفندان را آب دهد، و ما ناچار خود مى‌آئيم و به اين وجه اغنام را آب دهيم.

اصح روايات آنست كه آن دو زن، دختران شعيب، بزرگتر نامش صفورا، و كوچكتر نامش صفيرا. چون موسى بر حال ايشان اطلاع يافت نزد شبانان آمده گفت: چرا اين دو زن را انتظار مى‌دهيد، اول اغنام آنها را سيراب كنيد تا زودتر به خانه‌هاى خود برگردند. آنها از روى تهكم گفتند: ما ايشان را آب ندهيم اگر تو مى‌توانى بيا اين دلو را بكش و آنها را آب ده. موسى از سر غيرت و حميت دين پيش آمد، و آنها چون نظرشان در ميان دو ابروى او افتاد بترسيدند و بر يك طرف رفته به نظاره ايستادند. موسى عليه السّلام بيامد، و دلوى كه ده نفر مى‌كشيدند با آنكه هشت شبانه روز طعام نخورده و پايش مجروح گشته بود به تنهائى كشيده گوسفندان ايشان را آب داد.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ جاءَ رَجُلٌ مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ يَسْعى‌ قالَ يا مُوسى‌ إِنَّ الْمَلَأَ يَأْتَمِرُونَ بِكَ لِيَقْتُلُوكَ فَاخْرُجْ إِنِّي لَكَ مِنَ النَّاصِحِينَ «20» فَخَرَجَ مِنْها خائِفاً يَتَرَقَّبُ قالَ رَبِّ نَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ «21» وَ لَمَّا تَوَجَّهَ تِلْقاءَ مَدْيَنَ قالَ عَسى‌ رَبِّي أَنْ يَهْدِيَنِي سَواءَ السَّبِيلِ «22» وَ لَمَّا وَرَدَ ماءَ مَدْيَنَ وَجَدَ عَلَيْهِ أُمَّةً مِنَ النَّاسِ يَسْقُونَ وَ وَجَدَ مِنْ دُونِهِمُ امْرَأَتَيْنِ تَذُودانِ قالَ ما خَطْبُكُما قالَتا لا نَسْقِي حَتَّى يُصْدِرَ الرِّعاءُ وَ أَبُونا شَيْخٌ كَبِيرٌ «23» فَسَقى‌ لَهُما ثُمَّ تَوَلَّى إِلَى الظِّلِّ فَقالَ رَبِّ إِنِّي لِما أَنْزَلْتَ إِلَيَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ «24»

ترجمه‌

و آمد مردى از انتهاى شهر كه ميشتافت گفت اى موسى همانا بزرگان مشورت ميكنند در باره تو كه بكشندت پس بيرون رو همانا من ترا از خير خواهانم‌

پس بيرون رفت از آن ترسان كه منتظر ميبود گفت اى پروردگار من نجات ده مرا از گروه ستمكاران‌

و چون متوجه شد بسوى مدين گفت اميد است كه پروردگارم هدايت كند مرا براه راست‌

و چون رسيد بآب مدين يافت بر آن گروهى از مردم را كه آب ميدادند و يافت در جاى پائين‌تر از جاى آنان دو زن را كه باز ميداشتند گفت چيست قصد شما گفتند آب نميدهيم تا باز گردانند شبانان و پدر ما پيرى است بزرگ‌

پس آبداد براى آن دو پس برگشت بسوى سايه پس گفت پروردگار من همانا من بآنچه فرو فرستى بر من از خير محتاجم.

