When you were saying to the faithful, ‘Is it not enough for you that your Lord should aid you with three thousand angels sent down?’
When you said to the believers: Does it not suffice you that your Lord should assist you with three thousand of the angels sent down?
When thou didst say unto the believers: Is it not sufficient for you that your Lord should support you with three thousand angels sent down (to your help)?
Remember thou saidst to the Faithful: "Is it not enough for you that Allah should help you with three thousand angels (Specially) sent down?
معانی کلمات آیه
«مُنزَلِینَ»: روانه‌شدگان. صفت (ثَلاثَةِ آلافٍ) یا حال (الْمَلآئِکَةِ) است.
نزول
محل نزول:
اين آيه همچون ديگر آيات سوره آل عمران در مدينه بر پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله نازل گرديده است. [۱]
شأن نزول آیات 124 و 125:
از شعبى روايت كنند كه در جنگ بدر به مسلمين خبر رسيد كه كرز بن جابر كه از دشمنان اسلام بود. براى جنگ با مسلمين از مشركين كمك خواسته است اين امر بر مسلمين گران آمد و آيه 124 نازل گرديد، بعضى گويند كه كرز بن جابر به كمك مشركين آمده بود و اين امر به رسول خدا صلی الله علیه و آله و مسلمين گران آمد. سپس براى تسكين خاطر پيامبر و مسلمين اين آيات نازل شد و كرز بن جابر در اين جنگ فرار كرد و به مشركين كمك ننمود و مسلمين احتياجى به مدد و كمك پيدا نكردند[۲].[۳]
إِذْ تَقُولُ لِلْمُؤْمِنِينَ: ياد بياور اى پيغمبر زمانى را كه مى‌گفتى مر مؤمنين را كه به جهت كمى عدد خود و بسيارى عده دشمن مضطرب شده بودند، أَ لَنْ يَكْفِيَكُمْ: آيا كفايت نمى‌كند شما را در نصرت، أَنْ يُمِدَّكُمْ رَبُّكُمْ: اينكه مدد فرمايد شما را پروردگار شما، بِثَلاثَةِ آلافٍ مِنَ الْمَلائِكَةِ مُنْزَلِينَ: به سه هزار سوار ملائكه در حالى كه نازل شوندگانند از آسمان.
نكته: همزه استفهام براى انكار، و «لن» براى تأكيد نفى است.
هنگاميكه ميگفتى بمؤمنين آيا كفايت نمى‌كند شما را كه مدد كند شما را پروردگارتان بسه هزار نفر از ملائكه فرستاده شدگان..
تفسير
بعضى گفته‌اند ظرف بدل ثانى است از آيه و اذ غدوت من اهلك و وعده نزول ملائكه در جنك احد بوده نهايت آنكه چون صبر و تقوى را مسلمين شعار ننمودند ملائكه كمك نكردند ولى در معركه حاضر بودند لذا وقتى پيغمبر علم اسلام را در دست كسى ديد كه او را نشناخت و تصور فرمود مصعب ابن عمير است سؤال فرمود جواب گفت من مصعب نيستم ولى اصح و اشهر و مطابق روايات ائمه هدى نزول ملائكه در بدر بوده و اول هزار ملك بكمك آمدند بعد دو هزار و پيغمبر سؤال فرمود كافى است مسلمانان تقاضاى زياده نمودند و پيغمبر بشرط صبر و تقوى وعده دو هزار ديگر فرمود كه جمعا پنج هزار شد و اللّه اعلم.
قضيه بدر در هفدهم رمضان بود و شب هفدهم تقابل لشگر اسلام با لشگر مشركين در بدر واقع و روزش جنگ بدر شروع شد و سه هزار ملك در شب از آسمان نازل شدند برياست سه ملك مقرب جبرئيل و ميكائيل و اسرافيل هر يك با هزار ملك، و در اخبار دارد که با عمامه‌هاي سفيد داراي دو تحت الحنك يكي قدام و ديگري خلف.
جلد 4 - صفحه 338
و از بسياري از اخبار استفاده ميشود که حضرت رسول صلّي اللّه عليه و آله و سلّم در ليلة البدر فرمود كيست برود و براي ما از چاه آب بياورد احدي جرئت نكرد زيرا هوي بسيار سرد بود و تاريك و بادهاي شديد و خوف از مشركين داشتند جز علي عليه السّلام مشك برداشت و رفت و تناب هم نداشت، رفت در چاه و مشك را پر از آب نمود و بيرون آمد و تا آمد خدمت پيغمبر صلّي اللّه عليه و آله و سلّم حضرت فرمود بسيار طول كشيد عرض كرد بادهاي سخت سه مرتبه وزيد نشستم تا ساكت شود، حضرت فرمود باد اول جبرئيل بود با هزار ملك، دوم ميكائيل با هزار، سوم اسرافيل با هزار و اينها مأمور بودند که اولا بر تو سلام كنند سپس بياري ما آيند، و همين است مراد قائل به اينكه در يك شب سه هزار و سه فضيلت براي امير المؤمنين عليه السّلام بود.
و مفاد اشعار سيّد حميري در مدح امير المؤمنين عليه السّلام است که از جمله آنها اينکه سه شعر است:
ذاك الذي سلّم في ليلة
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 124)- سپس خاطره یاری مسلمانان را در میدان بدر به وسیله فرشتگان یادآوری کرده و می‌گوید: «در آن هنگام که تو، به مؤمنان می‌گفتی: آیا کافی نیست پروردگارتان شما را به سه هزار نفر از فرشتگان که (از آسمان) فرود آیند
(1) مشروح ماجرای احد را ذیل همین آیه در «تفسیر نمونه» مطالعه فرمایید.
