و هم او خدایی است که دریا را برای شما مسخر کرد تا از گوشت تر و تازه (ماهیان حلال) آن تغذیه کنید و از زیورهای آن (مانند درّ و مرجان) استخراج کرده و تن را بیارایید، و کشتیها را در آن روان بینی که سینه آب را می‌شکافند (تا به تجارت و سفر رفته) و تا از فضل خدا روزی طلبید، و باشد که شکر خدا به جای آرید.
و اوست که دریا را رام و مسخّر کرد تا از آن گوشت تازه بخورید، و زینتی را که می پوشید از آن بیرون آورید و در آن کشتی ها را می بینی که آب را می شکافند [تا شما را برای حمل کالا، تجارت و داد و ستد جابجا کنند] و برای اینکه از فضل واحسان خدا طلب کنید و [در نهایت] به سپاس گزاری خدا برخیزید.
و اوست كسى كه دريا را مسخر گردانيد تا از آن گوشت تازه بخوريد، و پيرايه‌اى كه آن را مى‌پوشيد از آن بيرون آوريد. و كشتيها را در آن، شكافنده [آب] مى‌بينى، و تا از فضل او بجوييد و باشد كه شما شكر گزاريد.
اوست كه دريا را رام كرد تا از آن گوشت تازه بخوريد و زيورهايى بيرون آريد و خويشتن بدان بياراييد، و كشتيها را بينى كه دريا را مى‌شكافند و پيش مى‌روند تا از فضل خدا روزى بطلبيد، باشد كه سپاس گوييد.
او کسی است که دریا را مسخّر (شما) ساخت تا از آن، گوشت تازه بخورید؛ و زیوری برای پوشیدن (مانند مروارید) از آن استخراج کنید؛ و کشتیها را می‌بینی که سینه دریا را می‌شکافند تا شما (به تجارت پردازید و) از فضل خدا بهره گیرید؛ شاید شکر نعمتهای او را بجا آورید!
It is He who disposed the sea [for your benefit] that you may eat from it fresh meat, and obtain from it ornaments which you wear, and you see the ships plowing through it, that you may seek His bounty and that you may give thanks.
And He it is Who has made the sea subservient that you may eat fresh flesh from it and bring forth from it ornaments which you wear, and you see the ships cleaving through it, and that you might seek of His bounty and that you may give thanks.
And He it is Who hath constrained the sea to be of service that ye eat fresh meat from thence, and bring forth from thence ornaments which ye wear. And thou seest the ships ploughing it that ye (mankind) may seek of His bounty and that haply ye may give thanks.
It is He Who has made the sea subject, that ye may eat thereof flesh that is fresh and tender, and that ye may extract therefrom ornaments to wear; and thou seest the ships therein that plough the waves, that ye may seek (thus) of the bounty of Allah and that ye may be grateful.
معانی کلمات آیه
طريا: طرى: تازه. آن فقط دو بار در قرآن آمده است و از طراوة مى باشد. (نحل/ 14، فاطر/ 12)
مواخر: مخر: شكافتن و جريان. طبرسى فرموده: مخر شكافتن آب از چپ و راست.
اين معنى با قرآن سازگار است كه كشتى آب را از چپ و راست مى شكافد. ماخر: شكافنده و جارى شونده .«مواخر» ، جمع ماخر است.[۱]
و اوست آنكه دريا را رام نمود تا از آن گوشت تازه بخوريد و زيورهايى براى پوشيدن از آن بيرون آوريد و مى‌بينى كه كشتى‌ها سينه دريا را شكافته (و پيش مى‌روند، چنين كرد تا از كشتى‌ها، تجارت‌ها، ماهى‌گيرى‌ها، غوّاصى‌ها وحمل‌ونقل‌ها كه همه وسيله درآمد است، استفاده كنيد) وبه سراغ فضل ولطف او رويد وشايد سپاس‌گزار باشيد.
جلد 4 - صفحه 500
نکته ها
«مَواخِرَ» جمع «مأخرة» از «مخر» به معناى شكافتن از چپ و راست است.
نقش دريا در زندگى انسان بسيار است. آبِ آن مايه بخار و ابر و باران است. عمقِ آن تأمين كننده‌ى غذاى انسان با لذيذترين ماهى‌ها و سطح آن، ارزان‌ترين و گسترده‌ترين راه براى حمل ونقلِ كالا و مسافر است و همه‌ى اينها، تنها به تدبير و قدرت الهى است و بشر هيچ نقشى در آن ندارد.
