و هم بدین جهت که ربا می‌گرفتند، در صورتی که از ربا خوردن نهی شده بودند، و هم از آن رو که اموال مردم را به باطل می‌خوردند. و ما برای کافران آنها عذابی دردناک مهیا ساخته‌ایم.
و [نیز به سبب] ربا گرفتنشان با آنکه از آن نهی شده بودند، و خوردن اموال مردم به باطل و نامشروع [پاکیزه های حلال شده را بر آنان حرام کردیم] و ما برای کافران عذابی دردناک آماده کرده ایم.
و [به سبب] رباگرفتنشان -با آنكه از آن نهى شده بودند- و به ناروا مال مردم خوردنشان، و ما براى كافرانِ آنان عذابى دردناك آماده كرده‌ايم.
و نيز به سبب رباخواريشان و حال آنكه از آن منع شده بودند، و خوردن اموال مردم را به باطل. و ما براى كافرانشان عذابى دردآور مهيا كرده‌ايم.
و (همچنین) بخاطر ربا گرفتن، در حالی که از آن نهی شده بودند؛ و خوردن اموال مردم بباطل؛ و برای کافران آنها، عذاب دردناکی آماده کردهایم.
and for their taking usury—though they had been forbidden from it—and for eating up the wealth of the people wrongfully. And We have prepared for the faithless among them a painful punishment.
And their taking usury though indeed they were forbidden it and their devouring the property of people falsely, and We have prepared for the unbelievers from among them a painful chastisement.
And of their taking usury when they were forbidden it, and of their devouring people's wealth by false pretences, We have prepared for those of them who disbelieve a painful doom.
That they took usury, though they were forbidden; and that they devoured men's substance wrongfully;- we have prepared for those among them who reject faith a grievous punishment.
معانی کلمات آیه
«الرِّبَوا»: ربا. رباخواری. رسم‌الخطّ قرآنی این واژه را با واو و الف ضبط کرده است.
و به خاطر ربا گرفتن، كه از آن نهى شده بودند وخوردن مال مردم به ناحقّ (طيّبات را بر آنان حرام كرديم) و براى كافرانِ از ايشان عذاب دردناكى فراهم ساخته‌ايم.
نکته ها
حكم تحريم ربا، در تورات «1» نيز آمده است. «2»
پیام ها
1- رباخوارى گرچه به ظاهر منبع درآمد و عامل كاميابى است، ولى در واقع زمينه‌ى محروميّت وعذاب است. حَرَّمْنا عَلَيْهِمْ طَيِّباتٍ ... أَخْذِهِمُ الرِّبَوا ... عَذاباً أَلِيماً
2- همه‌ى اديان آسمانى، نسبت به روابط مالى انسان‌ها و چگونگى دخل و خرج، سخن و حساسيّت دارند. أَخْذِهِمُ الرِّبَوا وَ قَدْ نُهُوا عَنْهُ وَ أَكْلِهِمْ ... بِالْباطِلِ
3- تا ظلم و ربا و حرام‌خوارى، انسان را در مدار كفر قرار نداده، راه بازگشت آسان است. وگرنه اين گونه گناهان زمينه‌ى كفر و عذاب است. أَخْذِهِمُ الرِّبَوا ... أَعْتَدْنا لِلْكافِرِينَ
وَ أَخْذِهِمُ الرِّبَوا وَ قَدْ نُهُوا عَنْهُ: و ديگر به سبب گرفتن ايشان ربا را و، حال آنكه نهى كرده شده بودند از اخذ ربا در تورات. در اين آيه دلالتى است بر آنكه نهى از ربا مخصوص به اين امت نبوده، چنانچه حكم آكل ربا در شريعت بنى اسرائيل، دفعه اول توبه، مرتبه ثانيه توبه و صد تازيانه، و مرتبه ثالثه محكوم به قتل مى‌بود. و تأسيس ربا در ميان يهود به اين شد كه در سال مجاعه سختى، اغنيا وجهى براى اعانت فقرا در محلى جمع كرده و امنائى را گماشته تا به تدريج به آنها برسانند. و به جهت حق الزحمه ايشان، صدى دو معمول داشتند. چون سال مجاعه برطرف شد، اين سرايت كرد به ربا و اخذ زياده در اموال خود كه به عنوان مساعدت به ديگران مى‌دادند. وَ أَكْلِهِمْ أَمْوالَ النَّاسِ بِالْباطِلِ: و ديگر به سبب خوردن ايشان مالهاى مردم را به امرى باطل، مثل رشوه و غصب و ساير وجوه محرمه. بعد از آن تهديد فرمايد كفار را: وَ أَعْتَدْنا لِلْكافِرِينَ مِنْهُمْ عَذاباً أَلِيماً: و آماده و مهيا كرده‌ايم براى كفار بنى اسرائيل و
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 648
هر امتى، عذابى مشتمل بر الم بسيار.
