ثَمَانِيَةَ أَزْوَاجٍ ۖ مِنَ الضَّأْنِ اثْنَيْنِ وَمِنَ الْمَعْزِ اثْنَيْنِ ۗ قُلْ آلذَّكَرَيْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنْثَيَيْنِ أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَيْهِ أَرْحَامُ الْأُنْثَيَيْنِ ۖ نَبِّئُونِي بِعِلْمٍ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ
ترجمه های فارسی
(برای شما بندگان) هشت جفت، از جنس برّه دو صنف (نر و ماده) و از جنس بز دو صنف (آفرید و حلال کرد). بگو: آیا از این دو جنس نر یا ماده یا بچه‌ای که در شکم ماده‌هاست کدام یک را خدا حرام کرده است؟ شما به من مدرک قطعی ارائه دهید اگر راست می‌گویید.
[از حیوانات حلال گوشت و قابل استفاده شما] هشت نوع همراه با جفتش [را آفرید] از گوسفند یک نر و یک ماده، از بز یک نر و یک ماده، بگو: آیا خدا، نر گوسفند و بز، یا ماده گوسفند و بز را یا آنچه را که رحم آن دو ماده در برگرفته حرام کرده؟ اگر راستگویید از روی علم و دانش به من خبر دهید.
هشت فرد [آفريد و بر شما حلال كرد]: از گوسفند دو تا، و از بز دو تا. بگو: «آيا [خدا] نرها[ى آنها] را حرام كرده يا ماده را؟ يا آنچه را كه رحم آن دو ماده در بر گرفته است؟» اگر راست مى‌گوييد، از روى علم، به من خبر دهيد.
هشت لنگه: از گوسفند، نر و ماده و از بز، نر و ماده. بگو: آيا آن دو نر را حرام كرده است يا آن دو ماده را يا آنچه را در شكم مادگان است؟ اگر راست مى‌گوييد از روى علم به من خبر دهيد.
هشت جفت از چهارپایان (برای شما) آفرید؛ از میش دو جفت، و از بز دو جفت؛ بگو: «آیا خداوند نرهای آنها را حرام کرده، یا ماده‌ها را؟ یا آنچه شکم ماده‌ها در برگرفته؟ اگر راست می‌گویید (و بر تحریم اینها دلیلی دارید)، به من خبر دهید!»
ترجمه های انگلیسی(English translations)
Eight mates: two of sheep, and two of goats. Say, ‘Is it the two males that He has forbidden or the two females, or what is contained in the wombs of the two females? Inform me with knowledge, should you be truthful.’
Eight in pairs-- two of sheep and two of goats. Say: Has He forbidden the two males or the two females or that which the wombs of the two females contain? Inform me with knowledge if you are truthful.
Eight pairs: Of the sheep twain, and of the goats twain. Say: Hath He forbidden the two males or the two females, or that which the wombs of the two females contain? Expound to me (the case) with knowledge, if ye are truthful.
(Take) eight (head of cattle) in (four) pairs: of sheep a pair, and of goats a pair; say, hath He forbidden the two males, or the two females, or (the young) which the wombs of the two females enclose? Tell me with knowledge if ye are truthful:
معانی کلمات آیه
ازواج: جفتها. مفرد آن زوج است. ناگفته نماند در زبان عرب به نر و ماده هر دو زوج گويند. زوجين به معنى يك نر و يك ماده است. به خلاف زبان فارسى كه زوجين به معنى دو جفت يعنى چهار فرد است. على هذا مراد از ثمانية ازواج اينجا چهار نر و چهار ماده يعنى هشت لنگه است.
ضأن: گوسفند: به معنى مطلق گوسفند است. اعم از نر و ماده.
معز: بز. اين كلمه مثل ضأن فقط يك بار در قرآن آمده است، اعم از نر و ماده.
ءالذكرين: اين لفظ مركب است از همزه استفهام و «الذكرين» يعنى آيا دو مذكر را حرام كرده يا دو مؤنث را.
الانثيين: تثنيه انثى است يعنى دو انثى و دو مؤنث.