پیام ها
1- درياها با آن همه عظمت وخروش، رام ودر خدمت انسان هستند. «سَخَّرَ الْبَحْرَ»
2- دريا، مهم‌ترين منبع تأمين گوشتِ تازه و سالم است. «لَحْماً طَرِيًّا»
3- خداوند، نه فقط نيازهاى اوّليه چون آب و غذا، بلكه حتّى زينتِ انسان را نيز تأمين نموده است. «حِلْيَةً تَلْبَسُونَها»
4- دريا، بهترين زينت‌هاى طبيعى را به انسان هديه مى‌كند. «حِلْيَةً تَلْبَسُونَها»
5- تازه بودنِ گوشت، يك ارزش است. «لَحْماً طَرِيًّا»
6- گرچه تلاش براى غذا از انسان است، امّا رزق از خداست. «لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ»
7- كاميابى‌ها بايد هدفدار باشد. «لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ»
وَ هُوَ الَّذِي سَخَّرَ الْبَحْرَ: و او سبحانه ذاتى است كه به قدرت كامله، مسخر گردانيد درياها را به طورى كه متمكنيد بر انتفاع بدان: يكى آنكه در آن صيد كنيد. لِتَأْكُلُوا مِنْهُ لَحْماً طَرِيًّا: تا بخوريد از آن گوشت تازه را يعنى ماهى.
وصف آن به طراوت به جهت آنكه تازه‌ترين تمام گوشتها، و لطافت آن به اندازه‌اى است كه زود فاسد شود، و اين يك نوع اظهار قدرت الهى است كه چنين گوشت گوارائى از آب شور ايجاد فرمايد:
تأمل نما در ماهى و اقسام كثيره آن، چون مسكنش در آب است، بجاى پا حق تعالى دو بال در پهلوهاى او آفريده و تا بر آب مى‌زند حركت مى‌نمايد مانند
جلد 7 - صفحه 174
دو پرهاى كشتى كه به حركت آنها كشتى جارى شود. و بدنش را از فلسها مانند حلقه‌هاى زره داخل به هم، و از آفات محفوظ باشد، چون آب مانع ديدن است، چشم او را چنان تعبيه نموده كه مى‌بيند. قوه شامه قوى كه طعمه خود را از مسافت دور پيدا كند، و از دهان به گوشهاى او سوراخ كه آب از دهانش وارد و از گوش خارج و به آن تنفس كند، و چون غذاى حيوانات دريائى و پرندگان و چرندگان بيشتر ماهى مى‌باشد، لذا خداى سبحان نسل او را بسيار قرار داده كه هرچه صيد كنند تمام نشود.
وَ تَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْيَةً تَلْبَسُونَها: و ديگر: غوص مى‌كنيد در آن تا بيرون آريد از آن پيرايه و زينتى كه پوشيد آن را مانند لؤلؤ و مرجان و صدف و مرواريد كه مى‌پوشند، و زينت نمايند آنها را زنان و چون تزيين زنان براى مردان است، لذا نسبت به مردان داده شده. اگر هرآينه تسخير الهى نبودى، غوص در دريا نتوانستى. وَ تَرَى الْفُلْكَ مَواخِرَ فِيهِ: و مى‌بينى كشتيها را راننده و شكافنده آب در دريا. نزد بعضى مراد صداى جريان كشتى است. وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ: و ديگر تسخير دريا فرمود براى شما تا بجوئيد به سوارى كشتى از منفعت كه سبب وسعت رزق است. وَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ: و براى اينكه شكر كنيد خداى تعالى را بر نعمت تسخير دريا و تربيت كشتى.
تنبيه: تخصيص اين نعم به تعقيب شكر، به جهت آنكه اقوى باشد در باب انعام از حيثيت آنكه مهالك را سبب منافع و تحصيل معاش گردانيده.
تبصره: صاحب كشف الاسرار گفته: حق تعالى در عالم صغير درياها آفريد و براى عبور آن كشتيها مقرر فرمود. در عالم كبير نفس انسانى درياها پديد آورد مانند شغل و غم و حرص و غفلت و تفرقه. براى عبور از آن كشتيها تعيين نموده، هر كه در كشتى توكل نشيند از درياى شغل به ساحل فراغت رسد، و هر كه به كشتى رضا در آيد، از بحر غم به ساحل فرح رسد. و هر كه در كشتى قناعت جاى كند از درياى حرص به ساحل زهد رسد، و هر كه در كشتى ذكر نشيند از درياى
جلد 7 - صفحه 175
غفلت به ساحل آگاهى رسد، و هر كه در كشتى توحيد در آيد از درياى تفرقه به ساحل جمعيت رسد.
