آیه 117 سوره نساء
| <<116 | آیه 117 سوره نساء | 118>> | |||||||||||||
| |||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
(مشرکان) نمی‌خوانند غیر خدای عالم جز دخترانی را (بتهایی را که نام دختران بر آنها نهاده‌اند) و نمی‌خوانند جز شیطان سرکش را.
مشرکان به جای خدا جز جماداتی را [که هیچ اثری ندارند، و همیشه محکوم تأثیر عوامل دیگرند] نمی پرستند، و در حقیقت جز شیطانِ سرکشِ گمراه را اطاعت نمی کنند.
[مشركان]، به جاى او، جز بتهاى مادينه را [به دعا] نمى‌خوانند، و جز شيطان سركش را نمى‌خوانند.
نمى‌خوانند سواى الّله مگر الاهه‌هايى را و نمى‌خوانند سواى اللّه مگر شيطانى سركش را.
آنچه غیر از خدا می‌خوانند، فقط بتهایی است (بیروح)، که هیچ اثری ندارد؛ و (یا) شیطان سرکش و ویرانگر است.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
اناثا: انث: انفعال و نرم شدن، انيث: آهن نرم. اناث جمع انثى ظاهرا به معنى منفعلهاست.
مريدا: مرد: عارى بودن و مستمرّ بودن. شجرا مرد: درختى كه از برگ عارى و خالى است. شيطان مريد يعنى : شيطان عارى از فائده (بى فائده).[۱]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
إِنْ يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ إِلَّا إِناثاً وَ إِنْ يَدْعُونَ إِلَّا شَيْطاناً مَرِيداً «117»
(مشركان) به جاى خدا، جز معبودانى مؤنث (كه نام زن بر آنها نهاده‌اند مانند لات و مناة وعُزّى) نمى‌خوانند وجز شيطان سركش وطغيانگر را نمى‌خوانند.
نکته ها
آيه‌ى قبل، مشركان را در ضلالت و گمراهى دانست، اين آيه، علّت آن را پرستش بتها و پيروى از شيطان مى‌داند.
مراد از معبودانِ مؤنث در آيه «إِناثاً»، يا بت‌هايى است‌كه مشركان نام‌هاى مؤنث چون لات و مناة و عُزّى بر آنها مى‌گذاشتند و يا فرشتگان كه به عقيده‌ى مشركان دختران خدا بودند. شايد هم مراد از «اناث» در آيه، موجود تأثيرپذير و ضعيف است و لذا صلاحيّت پرستش را ندارد.
پیام ها
1- معبودهاى غير الهى، يا ضعيفند يا طيغانگر. إِلَّا إِناثاً ... إِلَّا شَيْطاناً مَرِيداً
2- فرار از معبود حقّ، راهى جز پناه به معبودهاى باطل و شيطان ندارد. إِلَّا إِناثاً ... إِلَّا شَيْطاناً مَرِيداً
3- همه‌ى راههاى انحرافى، به يك راه- پيروى از شيطان- منتهى مى‌شود. «إِنْ يَدْعُونَ إِلَّا شَيْطاناً مَرِيداً»
4- پرستش هر معبودى جز خداوند در حقيقت شيطان‌پرستى است. يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ ... شَيْطاناً مَرِيداً
تفسير نور(10جلدى)، ج2، ص: 165
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
إِنْ يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ إِلاَّ إِناثاً وَ إِنْ يَدْعُونَ إِلاَّ شَيْطاناً مَرِيداً (117)
پس از حال مشركان اخبار مى‌فرمايد:
إِنْ يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ إِلَّا إِناثاً: و نمى‌پرستند غير حق تعالى، مگر اناث و مادگان را. بتان را اناث مى‌گويند به واسطه تأنيث اسماء آنها، مثل «لات» و «عزى» و «مناة» و غير آن، و بدين جهت هر قبيله‌اى را بتى بوده كه آن را مى‌پرستيدند و آن را انثى بنى فلان مى‌ناميدند. و يا به واسطه آنكه بتان جماد، و جمادات مشابه اناثند به سبب انفعال آنها، و مى‌شايد كه حق تعالى ذكر آنها نموده به اين اسم، جهت تنبيه بر آنكه مشركان عبادت چيزى مى‌كنند كه به اناث تسميه كرده‌اند، به جهت آنكه منفعلند نه فاعل. و از صفات معبود آن است كه فاعل غير منفعل باشد، تا دليل باشد بر تناهى جهل و فرط حماقت ايشان. و در تفسير المسير آورده كه بتان را به صورت زنان مى‌ساختند. و گفته‌اند مراد از اين اناث، ملائكه‌اند، لقولهم: «الملائكة بنات اللّه».
