آیه 184 سوره بقره
<<183 | آیه 184 سوره بقره | 185>> | ||||||||||||||
|
محتویات
ترجمه های فارسی
روزهایی به شماره معیّن روزه دارید (تمام ماه رمضان)، و هر کسی از شما مریض باشد یا مسافر، به شماره آن از روزهای غیر ماه رمضان روزه دارد، و کسانی که روزه را به زحمت توانند داشت عوض هر روز فدا دهند آن قدر که فقیر گرسنهای سیر شود، و هر کس بر نیکی بیفزاید آن برای او بهتر است. و (بیتعلّل) روزه داشتن برای شما بهتر خواهد بود اگر (فواید آن را) بدانید.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
عدة: چيز معدود را عده گويند «العدة هى الشيء المعدود».
اخر: جمع آخر به معنى «ديگر» است.
يطيقونه: طوق و طاقت به معنى قدرت. اطاقه آنست كه كار را با طاقت فرسايى و زحمت انجام دهيم (قاموس قرآن).
فدية: عوض، فدى و فداء نيز به همان معنى است.
تطوع: كار را با رغبت انجام دادن، بقره/ 158.[۱]
نزول
محل نزول:
این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۲]
شأن نزول:
محمد بن مسلم از امام جعفرصادق عليهالسلام روايت كند كه اين قسمت از آيه «فَمَنْ كانَ مِنْكُمْ مَرِيضاً أَوْ عَلى سَفَرٍ» هنگامى نازل شد كه رسول خدا صلى الله عليه و آله در ماه رمضان به كراع الغميم بضمّ كاف كه در 170 ميلى مدينه واقع است به سفر رفته بودند و پس از بجاى آوردن نماز صبح آب از براى آشاميدن خواستند و دستور دادند كه همراهان نيز افطار نمايند.
صحابه كه همراه پيامبر بودند، گفتند: يا رسول الله اجازه بفرمائيد روزه بگيريم. فرمود: هر كس كه بخواهد روزه بگيرد از عاصيان شمرده شود، سپس اضافه نموده و گويد كه پيامبر در مسافرت به هيچ وجه نه روزه واجب مى گرفت و نه روزه مستحب.[۳]
از مجاهد روايت كنند كه اين قسمت از آيه «وَ عَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ» درباره مولاى قيس بن السائب نازل گرديده كه روزه خود را شكست و بابت هر روز مسكينى را اطعام نمود [۴].[۵]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«184» أَيَّاماً مَعْدُوداتٍ فَمَنْ كانَ مِنْكُمْ مَرِيضاً أَوْ عَلى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ وَ عَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعامُ مِسْكِينٍ فَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ وَ أَنْ تَصُومُوا خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ
چند روزى معدود (روزه بر شما مقرّر شده است)، ولى هر كس از شما بيمار يا در سفر باشد، پس (به همان) تعداد از روزهاى ديگر (را روزه بگيرد) و بر كسانى كه طاقت روزه ندارند (همچون بيماران مزمن و پيرمردان و پيرزنان)، لازم است كفّارهاى بدهند، مسكينى را اطعام كنند. و هر كس به ميل خود بيشتر نيكى كند (وبيش از مقدار واجب، طعام بدهد)، براى او بهتر است، ولى اگر (آثار روزه را) بدانيد، (مىفهميد كه) روزه گرفتن، برايتان بهتر است. (و هرگز به روزهخوارى معذوران، غبطه نمىخورديد.)
نکته ها
يكى از معانى باب افعال در زبان عربى، سلب است. مثلًا كلمه «عُجْمه» به معناى گنگى است، وقتى به باب افعال مىرود و «اعجام» مىشود، به معناى از بين بردن گنگى است. در اين آيه نيز كلمه «يُطِيقُونَهُ» به معناى سلب طاقت و توان است.
تسليم فرمان خدا بودن، ارزش است. اگر دستور روزه گرفتن داد، بايد روزه گرفت و اگر حكم به افطار كرد، بايد روزه را شكست.
در مجمعالبيان آمده است: گروهى از اصحاب پيامبر حتّى در حال سفر روزه گرفته و مايل نبودند كه روزه خود را بشكنند. رسول اكرم صلى الله عليه و آله آنان را گناهكار خواندند. امام صادق عليه السلام فرمود: اگر كسى در سفر روزه بگيرد، من بر جنازهى او نماز نمىگزارم.
در تفسير قرطبى نيز آمده كه رسول اكرم صلى الله عليه و آله در سفر از مدينه به مكّه در ماه رمضان، آب خواستند، آنگاه ظرف آب را بر سر دست گرفتند تا مردم ببينند و سپس از آب ميل فرمودند.
به هر حال اگر مسافر يا مريضى روزه گرفت، روزهاش باطل و بايد قضاى آنرا به جا آورد. «1»
«1». تفسير نورالثقلين، ج 1، ص 164.
جلد 1 - صفحه 284
امام صادق عليه السلام فرمودند: حتّى اگر مادرى نسبت به شير كودك يا جنين نگرانى داشت، بايد روزه خود را افطار نمايد و اين نشانهى رأفت خداوند است. «1»
پیام ها
1- اسلام براى هر فرد در هر شرايطى، قانون مناسب دارد. در اين آيه، حكم مسافران، بيماران و سالمندان بيان شده است. «فَمَنْ كانَ مِنْكُمْ مَرِيضاً أَوْ عَلى سَفَرٍ»
2- شرايط نبايد فلسفه كلّى حكم و آثار و منافع آنرا تماماً از بين ببرد. اگر انسان مريض يا مسافر در شرايطى نمىتواند روزه بگيرد، بايد در ايام ديگرى قضا كند تا از منافع روزه برخوردار شود. «فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ»
3- قصد سفر، به تنهايى مانع روزه نيست، در سفر بودن لازم است. «عَلى سَفَرٍ»
4- قضاى روزه، زمان خاصّى ندارد. «فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ»
5- توانايى، شرط تكليف است. «عَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ»
6- تغذيهى فقرا، در متن احكام جاسازى شده است. «طَعامُ مِسْكِينٍ»
7- عباداتى سبب رشد و قرب بيشتر است كه با علاقه و رغبت باشد. «فَمَنْ تَطَوَّعَ»
8- دستورات الهى بگونهاى است كه حداقل را بر همه واجب كرده است و بيش از آن را به اختيار انسان مىگذارد. در اين آيه سير كردن يك گرسنه واجب، ولى بيش از آن به عنوان عمل مستحبّى در اختيار خود انسان است. «فَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ»
9- انجام دستورات خداوند، آثار خوبى دارد كه به خود انسان باز مىگردد نه خدا. «أَنْ تَصُومُوا خَيْرٌ لَكُمْ»
«1». تفسير برهان، ج 1، ص 182.
تفسير نور(10جلدى)، ج1، ص: 285
پانویس
- پرش به بالا ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
- پرش به بالا ↑ طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج 1، ص 111.
- پرش به بالا ↑ تفسير عياشى و تفسير برهان از خاصه.
- پرش به بالا ↑ طبقات ابن سعد.
- پرش به بالا ↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص 54.
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.