نبئونى: نبأ: خبر مهم. نبئونى» خبر دهيد به من.
ارحام: رحم (به فتح اول و كسر دوم). رحم حيوان و انسان. جمع آن ارحام است.[۱]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
ثَمانِيَةَ أَزْواجٍ مِنَ الضَّأْنِ اثْنَيْنِ وَ مِنَ الْمَعْزِ اثْنَيْنِ قُلْ آلذَّكَرَيْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنْثَيَيْنِ أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَيْهِ أَرْحامُ الْأُنْثَيَيْنِ نَبِّئُونِي بِعِلْمٍ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ «143»
(خداوند براى شما حلال كرده است) هشت زوج از حيوانات را. از گوسفند دو زوج (نر و ماده) و از بز، دو زوج (به كسانى كه از پيش خود، بعضى چهارپايان را تحريم مى‌كنند) بگو: آيا خداوند نرهاى آنها را حرام كرده يا ماده‌هاى آنها را يا آنچه را شكم آنها در برگرفته است؟ اگر راست مى‌گوييد از روى علم و دانش به من خبر دهيد.
وَ مِنَ الْإِبِلِ اثْنَيْنِ وَ مِنَ الْبَقَرِ اثْنَيْنِ قُلْ آلذَّكَرَيْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنْثَيَيْنِ أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَيْهِ أَرْحامُ الْأُنْثَيَيْنِ أَمْ كُنْتُمْ شُهَداءَ إِذْ وَصَّاكُمُ اللَّهُ بِهذا فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى عَلَى اللَّهِ كَذِباً لِيُضِلَّ النَّاسَ بِغَيْرِ عِلْمٍ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ «144»
جلد 2 - صفحه 570
و از شتر دو زوج (نر و ماده) و از گاو دو زوج (نر و ماده) را (براى شما حلال كرده است) بگو: آيا خداوند نرهاى اين دو را حرام كرده يا ماده‌ها را يا آنچه را كه شكم آن دو در برگرفته است؟ يا مگر شما شاهد و حاضر بوده‌ايد كه خداوند به حرمت اين گوشت‌ها به شما سفارش كرده است؟! پس كيست ستمكارتر از كسى كه به خداوند، دروغ بندد تا مردم را از روى نادانى گمراه سازد؟ قطعاً خداوند، گروه ستمكار را هدايت نمى‌كند.
نکته ها
كلمه‌ى «زوج» هم به مجموع نر و ماده گفته مى‌شود و هم به هر يك از نر و ماده به تنهايى. در اين آيه به هر كدام به تنهايى گفته شده و مراد از هشت جفت، هشت عدد است، چهار نر و چهار ماده كه چهار تا در آيه‌ى 143 و چهار تا در آيه‌ى 144 بيان شده است. در آيه‌ى 45 سوره‌ى نجم نيز كلمه‌ى «زوج» در يك فرد بكار رفته است، نه در دو تا. «خَلَقَ الزَّوْجَيْنِ الذَّكَرَ وَ الْأُنْثى»
در آيه 6 سوره‌ى زمر، خلقت هشت نر و ماده‌ى حيوانات در كنار خلقت انسان بيان شده است. «خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ، ثُمَّ جَعَلَ مِنْها زَوْجَها وَ أَنْزَلَ لَكُمْ مِنَ الْأَنْعامِ ثَمانِيَةَ أَزْواجٍ»
احتمال دارد كه ترتيب نام بردن از حيوانات چهارگانه، اشاره به برترى آنها در مصرف باشد. (گوسفند، بز، شتر و گاو)
در بعضى روايات، «ثَمانِيَةَ أَزْواجٍ» به 16 فرد تفسير شده كه اين چهار حيوان هر كدام دو نوع يكى نر يكى ماده و هر كدام اهلى و وحشى دارد. امام هادى عليه السلام فرمود: گاوميش از نوع گاو وحشى است. «1»
پیام ها
1- در فتوا يا عقيده به حلال و حرام چيزى، علم لازم است. «نَبِّئُونِي بِعِلْمٍ»
«1». تفسير برهان، ج 1، ص 558.