و او است آنكه مسخّر نمود دريا را تا بخوريد از آن گوشتى تازه و بيرون آريد از آن پيرايه‌اى كه ميپوشيد آنرا و ميبينى كشتيها را شكافندگان آب در آن و تا بجوئيد از فضل او و باشد كه شما شكر گذار شويد
و افكند در زمين كوههاى استوار را كه مبادا حركت دهد شما را و نهرها و راهها را باشد كه شما راه يابيد
و نشانه‌ها را و بستاره آنها راه مى‌يابند
آيا پس كسيكه مى‌آفريند مانند كسى است كه نمى‌آفريند آيا پس توجه نميكنيد
و اگر بشماريد نعمت خدا را بشمار نتوانيد آورد آنرا همانا خدا هر آينه آمرزنده مهربان است.
تفسير
خداوند متعال پس از ذكر ادلّه توحيد بيان نعمت و رحمت و بخشش و بخشايش خود را بر بندگان فرموده باين تقريب كه او است آنچنان خداوندى كه درياى با اين عظمت را در اختيار و تصرّف شما در آورده بطوريكه ميتوانيد از آن ماهى صيد كنيد كه گوشت تازه لطيف با طراوت است و بخوريد و بيرون آوريد از قعر آن بشناورى و غوّاصى لؤلؤ و مرجان را و براى زينت بلباس بدوزيد و بپوشيد و پيرايه گردن و بازو كنيد و ميبينى تو كه پيغمبرى و ساير مردم كه كشتيها چگونه بوسيله باد كه مأمور الهى است بسينه‌هاى خودشان آب دريا را ميشكافند و در آن سير ميكنند بمنفعت شما و براى آنكه شما از خدا بخواهيد كه سود تجارتتان از تفضل و عنايت او زياد شود و شكر گذار و فرمانبردار شويد و افكند در طرح زمين كوههاى ثابت استوار را كه بمنزله ميخها است براى استحكام زمين كه مبادا ميل كند از جاى خود و مضطرب شود و شما را متحرّك و مائل و مضطرب نمايد و نيز افكند نهرها و رودهاى جارى را و راههاى آنها و شما را بآباديها و شهرهاتان تا آنها بمزارع و بساتين شما برسند و شما بمقاصد و منازل خودتان در رفتن و بر گشتن راه يابيد و علاوه علائم و نشانه‌هائى براى شناختن راه در طرح زمين افكند از قبيل كوه و دره و تپّه و بلندى و پستى و امثال اينها كه در روز راهنما باشند و در شب بستاره‌ها مردم را خداوند راهنمائى ميكند و آنها راه مى‌يابند در دريا و صحرا
جلد 3 صفحه 277
در كافى از امام صادق عليه السّلام روايت نموده كه خداوند ائمه را اركان زمين قرار داد كه مبادا حركت دهد اهلش را و در اكمال از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه اگر امام عليه السّلام يك ساعت از زمين برداشته شود موج ميزند زمين باهلش مانند دريا و در كافى و مجمع و قمّى ره و عياشى ره روايات بسيارى نقل نموده‌اند از ائمه اطهار كه علامات مائيم و نجم پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم است و از امير المؤمنين عليه السّلام نقل شده كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود مراد از نجم در آيه ستاره جدى ميباشد كه هميشه هست و بآن قبله شناخته ميشود و اهل دريا و صحرا هدايت ميشوند و از امام صادق عليه السّلام روايت شده كه آيه معناى ظاهرى دارد و معناى باطنى جدى نشانه قبله است و راهنماى اهل دريا و صحرا چون هميشگى است فيض ره فرموده يعنى اين معناى ظاهرى است و معناى باطنى آن پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم است حقير عرض ميكنم مكرّر ذكر شده كه معناى ظاهرى و باطنى هر دو مراد است و اين از قبيل استعمال لفظ در زيادتر از يك معنى نيست كه مورد اشكال است اگر چه آنهم جائز است و بيان شد آيا پس از ذكر اين همه مخلوقات و نعم الهيه جاى ترديد است كه خداى تعالى مانند بتها و ساير مخلوقات كه خلقى ننمودند و نمينمايند نسبت و شباهتى بآنها ندارد و نبايد آنها را مانند خدا عبادت نمود و از آنها حاجت خواست و آيا نبايد