تفسير

بعد از وقايع مذكوره در آيات سابقه مردى كه گفته‌اند حزقيل يا حزئيل نام داشت و از قبطيان و مؤمن بموسى عليه السّلام بود از قصريكه فرعون در آخر شهر داشت بشتاب آمد نزد آنحضرت و گفت بزرگان قبط در موضوع تو مشورت ميكنند براى كشتن تو در مقابل قتلى كه از تو واقع شده پس زود از اين شهر بيرون رو كه من از براى تو از خير خواهانم و اينكه بر مشاوره ايتمار اطلاق ميشود براى آنستكه هر يك از مشاورين طلب ميكند امر مشاور ديگر را بآنچه صواب ميداند و قمى ره نقل فرموده كه خزانه‌دار فرعون مؤمن بموسى عليه السّلام بود و او همانستكه خداوند در باره او فرموده و گفت مرد مؤمنى از آل فرعون كه كتمان مينمود ايمان خود را و چون خبر قتل موسى آنمرد قبطى را بفرعون رسيد و او حضرت را طلب نمود كه بقتل برساند او شخصى را بعث نمود كه موسى عليه السّلام را خبردار كند و كرد چنانچه خداوند فرموده و بعضى‌

جلد 4 صفحه 180

گفته‌اند او پسر عموى حضرت موسى بوده در هر حال حضرت از آنشهر در حاليكه خائف و مترصّد تعقيب قبطيان از او بود بيرون رفت و از خدا خواست كه او را از شرّ آنها حفظ فرمايد و قمى ره نقل نموده كه او براست و چپ خود توجّه مينمود و اين دعا را ميفرمود و بجانب مدين كه تا آنجا سه روز راه بود متوجه شد و آنشهر در تصرّف فرعون نبود و بنام مدين بن ابراهيم عليه السّلام بنا شده بود و حضرت شعيب پيغمبر در آنجا اقامت داشت ولى حضرت موسى نه راه را بلد بود و نه بلدى داشت و نه زاد و راحله‌ئى فقط توكّل بخدا داشت كه عرض كرد اميد است پروردگار من مرا براه راست هدايت فرمايد و خداوند هم او را نااميد نفرمود و مستقيما بمدين رسانيد و در كنار چاه آبى بدرختى تكيه كرد و نشست و ديد جماعت بسيارى از مردمان مختلف مشغول آب دادن مواشى و اغنام خودشان ميباشند و در مكان پائين‌ترى از مكان آنها دو زن گوسفندان خود را آورده‌اند كه آب بدهند ولى مانع ميشوند از آنكه آنها مخلوط بگوسفندان سايرين شوند و آب بخورند حضرت بآنها فرمود مقصود شما از اين ممانعت چيست و شما دو زن براى چه كار اينجا آمديد گفتند ما آب نميدهيم گوسفندان خود را تا بازگردانند گله‌داران گله‌هاشان را از سر آب براى آنكه مزاحم و داخل در مردان نشويم و بعضى يصدر بفتح ياء و ضمّ دال قرائت نموده‌اند يعنى تا بازگردند گله‌داران از سر چاه و پدر ما پيرمرد سالخورده‌اى است كه توانائى بيرون آمدن از منزل و آبدادن گوسفندان را ندارد و از روى ناچارى ما بايد اينكار را انجام دهيم و حضرت بر آنها ترحّم فرمود و گوسفندانشان را آب داد و بجاى خود بازگشت و در سايه آندرخت جاى گرفت و چون خسته و گرسنه بود عرضه داشت پروردگارا من بروزى حلالى كه برايم بفرستى محتاجم و قمى ره نقل فرموده كه سه روز بود غذا نخورده بود و چون ترحّما خواست براى آندو سقايت نمايد بكسانيكه سر چاه بودند گفت من يك دلو براى خودم ميكشم يكدلو براى شما و آنها دلوى باو دادند كه معمولا ده نفر مرد آنرا ميكشيد و حضرت بتنهائى يكدلو براى آنها كشيد و يكدلو براى دختران شعيب عليه السّلام و گوسفندان آنها را سيراب نمود و از چند روايت معتبر استفاده ميشود كه غرض‌

جلد 4 صفحه 181

حضرت از طلب نزول خير طعام بوده چون در مدّت مسافرت چيزى جز علف بيابان نخورده بود و نيز روايت شده كه گله‌داران سنگى بر سر آنچاه ميگذاردند كه كمتر از هفت مرد نميتوانستند آنرا بردارند و حضرت به تنهائى آنرا برداشت.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

