آیه 114 سوره هود

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
مشاهده آیه در سوره

وَأَقِمِ الصَّلَاةَ طَرَفَيِ النَّهَارِ وَزُلَفًا مِنَ اللَّيْلِ ۚ إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ ۚ ذَٰلِكَ ذِكْرَىٰ لِلذَّاكِرِينَ

مشاهده آیه در سوره


<<113 آیه 114 سوره هود 115>>
سوره : سوره هود (11)
جزء : 12
نزول : مکه

ترتیل

ترجمه (مکارم شیرازی)

ترجمه های فارسی

و نماز را در دو طرف (اول و آخر) روز به پا دار و نیز در ساعات آغازین شب، که البته حسنات و نکوکاریها، سیّئات و بدکاریها را نابود می‌سازد، این (نماز یا این سخن که حسنات شما سیّئات را محو می‌کند) یادآوریی است برای اهل ذکر و پندی بر مردم آگاه است.

ترجمه های انگلیسی(English translations)

Maintain the prayer at the two ends of the day, and during the early hours of the night. Indeed good deeds efface misdeeds. That is an admonition for the mindful.

معانی کلمات آیه

زلفا: زلفى: نزديكى. زلف: نزديكيها. مثل : قربى و قرب.

ذكرى: يادآورى. تذكار و موعظه.[۱]

نزول

ابن مسعود گوید: مردى به زنى رسید و او را از زن مزبور خوش آمد، وى را بوسید. سپس این مرد نزد پیامبر آمد و رسول خدا صلی الله علیه و آله را از رفتار زشت خود خبر داد. این آیه نازل گردید. سپس آن مرد گفت: یا رسول اللّه این آیه فقط براى من در این مورد بخصوص نازل شده است؟ پیامبر فرمود: مربوط به تمام امت من است.[۲]

ابوالیسر گوید: زنى نزد من آمد و خواست از خرماى من خریدارى کند به او گفتم من خرماى بهتر از این هم دارم که در منزل من است. اگر می‌خواهى به خانه من بیا تا به تو نشان بدهم. زن مزبور داخل خانه من شد و من او را چون زیبا بود در خانه خود بوسیدم. سپس این رفتار زشت خود را براى رسول خدا صلی الله علیه و آله گفتم. پیامبر بعد از طى طریق و راه رفتن زیاد این آیه به او نازل گردید.[۳]

و نیز مانند این حدیث را علماى عامه از ابوامامة و معاذ بن جبل و ابن عباس و بریدة و دیگران نقل و روایت نموده اند، و داستان مزبور از طریق تفصیل بدین قرار است:

ابوالیسر عمرو بن غزیة الانصارى مردى بود خرمافروش روزى زنى نزد وى آمد که از او خرما بخرد، ابوالیسر به آن زن گفت: خرماى بهتر از این در خانه خود دارم اگر می‌خواهى بیا و ببین سپس اگر خواستى خریدارى آن، زن قبول کرد و به خانه ابوالیسر درآمد پس از داخل شدن زن در خانه، ابوالیسر او را بغل کرد و بوسید.

زن گفت: اى ابوالیسر از خدا بترس و از من دور شو، ابوالیسر از تذکر آن زن به خود آمد و به کنار رفت در حالتى که از فعل بد خود سخت نادم و پشیمان بود نزد رسول خدا صلى الله علیه و آله آمد و گفت: یا رسول اللّه اگر مردى با زنى مراوده و معاشرتى پیدا کند و او را بغل بنماید و خود را به او بچسباند ولى با وى نزدیکى و جماع نکند درباره چنین مردى چه قضاوت خواهى نمود؟

عمر بن الخطاب که در آن میان حضور داشت به ابوالیسر گفت: اگر این رفتار را مستور و پوشیده می‌داشتى و به رسول خدا صلی الله علیه و آله نمى گفتى، بهتر بود زیرا خداوند این عیوب را مى پوشاند.

پیامبر به ابوالیسر فرمود: منتظر دستور خداوند باش. سپس پیامبر براى اداى نماز عصر به مسجد رفت پس از فراغ از نماز عصر جبرئیل آمد و این آیه را نازل نمود.

پیامبر فرمود: ابوالیسر کجاست؟ ابوالیسر که در نماز جماعت حاضر بود نزدیک رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد، پیامبر به او فرمود: آیا نماز عصر را با ما بجاى آورده اى یا نه؟ گفت: بلى یا رسول اللّه، فرمود: برو، همین نماز کفاره رفتار بدى بود که انجام داده اى.

عمر بن الخطاب گفت: یا رسول اللّه این کفاره مخصوص ابوالیسر است یا از براى همه ما به طور عموم است؟ فرمود: براى همه به طور عموم است[۴].[۵]

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)


وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ ذلِكَ ذِكْرى‌ لِلذَّاكِرِينَ «114»

و نماز را در دو طرف روز و اوايل شب بپادار، (زيرا) بدرستى كه كارهاى نيكو (همچون نماز)، بدى‌ها را محو مى‌كند، اين (فرمان)، تذكّرى است براى اهل ذكر.

وَ اصْبِرْ فَإِنَّ اللَّهَ لا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ «115»

و پايدار باش، كه همانا خداوند پاداش نيكوكاران را ضايع نمى‌كند.

نکته ها

در روايات، مراد از دو طرف روز، صبح و مغرب، و مراد از اوايل شب، نماز عشا بيان شده است. «1» البتّه اين آيه در مقام بيان تمام نمازهاى روزانه نيست.