كسيكه خود را عاقل ميداند اندك توجّهى باين موضوع مهم نمايد تا متذكّر شود كه اشتباه بزرگى كرده كه آنها را مانند خدا ستايش نموده و اگر مردم بخواهند بشمارند و تعيين كنند نعمتهاى خدا را كه چه قدر است ممكن نيست و نميتوانند چون از حدّ شمار بيرون است چه رسد بآنكه بخواهند شكر آنها را بجاى آورند چون كسى نمى‌تواند تمام نعمتهائى را كه در وجود او جمع است از اعضاء و اجزاء و عروق و اعصاب و حواس و انفاس و غيرها تعداد نمايد چه رسد بموجودات ارضيه و سماويّه كه مدخليت در زندگى او دارند و چه رسد بشكر آنها و شكر بر توفيق شكر گذارى كه آنهم نعمت بزرگى است و موجب تسلسل ميشود در اوّل گلستان فرموده: هر نفسى كه فرو ميرود ممدّ حيات است و چون بر ميآيد مفرّح ذات پس در هر نفسى دو نعمت موجود و بر هر نعمتى شكرى واجب. از دست و زبان كه بر آيد. كز عهده شكرش بدر آيد. پس بايد در مقام اداء شكر نعمت كه عقلا واجب
جلد 3 صفحه 278
است ناچار متمسك و متوسل بمغفرت و رحمت الهى شد تا از گناه تقصير در آن بمقتضاى غفوريّت خود بگذرد و بمقتضاى رحيميت خود قطع نعمت و تعجيل در عقوبت نفرمايد ..
(آیه 14)- نعمت کوهها و دریاها و ستارگان: در اینجا به سراغ بخش مهم دیگری از نعمتهای بی‌پایان خداوند در مورد انسانها می‌رود و نخست از دریاها که منبع بسیار مهم حیات و زندگی است آغاز کرده، می‌گوید: «و او کسی است که دریاها را برای شما تسخیر کرده و به خدمت شما گمارد» (وَ هُوَ الَّذِی سَخَّرَ الْبَحْرَ).
می‌دانیم قسمت عمده روی زمین را دریاها تشکیل می‌دهند، و نیز می‌دانیم نخستین جوانه حیات در دریاها آشکار شده، و قرار دادن آن در خدمت بشر یکی از نعمتهای بزرگ خدا است.
سپس به سه قسمت از منافع دریاها اشاره کرده، می‌فرماید: «تا از آن گوشت تازه بخورید» (لِتَأْکُلُوا مِنْهُ لَحْماً طَرِیًّا).
گوشتی که زحمت پرورش آن را نکشیده‌اید تنها دست قدرت خدا آن را در دل اقیانوسها پرورش داده و رایگان در اختیارتان گذارده است.
دیگر از منافع آن مواد زینتی است که از دریاها استخراج می‌شود لذا اضافه
ج2، ص557
می‌کند: «و زیوری برای پوشیدن (مانند مروارید) از آن استخراج کنید» (وَ تَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْیَةً تَلْبَسُونَها).
یکی از ابعاد معروف چهارگانه روح انسان را حس زیبایی تشکیل می‌دهد که نقش مؤثری در حیات بشر دارد، لذا باید بطرز صحیح و سالمی- دور از هرگونه افراط و تفریط و اسراف و تبذیر- اشباع گردد.
به همین دلیل در اسلام، استفاده از زینت به صورت معقول و خالی از هرگونه اسراف مانند بهره‌گیری از لباسهای خوب، انواع عطریات، بعضی سنگهای قیمتی و مانند آن- مخصوصا در مورد زنان- که نیاز روحیشان به زینت بیشتر است توصیه شده است، ولی باید خالی از اسراف و تبذیر باشد.
بالاخره سومین نعمت دریاها را حرکت کشتیها به عنوان یک وسیله مهم برای انتقال انسان و نیازمندیهای او، ذکر می‌کند، و می‌فرماید: «کشتیها را می‌بینی که آبها را بر صفحه اقیانوسها می‌شکافند» (وَ تَرَی الْفُلْکَ مَواخِرَ فِیهِ).
صحنه‌ای که در برابر سرنشینان کشتی به هنگام حرکت بر صفحه اقیانوسها ظاهر می‌شود چقدر دیدنی است خدا این نعمت را به شما داد تا از آن بهره گیرید «و از فضل او در مسیر تجارت خود از کشتیها استفاده کنید» (وَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ).
با توجه به این همه نعمت، حس شکرگزاری را در شما زنده کند، «و شاید شکر نعمتهای او را به جا آورید» (وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