جلد 2 - صفحه 571
2- حلال بودن نيازى به دليل ندارد زيرا اصل در خوردنى‌ها حِلّيّت است بلكه حرام بودن دليل لازم دارد. قُلْ آلذَّكَرَيْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنْثَيَيْنِ ... نَبِّئُونِي بِعِلْمٍ
3- افترا بر خدا، بزرگ‌ترين ظلم است. «فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى عَلَى اللَّهِ»
4- دروغ بستن به خدا، مايه‌ى گمراه ساختن مردم است. «لِيُضِلَّ النَّاسَ»
5- افترا، انسان را از هدايت‌پذيرى خارج مى‌كند. «لا يَهْدِي»
6- باورها و عقائد يا بايد بر اساس علم و عقل باشد كه در آيه‌ى قبل خوانديم، «نَبِّئُونِي بِعِلْمٍ» و يا بر اساس شرع. «أَمْ كُنْتُمْ شُهَداءَ إِذْ وَصَّاكُمُ اللَّهُ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
ثَمانِيَةَ أَزْواجٍ مِنَ الضَّأْنِ اثْنَيْنِ وَ مِنَ الْمَعْزِ اثْنَيْنِ قُلْ آلذَّكَرَيْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنْثَيَيْنِ أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَيْهِ أَرْحامُ الْأُنْثَيَيْنِ نَبِّئُونِي بِعِلْمٍ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ (143)
«1» نهايه، ابن اثير، جلد 5، صفحه 282.
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 392
بعد از آن، تفسير حموله و فرش را فرمايد:
ثَمانِيَةَ أَزْواجٍ: آفريد حق تعالى چهارپايان را هشت زوج. زوج آن را گويند كه با زوج و جنس خود مزاوجت كند، پس مذكر زوج انثى، و انثى زوج مذكر، هر دو را نيز زوج گويند، و اينجا مراد اول است مِنَ الضَّأْنِ اثْنَيْنِ: از آنها كه پشم دارند، يعنى ميش دو زوج را آفريد يكى قوچ و ديگر جفت آن.
مراد قوچ و ميش است وَ مِنَ الْمَعْزِ اثْنَيْنِ: و از آنها كه مو دارند يعنى بز و زوچ و زوج را يكى نر و ديگر ماده آن قُلْ آلذَّكَرَيْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنْثَيَيْنِ: بگو اى پيغمبر صلى اللّه عليه و آله بر وجه انكار به كسانى كه تحريم انعام كرده‌اند، آيا دو نر را كه قوچ و تيس (ماده بز) است حرام نموده خدا، يا دو ماده را كه ميش و بز باشد أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَيْهِ أَرْحامُ الْأُنْثَيَيْنِ: يا حرام نموده آن را، مشتمل است بر او رحمهاى آن دو ماده، خواه آنچه در رحمها است نر باشد يا ماده نَبِّئُونِي بِعِلْمٍ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ: خبر دهيد مرا به امرى معلوم تا دلالت كند بر آنكه خدا حرام نموده بعضى آنها را اگر هستيد راستگويان كه تحريم از جانب خدا است.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
ثَمانِيَةَ أَزْواجٍ مِنَ الضَّأْنِ اثْنَيْنِ وَ مِنَ الْمَعْزِ اثْنَيْنِ قُلْ آلذَّكَرَيْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنْثَيَيْنِ أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَيْهِ أَرْحامُ الْأُنْثَيَيْنِ نَبِّئُونِي بِعِلْمٍ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ (143)
ترجمه
هشت جفت از گوسفند دو و از بزد و بگو آيا آندو نر را حرام كرد يا آندو ماده را يا آنچه را مشتمل باشد بر آن رحمهاى آندو ماده خبر دهيد مرا بدانش اگر باشيد راستگويان.
