در آن روز، از هر كس عذاب الهى برداشته شود، قطعاً مشمول رحمت الهى شده و اين است رستگارى آشكار.
نکته ها
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: سوگند به خدايى كه جانم در دست اوست! هيچ كس در قيامت با عمل خود به بهشت نمى‌رود. پرسيدند: حتّى شما يا رسول اللّه؟! فرمود: «حتّى من، مگر آنكه فضل و رحمت خدا مرا دريابد. سپس دستان مبارك خود را روى سر نهاد واين آيه را تلاوت كرد». «1»
«1». تفاسير مجمع‌البيان و نورالثقلين.
جلد 2 - صفحه 425
البتّه بديهى است كه رحمت الهى تنها به اعمال صالح و افراد نيكوكار تعلّق مى‌گيرد.
پیام ها
1- خطر، متوجّه همه است و نجات از عذاب الهى، لطف ويژه مى‌طلبد. مَنْ يُصْرَفْ ... فَقَدْ رَحِمَهُ
مَنْ يُصْرَفْ عَنْهُ يَوْمَئِذٍ: هر كه گردانيده شود عذاب از او در آن روز عظيم، فَقَدْ رَحِمَهُ: پس بتحقيق بخشايش فرموده حق تعالى او را و از عذاب جهنم رهانيده و به نعيم ابدى رسانيده وَ ذلِكَ الْفَوْزُ الْمُبِينُ: و اين صرف عذاب يا رحمت ثواب رب الارباب، رستگارى آشكار است.
تنبيه- آيه شريفه اشعار است به آنكه در آن روز از هيچكس صرف عذاب نشود مگر به رحمت حق تعالى. چنانچه از حضرت نبوى مروى است فرمود:
و الّذى نفسى بيده ما من النّاس احد يدخل الجنّة بعمله قالوا و لا انت يا رسول اللّه قال و لا انا الّا ان يتغمّدنى اللّه برحمة منه و فضل و وضع يده على فوق رأسه و طوّل بها صوته «1» قسم به ذاتى كه جان من در يد قدرت اوست، هيچكس از مردمان داخل بهشت نشود به عملش. گفتند: يا رسول اللّه، تو نيز به عمل خود به بهشت نروى. فرمود: من نيز داخل مى‌شوم به رحمت و فضل الهى و دست مبارك بر سر نهاد و آه سوزناك كشيد.
جائى كه عقاب پر بريزد
از پشه لاغرى چه خيزد
پس اى برادر تأمل و تفكر بنما، وقتى كه بنا شود وجود مقدس نبوى صلى اللّه عليه و آله كه تمام ما سوى به توسط و از پرتو نور او خلق شده، نسبت به خود چنين فرمايد، حال ما ضعفاى امت معلوم است چه سان باشد با اخلاق رديه و اعمال ناقصه.
كسيكه برداشته شود عذاب از او در آنروز پس بتحقيق رحمت فرموده است او را خداوند و اين است كاميابى آشكار.
تفسير
دفع عذاب از شخص يا بتوفيق بر علم و عمل است يا بمغفرت الهى و در هر صورت برحمت رحيميه است و بتفضّل حق است نه استحقاق عبد چنانچه در مجمع از پيغمبر اكرم (ص) روايت نموده است كه قسم ياد فرمود بر آنكه كسى بعمل خود داخل بهشت نمى‌شود عرض كردند يا رسول اللّه حتى شما فرمود حتى من مگر آنكه خداوند برحمت و فضل خود با من رفتار فرمايد حقير عرض مى‌كنم چون هر قدر ما اطاعت و عبادت كنيم اداء شكر عشرى از اعشار نعم او را نمى‌توانيم بجاى آوريم چه رسد به آنكه مستحق اجر شويم چون ما از خودمان چيزى نداريم هر چه هست از او است پس هر چه از او در مقابل اطاعت بما برسد فضل و انعام وجود و احسان و رحمت است ..
داشته باشد خداوند عفو فرمايد و چه استحقاق عذاب نداشته باشد آنهم فضل الهي شامل حال او شده که توفيق ترك معاصي باو داده و ايمان او را در كنف خود حفظ فرموده وَ ذلِكَ الفَوزُ المُبِين‌ُ رستگاري آشكارا. همين نجات از عذاب است اعاذنا اللّه منه بحق محمّد و آله صلّي اللّه عليه و آله و سلّم.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 16)
در این آیه برای این که ثابت شود پیامبر صلّی اللّه علیه و آله نیز بدون تکیه بر لطف و رحمت خدا کاری نمی تو اند بکند و هر چه هست به دست اوست و حتی شخص پیغمبر صلّی اللّه علیه و آله چشم امیدش را به رحمت بی پایان پروردگار دوخته و نجات و پیروزی خود را از او می طلبد می گوید: «هر کس در آن روز بزرگ از مجازات پروردگار رهایی یابد مشمول رحمت خدا شده است و این یک موفقیت و پیروزی آشکار است» (مَن یصرَف عَنهُ یومَئِذٍ فَقَد رَحِمَهُ وَ ذلِکَ الفَوزُ المُبِینُ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