وَ لَمّا وَرَدَ ماءَ مَديَن‌َ وَجَدَ عَلَيه‌ِ أُمَّةً مِن‌َ النّاس‌ِ يَسقُون‌َ وَ وَجَدَ مِن‌ دُونِهِم‌ُ امرَأَتَين‌ِ تَذُودان‌ِ قال‌َ ما خَطبُكُما قالَتا لا نَسقِي‌ حَتّي‌ يُصدِرَ الرِّعاءُ وَ أَبُونا شَيخ‌ٌ كَبِيرٌ «23»

و چون‌ وارد شد نزديك‌ مدين‌ ‌که‌ چاهي‌ ‌بود‌ و اهل‌ مدين‌ مواشي‌ ‌خود‌ ‌را‌ ميآوردند ‌از‌ ‌آن‌ چاه‌ بتوسط دلو آب‌ ميكشيدند و ‌آنها‌ ‌را‌ آب‌ ميدادند.

مدين‌ مركز حضرت‌ شعيب‌ ‌بود‌ و طريق‌ ‌بين‌ مصر و بيت‌ المقدس‌ ‌بود‌ و حضرت‌ شعيب‌ گفتند «‌هو‌ ‌إبن‌ مكيد ‌بن‌ يشجره‌ ‌بن‌ مدين‌» بوده‌ و ‌آن‌ شهر ‌را‌ بنام‌ جد ‌آنها‌ مدين‌ نام‌ نهادند لذا ‌در‌ قرآن‌ مجيد تعبير باخوت‌ ميفرمايد وَ إِلي‌ مَديَن‌َ أَخاهُم‌ شُعَيباً (اعراف‌ آيه 85) ‌که‌ اخوت‌ نسبي‌ داشت‌ ‌با‌ ‌آنها‌ و فعلا تعبير بمداين‌ ميكنند و ‌گفت‌ حضرت‌ شعيب‌ يكي‌ ‌از‌ دختران‌ حضرت‌ لوط ‌را‌ ازدواج‌ نمود و ‌بر‌ دو قبيله‌ مبعوث‌ يكي‌ اصحاب‌ مدين‌ و ديگر اصحاب‌ ايكه‌ و ايكه‌ اسم‌ يك‌ درخت‌ ‌است‌ ‌که‌ پيچيده‌ ‌بود‌ و ‌او‌ ‌را‌ ميپرستيدند و حضرت‌ شعيب‌ عمر طولاني‌ داشت‌ ‌که‌ ‌از‌ زمان‌ حضرت‌ ابراهيم‌ ‌تا‌ زمان‌ موسي‌ باقي‌ ‌بود‌ و ‌از‌ بني‌ اسرائيل‌ ‌بود‌ و اصحاب‌ مدين‌ ‌در‌ مخالفت‌ ‌او‌ بصيحه‌ هلاك‌ شدند و اصحاب‌ ايكه‌ بعذاب‌ يوم الظله‌ و حضرت‌ شعيب‌ ‌را‌ خطيب‌ الانبياء نام‌

جلد 14 - صفحه 222

نهادند زيرا ‌با‌ بيانات‌ روشن‌ و مواعظ كافيه‌ دعوت‌ مي‌فرمود و طائفه‌ شعيب‌ بسيار محترم‌ بودند ‌که‌ همين‌ اهل‌ مدين‌ باو گفتند وَ لَو لا رَهطُك‌َ لَرَجَمناك‌َ (هود ‌آيه‌ 91) حضرت‌ موسي‌ وَ لَمّا وَرَدَ ماءَ مَديَن‌َ مشاهده‌ كرد جمعيت‌ زيادي‌ ‌با‌ مواشي‌ زيادي‌ آمده‌اند ‌بر‌ سر چاهي‌ آب‌ مكشند و مواشي‌ ‌خود‌ ‌را‌ آب‌ ميدهند ‌که‌:

وَجَدَ عَلَيه‌ِ أُمَّةً مِن‌َ النّاس‌ِ يَسقُون‌َ ‌از‌ ‌براي‌ امة اطلاقاتيست‌ امة انبياء امم‌ ماضيه‌ كساني‌ ‌که‌ پيغمبري‌ ‌بر‌ ‌آنها‌ نازل‌ ‌شده‌ و امت‌ پيغمبر اسلام‌ مسلمين‌ ‌الي‌ يوم القيمه‌ و ‌بر‌ حضرت‌ ابراهيم‌ ‌هم‌ اطلاق‌ ‌شده‌ ‌که‌ ميفرمايد أُمَّةً قانِتاً لِلّه‌ِ (نحل‌ ‌آيه‌ 120) و ‌بر‌ جمعيت‌ زيادي‌ ‌هم‌ اطلاق‌ ‌شده‌ مثل‌ همين‌ ‌آيه‌.

وَ وَجَدَ مِن‌ دُونِهِم‌ُ امرَأَتَين‌ِ تَذُودان‌ِ قال‌َ ما خَطبُكُما قالَتا لا نَسقِي‌ حَتّي‌ يُصدِرَ الرِّعاءُ وَ أَبُونا شَيخ‌ٌ كَبِيرٌ و يافت‌ موسي‌ ‌از‌ ‌غير‌ ‌آنها‌ ‌که‌ سقايت‌ ميكردند دو نفر زن‌ ‌را‌ ‌که‌ ممنوع‌ ‌شده‌ بودند ‌از‌ سقايت‌ مواشي‌ ‌خود‌ ‌گفت‌ ‌شما‌ دو نفر چه‌ مقصد و منظوري‌ داريد گفتند ‌ما سقايت‌ نميكنيم‌ ‌تا‌ ‌اينکه‌ جماعت‌ مواشي‌ ‌خود‌ ‌را‌ سقايت‌ نكنند و نروند و حال‌ آنكه‌ پدر ‌ما پير مرد سال‌ خورده‌ئيست‌:

‌اينکه‌ دو زن‌ دو دختران‌ حضرت‌ شعيب‌ بودند و چون‌ ‌اينکه‌ جماعت‌ ايمان‌ بشعيب‌ نياورده‌ بودند اعتنايي‌ بدختران‌ ‌او‌ نداشتند و ‌آنها‌ ‌را‌ راه‌ نميدادند ‌براي‌ سقايت‌ مواشي‌ ‌آنها‌ ‌تا‌ موقعي‌ ‌که‌ ‌آنها‌ بروند و كسي‌ ‌از‌ ‌آنها‌ باقي‌ نماند اينها بروند مشاهده‌ كنيد ‌که‌ حضرت‌ شعيب‌ چه‌ اندازه‌ غريب‌ بوده‌ ميانه‌ اينها ‌که‌ يك‌ نفر مرد نداشته‌ ‌که‌ روانه‌ كند ‌براي‌ سقايت‌ مواشي‌ فقط ‌اينکه‌ دو دختر بايد بروند سقايت‌ كنند.

تنبيه‌: اهل‌ مدين‌ كافر بودند و ايمان‌ بشعيب‌ نياورده‌ بودند لكن‌ ‌مع‌ ‌ذلک‌ بدختران‌ شعيب‌ اذيت‌ و آزاري‌ نميرسانيدند فقط ‌براي‌ سقايت‌ مواشي‌ ‌آنها‌ ‌را‌ راه‌ نميدادند ‌تا‌ ‌خود‌ فارغ‌ نشوند امان‌ ‌از‌ امتي‌ ‌که‌ ميگفتند ‌ما مسلمانيم‌ و پيغمبر اسلام‌ ‌را‌ معترفيم‌ و ‌خود‌ ‌را‌ خليفه‌ ‌اينکه‌ پيغمبر ميدانيم‌ فقط پيغمبر يك‌ دختر بيش‌ نداشت‌ ‌با‌ ‌او‌ چه‌ كردند تخته‌ ‌در‌ بپهلويش‌ زدند استخوان‌