تفسير
خداوند بيان فرمود انعام حلال گوشت را كه در آيه سابقه امر بخوردن آنها شده بود كه هشت جفتند از گوسفند دو جفت نر و ماده اهلى و وحشى و از بز دو جفت نر و ماده اهلى و وحشى اين چهار جفت و چهار جفت ديگر را در آيه بعد ذكر ميفرمايد پس از آن امر فرمود پيغمبر خود را كه از اهل بدعت بطور انكار سؤال فرمايد كه آيا خداوند نرهاى آنها را حرام فرموده يا ماده‌هاى آنها را يا جنين‌هاى ماده‌ها را و بخواهد از ايشان كه دليلى بر طبق مدّعاى خودشان اقامه نمايند اگر راست ميگويند ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
ثَمانِيَةَ أَزواجٍ مِنَ الضَّأنِ اثنَين‌ِ وَ مِنَ المَعزِ اثنَين‌ِ قُل آلذَّكَرَين‌ِ حَرَّمَ أَمِ الأُنثَيَين‌ِ أَمَّا اشتَمَلَت عَلَيه‌ِ أَرحامُ الأُنثَيَين‌ِ نَبِّئُونِي بِعِلمٍ إِن كُنتُم صادِقِينَ (143) وَ مِنَ الإِبِل‌ِ اثنَين‌ِ وَ مِنَ البَقَرِ اثنَين‌ِ قُل آلذَّكَرَين‌ِ حَرَّمَ أَمِ الأُنثَيَين‌ِ أَمَّا اشتَمَلَت عَلَيه‌ِ أَرحامُ الأُنثَيَين‌ِ أَم كُنتُم شُهَداءَ إِذ وَصّاكُم‌ُ اللّه‌ُ بِهذا فَمَن أَظلَم‌ُ مِمَّنِ افتَري عَلَي اللّه‌ِ كَذِباً لِيُضِلَّ النّاس‌َ بِغَيرِ عِلم‌ٍ إِنَّ اللّه‌َ لا يَهدِي القَوم‌َ الظّالِمِين‌َ (144)
هشت زوج از گوسفند دو زوج و از بز دو زوج بگو آيا دو نرها را خدا حرام كرده يا دو ماده يا بچه‌هايي که در رحم آن دو ماده است خبر دهيد مرا بدانايي اگر راست مي‌گوييد و از شتر دو زوج و از گاو دو زوج بگو آيا دو نر آنها را حرام كرده يا دو ماده يا آنچه در رحم دو ماده است آيا شما شاهد بوديد زماني که خدا شما را باين حكم وصيت فرموده پس كيست ظالم‌تر از كسي که افتراء بخدا ميزند دروغ را براي اينكه مردم را گمراه كند بدون اينكه علم داشته باشد محققا خدا هدايت نميكند قوم ستمكاران را.
ثَمانِيَةَ أَزواجٍ راجع بآيات قبل است که آيه وَ جَعَلُوا لِلّه‌ِ مِمّا ذَرَأَ مِنَ الحَرث‌ِ وَ الأَنعام‌ِ نَصِيباً الاية و آيه وَ قالُوا هذِه‌ِ أَنعام‌ٌ وَ حَرث‌ٌ حِجرٌ الاية و آيه وَ قالُوا ما فِي بُطُون‌ِ هذِه‌ِ الأَنعام‌ِ الاية و جمله وَ حَرَّمُوا ما رَزَقَهُم‌ُ اللّه‌ُ که تفسير اينها گذشت و اينکه جمله دو احتمال دارد يكي آنكه مراد هشت زوج باشد که شانزده فرد است دو زوج ضأن و دو زوج معز و دو زوج ابل و دو زوج بقر، ديگر آنكه مراد هشت فرد باشد که چهار زوج است يك زوج ضأن و يك زوج معز و يك زوج ابل و يك زوج بقر و معني تغيير ميكند مِنَ الضَّأنِ اثنَين‌ِ يك زوج يا دو زوج و همچنين وَ مِنَ المَعزِ اثنَين‌ِ.