شخصى از اعمال زشت خويش ناراحت بود، لذا پس از نماز در مسجد از پيامبر صلى الله عليه و آله‌


«1». تفسير كنزالدقائق.

جلد 4 - صفحه 129

خواست تا او را حدّ بزند، حضرت به او فرمود: چون بعد از آن عمل خلاف، در نماز جماعت شركت كرده‌اى، خداوند تو را بخشيد. «1»

از امام صادق عليه السلام سؤال شد كه شخصى از طريق طاغوت درآمدهايى را بدست آورده وبا اميد به آيه‌ى‌ «إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ» به فقرا كمك مى‌كند وبه حج مى‌رود؟ حضرت فرمود: «انّ الخطيئة لا تكفر الخطيئة» گناه را نمى‌توان با گناه پوشاند. «2» آنچه را بدست آورده مالِ مردم است وتصرّف در مال مردم به هر شكل حرام است.

اميد بخش‌ترين آيه‌ى قرآن‌:

حضرت على عليه السلام بر جمعى وارد شده و از آنها سؤال فرمودند: آيا مى‌دانيد اميدبخش‌ترين آيه‌ى قرآن كدام است؟! هر كس به فراخور حال خويش آيه‌اى را عنوان كرد:

  • بعضى گفتند: آيه‌ى‌ «إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ» «3» يعنى خداوند جز شرك، گناهان ديگر را مى‌بخشد.
  • بعض ديگر بر آن بودند كه اين آيه است؛ «وَ مَنْ يَعْمَلْ سُوءاً أَوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللَّهَ يَجِدِ اللَّهَ غَفُوراً رَحِيماً» «4» يعنى هر كس خلافكار و ظالم باشد ولى استغفار كند، خداوند را بخشنده و مهربان خواهد يافت.
  • عدّه‌اى اظهار داشتند آيه‌ى‌ «يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى‌ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً» «5» يعنى اى بندگان من كه در حقّ خود اسراف كرده‌ايد! از رحمت خدا مأيوس نشويد، زيرا او همه‌ى گناهان را مى‌بخشد.
  • تعدادى هم نظر به اين آيه داشتند؛ «وَ الَّذِينَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَ مَنْ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ» «6» يعنى كسانى كه اگر كار زشتى انجام دادند و به خودشان ظلم كردند، ياد خداوند مى‌كنند و براى گناهان خويش استغفار مى‌نمايند، و كيست جز خداوند كه گناهان را ببخشد.

«1». تفسير مجمع‌البيان.

«2». تفسير كنزالدقائق.

«3». نساء، 48.

«4». نساء، 110.

«5». زمر، 53.

«6». آل‌عمران، 134.

جلد 4 - صفحه 130

بعد از اينكه حضرت نظرات آنان را شنيد، فرمودند: از حبيبم رسول خدا صلى الله عليه و آله شنيدم كه فرمود: اميدبخش‌ترين آيه در قرآن اين آيه است: «أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ»

سپس پيامبر صلى الله عليه و آله ادامه دادند: يا على! سوگند به خداوندى كه مرا بشير و نذير به سوى مردم مبعوث كرد، وقتى كه انسان براى نماز وضو بگيرد، گناهانش ريخته مى‌شود، و زمانى كه رو به قبله كند، پاك مى‌شود. يا على! مثال اقامه كننده‌ى نمازهاى روزانه، مثل كسى است كه هر روز پنج مرتبه در نهر آبى كه جلوى منزل اوست خود را شستشو كند. «1»

پیام ها

1- رهبر بايد الگوى مردم باشد. فَاسْتَقِمْ‌ ... أَقِمِ‌ ...

2- نماز را بايد با شرايط و آداب كامل بجاى آورد. در كلمه‌ى «اقامه»، معناى كمال و تمام نهفته است. «أَقِمِ الصَّلاةَ»

3- نماز، قوّت قلب مؤمنان است. چون در آيات گذشته، فرمان به استقامت و عدم اعتماد به ظالمان مطرح شد و اين امور نياز به روحيّه‌ى بالا دارد، لذا در اين آيه، خداوند امر به تقويت روح با اهرم نماز مى‌فرمايد. فَاسْتَقِمْ‌ ... وَ أَقِمِ الصَّلاةَ

4- نمازها را بايد در وقت مقرّر انجام داد. «طَرَفَيِ النَّهارِ»

5- نماز، روشن‌ترين نمونه‌ى كار نيك است. أَقِمِ‌ ... إِنَّ الْحَسَناتِ‌ ...

6- اعمال انسان در يكديگر تأثير دارند. «إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ»

7- دستور به نماز، روشن‌ترين پند خداست. «ذلِكَ ذِكْرى‌» (نماز، ذكر الهى است)

8- همه‌ى افراد از تذكّرات الهى، بهره‌مند نمى‌شوند. «ذِكْرى‌ لِلذَّاكِرِينَ»

9- برپايى واقامه‌ى نماز، پشتكار وحوصله مى‌خواهد. «2» «أَقِمِ الصَّلاةَ، وَ اصْبِرْ»


«1». تفاسير مجمع‌البيان و كنزالدقائق.

«2». در آيه‌اى ديگر مى‌فرمايد: «وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَيْها» طه، 132.

تفسير نور(10جلدى)، ج‌4، ص: 131

پانویس

  1. پرش به بالا تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
  2. پرش به بالا صحیح بخارى و صحیح مسلم.
  3. پرش به بالا صحیح ترمذى و دیگران از علماء عامه.
  4. پرش به بالا تفاسیر کشف الاسرار و روض الجنان.
  5. پرش به بالا محمدباقر محقق،‌ نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص458.

منابع