چنانچه در حق اليقين به سند معتبر از امام محمد باقر عليه السّلام مروى است كه به عمر بن ثابت فرمايد: اهل جهنم در آتش فرياد مى‌كنند مانند سگان و گرگان، از شدت آنچه به ايشان مى‌رسد از الم عذاب الهى. چه گمان دارى اى عمر به گروهى كه مرگ براى آنها نيست كه از عذاب نجات يابند و عذاب هرگز سبك نشود و در آتش تشنه و گرسنه و كر و گنگ و روهاى آنها سياه و محروم و نادم و مغضوب پروردگار خود باشند. رحم بر آنها نكنند و عذاب را تخفيف ندهند و آتش بر ايشان مشتعل باشد و از حميم جهنم به عوض آب، و از زقوم به عوض طعام خورند، و به قلابهاى آتشين بدنشان را درند، و مقامع (گرزهاى) آهن بر سر آنها كوبند، و ملائكه غلاظ و شداد ايشان را در شكنجه دارند و به آنها رحم نمى‌كنند و ايشان را برو در آتش مى‌كشند و با شياطين زنجير و با غلها آنها را مقيّد سازند. اگر دعا كنند مستجاب نشود، اگر حاجتى طلبند برآورده نمى‌شود؛ اينست حال جمعى كه به جهنم مى‌روند (اجارنا اللّه منها بحق محمد و اله الطاهرين). «1» تنبيه: بدان كه تحريم طيبات نزد بعضى از مفسران، به جهت عقوبت ايشان بود بر ارتكاب معاصى. و هرگاه كه تحريم ابتدا جايز باشد، بر وجه مصلحت؛ پس نزد ارتكاب معاصى نيز جايز خواهد بود بر وجه عقوبت. و ابو على جبائى گفته: تحريم آن عقوبت است نسبت به كسانى كه به ظلم اقدام نموده، و مصلحت نيست نسبت به غير ايشان. و از ابى هاشم نقل كرده‌اند كه: تحريم نمى‌باشد مگر به جهت مصلحت. و چون تحريم مصلحت بود نزد اقدام ايشان بر آن ظلم، پس جايز است كه گويند: حرم عليهم بظلمهم، چه تحريم تكليف است كه مكلف به آن مستحق ثواب مى‌شود و بر او واجب است صبر بر اداى آن. پس معدود در نعم باشد، به خلاف عقوبات.
و گرفتن آنها ربا را و بتحقيق نهى شده بودند از آن و خوردنشان مالهاى مردم را بناحق و مهيا نموديم براى كافران از آنها عذابى دردناك..
تفسير
ربا در بيع يا قرض چنانچه در دين اسلام حرام است در مذهب يهود هم حرام بوده و همچنين رشوه و اجرت گرفتن بر عمل حرام و از اين قبيل وجوه محرمه و كفار چنانچه مكلف بقبول اسلامند مكلف بعمل باحكام هم هستند ولى اگر توبه نمايند و مسلمان شوند خداوند گناهان گذشته آنها را مى‌آمرزد.
جنس باشند و مكيل و موزون باشند اگر خواستيد مبادله كنيد مثل طلا بطلا، نقره بنقره، حنطه بدقيق و امثال اينها بايد از حيث وزن و كيل متساوي باشند اگر احد طرفين زيادتي پيدا كند رباء ميشود و حرام است و معامله باطل است، و طريق تخلص از رباء اينست که در طرف كمي يك چيز از يك جنس ديگر گذارده شود يا در طرفين يا آنكه دو معامله شود او را بفروشد و ديگري را بخرد.
و رباء قرضي اينست که چيزي را بعنوان قرض بگيرد و شرط كند که در مورد ردّ چيزي علاوه يا شرطي زائد يا عملي انجام دهد بلي اگر بدون شرط چيزي داد مانعي ندارد، و طريق تخلص از رباء اينست که قبل القرض آن زائد را بعنوان هبه يا صلح باو بدهد سپس قرض كند، و طرق ديگري هم دارد.
و اكل رباء يكي از گناهان بسيار بزرگ است و آيات و اخبار در عقوبت آن وارد شده حتي يك درهم از رباء گناهش بزرگتر از چندين زنا است و اگر كسي مستحل شد كافر و نجس و مرتد ميشود و يهود در خوردن رباء بسيار حريص هستند وَ قَد نُهُوا عَنهُ با اينكه در شريعت آنها و شريعت اسلام حرام و منهي‌ّ عنه بوده وَ أَكلِهِم أَموالَ النّاسِ بِالباطِلِ بهر حيله و تزوير و تقلب و غش حتي سرقت و معاملات باطله باشد جمع‌آوري مال ميكنند و آن قدر حريص هستند با اينكه بنكبت زندگي ميكنند و اينکه اعمال باعث كفر آنها است وَ أَعتَدنا لِلكافِرِين‌َ مِنهُم عَذاباً أَلِيماً.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 161)
و نیز به خاطر این که «رباخواری می کردند با این که از آن نهی شده بودند، و همچنین اموال مردم را به ناحق می خوردند، همه اینها سبب شد که گرفتار آن محرومیت شوند» (وَ أَخذِهِمُ الرِّبَوا وَ قَد نُهُوا عَنهُ وَ أَکلِهِم أَموالَ النّاسِ بِالباطِلِ).
گذشته از این کیفر دنیوی، ما آنها را به کیفرهای اخروی گرفتار خواهیم ساخت «و برای کافران آنها عذاب دردناکی آماده کردهایم» (وَ أَعتَدنا لِلکافِرِینَ مِنهُم عَذاباً أَلِیماً).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