جلد 14 - صفحه 223

پهلو ‌را‌ شكستند تازيانه‌ ببدن‌ مطهرش‌ زدند ‌که‌ خون‌ آلود شد غلاف‌ شمشير ببازويش‌ زدند ‌که‌ مثل‌ بازوبند ورم‌ كرد سيلي‌ بصورتش‌ زدند اثر گذاشت‌ چشمش‌ قرمز شد محسن‌ ‌او‌ ‌را‌ سقط كردند فدك‌ ‌او‌ ‌را‌ غصب‌ كردند درب‌ خانه‌اش‌ ‌را‌ آتش‌ زدند.

يك‌ دختر ‌از‌ ‌رسول‌ الهي‌ بجاي‌ ماند

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 23)- یک کار نیک درهای خیرات را به روی موسی گشود! در اینجا در برابر «پنجمین صحنه» از این داستان قرار می‌گیریم، و آن صحنه ورود موسی به شهر مدین است.

گفته‌اند: این جوان پاکباز هشت روز در راه بود، آنقدر راه رفت که پاهایش آبله کرد. و برای رفع گرسنگی از گیاهان و برگ درختان استفاده می‌نمود.

کم کم دور نمای «مدین» در افق نمایان شد، و موجی از آرامش بر قلب او نشست، نزدیک شهر رسید، اجتماع گروهی نظر او را به خود جلب کرد، به زودی فهمید اینها شبانهایی هستند که برای آب دادن به گوسفندان اطراف چاه آب اجتماع کرده‌اند. «هنگامی که موسی در کنار چاه آب مدین قرار گرفت گروهی از مردم را در آنجا دید که (چار پایان خود را از آب چاه) سیراب می‌کنند» (وَ لَمَّا وَرَدَ ماءَ مَدْیَنَ وَجَدَ عَلَیْهِ أُمَّةً مِنَ النَّاسِ یَسْقُونَ).

ج3، ص456

«و در کنار آنها دو زن را دید که گوسفندان خود را مراقبت می‌کنند» اما به چاه نزدیک نمی‌شوند (وَ وَجَدَ مِنْ دُونِهِمُ امْرَأَتَیْنِ تَذُودانِ).

وضع این دختران با عفت که در گوشه‌ای ایستاده‌اند و کسی به داد آنها نمی‌رسد و یک مشت شبان گردن کلفت تنها در فکر گوسفندان خویشند، و نوبت به دیگری نمی‌دهند، نظر موسی را جلب کرد، نزدیک آن دو آمد و «گفت: کار شما چیست»؟! (قالَ ما خَطْبُکُما).

چرا پیش نمی‌روید و گوسفندان را سیراب نمی‌کنید؟ برای موسی این تبعیض و ظلم و ستم قابل تحمل نبود، او مدافع مظلومان بود و به خاطر همین کار از وطن آواره گشته بود.

دختران در پاسخ او «گفتند: ما گوسفندان خود را سیراب نمی‌کنیم تا چوپانان همگی حیوانات خود را آب دهند و خارج شوند» و ما از باقیمانده آب استفاده می‌کنیم (قالَتا لا نَسْقِی حَتَّی یُصْدِرَ الرِّعاءُ).

و برای این که این سؤال برای موسی بی‌جواب نماند که چرا پدر این دختران عفیف آنها را به دنبال این کار می‌فرستد؟ افزودند: «پدر ما پیر مرد مسنّی است» پیرمردی شکسته و سالخورده (وَ أَبُونا شَیْخٌ کَبِیرٌ).

سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:

تفسیر های فارسی

ترجمه تفسیر المیزان

تفسیر خسروی

تفسیر عاملی

تفسیر جامع

تفسیر های عربی

تفسیر المیزان

تفسیر مجمع البیان

تفسیر نور الثقلین

تفسیر الصافی

تفسیر الکاشف

منابع

• تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
• اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام‌، 1378 ش‌، چاپ دوم‌
• تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
• تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
• برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
• تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش‌، چاپ پنجم‌