وَ إِنْ يَدْعُونَ إِلَّا شَيْطاناً مَرِيداً: و نمى‌پرستند مگر شيطان گم گشته در وادى ضلالت و بيرون رفته از طاعت حضرت عزت را، چه اوست كه امر كرده مشركان را بر عبادت اوثان، و اغواى ايشان نموده بر آن. پس اطاعت و عبادت اصنام، همان طاعت و عبادت او باشد. ابو حمزه ثمالى در تفسير خود آورده كه ميان هر بتى از بتان، شيطانه بوده كه با سدنه تكلم و اغواى آنها مى‌نمود و به اين سبب تسميه يافته‌اند به اناث. يا به جهت ضعف و عدم خبرت آنها بوده، مانند زنان كه ناقصات العقولند. خلاصه شيطان سركش مردود، بى‌واسطه يا به واسطه اتباع خود، مشركان را به عبادت اوثان دعوت نموده.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
إِنْ يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ إِلاَّ إِناثاً وَ إِنْ يَدْعُونَ إِلاَّ شَيْطاناً مَرِيداً (117)
ترجمه
نمى‌خوانند از سواى او مگر اناث را و نمى‌خوانند مگر شيطان سركش را..
تفسير
گفته‌اند معمول اعراب در زمان جاهليت آن بوده كه هر قبيله براى خودشان بتى و معبودى اختيار مينمودند و در نام آن بت علامت تانيث قرار ميدادند از قبيل لات و غرّى و منات و نائله و مى‌گفتند انثى فلان و اراده مى‌كردند بت آنقبيله را
جلد 2 صفحه 126
و در مجمع از تفسير ابو حمزه ثمالى نقل نموده كه هر بتى داراى شيطان مؤنّثى بود كه خود را بنگهبانان آن بت ارائه ميداد و با آنها حرف ميزد و اين كار را شيطان براى اغواى آنها ميكرد و آن شيطانى است كه خداوند او را در اين آيه بتمرد وصف نموده و در آيه بعد لعن فرموده است حقير عرض مى‌كنم بنابر اين تفسير وجه اتحاد دعوت بت و شيطان واضح است و بنابر تفسير اول باعتبار آنستكه مراد از دعوت عبادت است و عبادت بت چون بامر شيطان است اطاعت و عبادت او حساب ميشود و مريد كسى است كه از اطاعت مولاى خود خارج شود و در او روى رستگارى نباشد.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
إِن يَدعُون‌َ مِن دُونِهِ إِلاّ إِناثاً وَ إِن يَدعُون‌َ إِلاّ شَيطاناً مَرِيداً (117)
إِن يَدعُون‌َ ان نافيه است بقرينه استثناء و مراد از يدعون عبادت و خضوع و خشوع نزد آنها مِن دُونِهِ يعني غير از خدا پس معني اينکه ميشود که عبادت نميكنند غير خدا را إِلّا إِناثاً مگر زنهايي را، اناث جمع انثي است مقابل ذكور جمع ذكر، و تعبير باناث بعضي گفتند مراد ملائكه هستند چون معتقد بودند که ملائكه دختران خدا هستند چنانچه در بسياري از آيات باين مطلب اشاره دارد مثل آيه شريفه أَ فَرَأَيتُم‌ُ اللّات‌َ وَ العُزّي وَ مَناةَ الثّالِثَةَ الأُخري أَ لَكُم‌ُ الذَّكَرُ وَ لَه‌ُ الأُنثي و النجم آيه 19- 21 و مثل آيه شريفه فَاستَفتِهِم أَ لِرَبِّك‌َ البَنات‌ُ وَ لَهُم‌ُ البَنُون‌َ أَم خَلَقنَا المَلائِكَةَ إِناثاً وَ هُم شاهِدُون‌َ و الصافات آيه 149 و 150 و غير اينها از آيات ديگر.
و بعضي گفتند مراد اوثان مثل لات و عزي و ساير بتها هستند و آنها را باسم اناث تعبير كرده‌اند چون لات تأنيث اللّه است و عزي تأنيث اعز است.