قل اي رسول محترم صلّي اللّه عليه و آله و سلّم باين كفار قريش آلذَّكَرَين‌ِ حَرَّمَ الف
جلد 7 - صفحه 227
استفهام يعني آيا دو نر از ضأن و معز، و فاعل حرّم خداوند است يعني خداوند نرها را حرام كرده أَمِ الأُنثَيَين‌ِ يا ماده‌ها را أَمَّا اشتَمَلَت عَلَيه‌ِ أَرحامُ الأُنثَيَين‌ِ که بچه در رحم ماده‌ها كدام يك از اينکه سه قسمت را حرام فرموده البته آنها جواب ميدهند بآنچه در آيات قبلي از آنها نقل شده از آنها مطالبه مدرك فرما که مفاد نَبِّئُونِي بِعِلمٍ باشد و چون مدرك علمي ندارند و احدي از انبياء همچه حكمي نكرده لذا كذب محض است إِن كُنتُم صادِقِينَ زيرا امتياز صدق و كذب باقامه دليل است و مدرك علمي.
وَ مِنَ الإِبِل‌ِ اثنَين‌ِ وَ مِنَ البَقَرِ اثنَين‌ِ بدو احتمال با آنها بفرما آيا نرهاي آنها را حرام كرده يا ماده‌هاي آنها را أَمَّا اشتَمَلَت عَلَيه‌ِ أَرحامُ الأُنثَيَين‌ِ چه موقع همچه حكمي صادر شده أَم كُنتُم شُهَداءَ شهادت ميدهيد إِذ وَصّاكُم‌ُ اللّه‌ُ بِهذا البته چون همچه دستوري از خدا صادر نشده و همچه شهادتي نميتوانيد داد بلكه افتراء محض است.
فَمَن أَظلَم‌ُ مِمَّنِ افتَري عَلَي اللّه‌ِ هم ظلم بنفس است، كذب بر خدا از معاصي كبيره است و هم ظلم بغير که ديگران را در ضلالت مياندازد و هم ظلم بدين و شريعت که بدعت در دين گذارده كذبا تأكيد است و الّا در مفهوم افتراء كذب مأخوذ است لِيُضِلَّ النّاس‌َ بِغَيرِ عِلم‌ٍ در موضوع احكام تا علم قطعي يا حجة شرعي در دست نباشد نميتوان تكلم كرد حتي مظنه در احكام شرعيه حجة نيست حتي خبري که حجيتش ثابت نشده نميتوان مدرك قرار داد و بدون حجة حرام و مورد غضب خداوند است إِنَّ اللّه‌َ لا يَهدِي القَوم‌َ الظّالِمِين‌َ ظالم چه مشرك باشد چه كافر چه مضل‌ّ چه مبدع تماما ظالم هستند و قابل هدايت نيستند (بگذار تا بميرد در عين خودپرستي)
228
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 143)
در این آیه به عنوان توضیح، قسمتی از حیوانات حلال گوشت و قسمتی از حیواناتی را که هم باربرند و هم برای تغذیه انسان قابل استفاده اند، شرح می دهد و می گوید: «خداوند هشت جفت از چهارپایان را برای شما آفرید، از گوسفند و می ش یک جفت (نر و ماده) و از بز یک جفت (نر و ماده)» (ثَمانِیةَ أَزواجٍ مِنَ الضَّأنِ اثنَینِ وَ مِنَ المَعزِ اثنَینِ).
پس از ذکر این چهار زوج بلافاصله به پیامبرش دستور می دهد که «از آنها صریحا بپرس: آیا خداوند نرهای آنها را حرام کرده یا ماده ها را»! (قُل آلذَّکرَینِ حَرَّمَ أَمِ الأُنثَیینِ). « یا حیواناتی که در شکم می شها یا بزهای ماده است» (أَمَّا اشتَمَلَت عَلَیهِ أَرحامُ الأُنثَیینِ).
بعد اضافه می کند: «اگر راست می گویید و بر تحریم هر یک از این حیوانات از روی علم و دانش دلیلی دارید به من خبر دهید» (نَبِّئُونِی بِعِلمٍ إِن کنتُم صادِقِینَ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
تفسیر های عربی
پانویس
منابع