و بعضي گفتند اسامي بتها اسامي نساء بوده براي هر بتي هم يك اسمي از آنها انتخاب كردند لكن ما مدركي از اخبار براي اينکه اقوال پيدا نكرديم و قول مفسرين هم مدرك نيست چون تفسير برأي است.
جلد 5 - صفحه 210
شايد بتوان گفت که مقتضاي اطلاق آيه شامل جميع آنها بشود و هر يك از اينکه تفسيرات بيان يكي از مصاديق است بلكه بتوان گفت که مراد ازدواج باشند چنانچه در خبر است
دينهم دنانيرهم و قبلتهم نسائهم.
و تعبير به يدعون نمود و يعبدون نفرمود بمعني توجه و اطاعت آنها است چنانچه امروز مشاهده ميشود که زنها فرمان فرما هستند بر شوهرها و هر چه بگويند يا بخواهند آنها انجام ميدهند بالطوع و الرغبة و از اينکه بيان رفع دو اشكال هم ميشود
(اشكال اول)
اينكه در آيه تناقض است زيرا در جمله اول ميفرمايد إِن يَدعُون‌َ مِن دُونِهِ إِلّا إِناثاً مقتضاي آن انحصار باناث است و غير اناث حتي شيطان را لا يدعون، و جمله ثانيه غير از شيطان را لا يدعون حتي اناث را و اينکه دو جمله تناقض است.
(اشكال دوم)
اينكه مسلما بعض مشركين عبده شمس و قمر و كواكب هستند و بعضي آتش پرست و بعضي گاو و گوساله پرست و بعضي درخت پرست و غير اينها و اينکه با ظاهر آيه تنافي دارد.
(و اما جواب)
اولا تمام طبقات مشركين شرك آنها باغواي شيطان است و در عين شرك اطاعة شيطان ميكنند پس اينکه دو جمله يكيست و تناقض ندارد.
و ثانيا كلمه يدعون اطلاقي ندارد که شامل تمام مشركين باشد ممكن است مراد خصوص مشركين که عبده ملائكه يا اوثان باشند به بياني که ذكر شد.
و ثالثا اينکه جمله اطلاق ندارد و مفادش مثل اينست که بگويي اكرم العلماء الا زيدا و اكرم العلماء الا عمروا که مفادش اينکه ميشود اكرم العلماء الا زيدا و عمروا و اينجا مفادش ان يدعون الا اناثا و شيطانا ميشود وَ إِن يَدعُون‌َ دوم
جلد 5 - صفحه 211
تأكيد است و مفادش ان يدعون الا اناثا و إِلّا شَيطاناً مَرِيداً.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 117)
نقشه های شیطان
این آیه توضیحی است برای حال مشرکان، که در آیه قبل به سرنوشت شوم آنها اشاره شد و در حقیقت علت گمراهی شدید آنها را بیان می کند و می گوید: آنها به قدری کوتاه فکرند که خالق و آفریدگار جهان پهناور هستی را رها کرده و در برابر موجوداتی سر تعظیم فرود می آورند که کمترین اثر مثبتی ندارند و «آنچه غیر از خدا می خوانند، فقط بتهایی است (بیروح)، که هیچ اثری ندارد و ( یا ) شیطان سرکش و ویرانگر است» (إِن یدعُونَ مِن دُونِهِ إِلّا إِناثاً وَ إِن یدعُونَ إِلّا شَیطاناً مَرِیداً).
قابل توجه این که: معبودهای مشرکان در این آیه منحصر به دو چیز شناخته شده «اناث» و «شیطان مرید».
«اناث» جمع «انثی» به معنی موجود نرم و قابل انعطاف است.
یعنی آنها معبودهایی را می پرستیدند که مخلوق ضعیفی بیش نبودند و به آسانی در دست آدمی به هر شکل درمیآمدند، تمام وجودشان تأثر و «انعطاف پذیری» و تسلیم در برابر حوادث بود، و به عبارت روشنتر، موجودهایی که هیچ گونه اراده و اختیاری از خود نداشتند و سر چشمه سود و زیان نبودند.
اما «شیطان مرید» یعنی شیطانی که تمام صفات فضیلت از شاخسار وجودش فرو ریخته و چیزی از نقاط قوت در او باقی نمانده است.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
- ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
