They said, ‘Put him and his brother off for a while, and send heralds to the cities,
They said: Put him off and his brother, and send collectors into the cities:
They said (unto Pharaoh): Put him off (a while) - him and his brother - and send into the cities summoners,
They said: "Keep him and his brother in suspense (for a while); and send to the cities men to collect-
معانی کلمات آیه
ارجه: ارجاء: تأخير انداختن.«ارجى الامر: اخّره». لفظ «ارجه» ، در اين آيه و آيه 36 شعراء آمده است.
هاء در آن براى سكته مى باشد.
أَرْجِهْ وَ أَخاهُ يعنى موسى و برادرش را به تأخير انداز
و در عقوبتشان عجله مكن.
مدائن: شهرها، مفرد آن مدينه است. «مدن فى المكان» يعنى در مكان اقامت گزيد.
شهر را مدينه گويند كه محل اقامت مردم است.
حاشرين: حشر: جمع كردن چيزهاى پراكنده.
حاشر: جمع آورنده. جمع آن ، حاشرين است.[۱]
(اطرافيان فرعون) گفتند: (مجازات) او و برادرش را به تأخير انداز و مأموران را در شهرها براى جمعكردن (ساحران) بفرست.
يَأْتُوكَ بِكُلِّ ساحِرٍ عَلِيمٍ «112»
تا هر ساحر دانا و كارآزمودهاى را نزد تو بياورند.
جلد 3 - صفحه 136
نکته ها
كلمهى «أرج»، فعل امر از ريشهى «رجاء»، هم به معناى حبس كردن و هم به معناى تأخير انداختن است. امّا با توجّه به موج گستردهى دعوت موسى و معجزاتش، به زندان انداختن موسى براى فرعون مناسب نبود، لذا معناى تأخير انداختن مناسبتر است.
در اينجا آمده است: «ساحِرٍ عَلِيمٍ» ولى در آيهى 37 سورهى شعراء با تعبير «سَحَّارٍ عَلِيمٍ» آمده كه نشان دهندهى كمال تخصّص و كار آزمودگى جادوگران است.
پیام ها
1- در حكومتهاى طاغوتى فرعونى، روشنگرى مردم و هر صداى حقّى، مجازاتى در پىدارد. «قالُوا أَرْجِهْ»
2- تخريب شخصيّت، مهمتر از قتل ومجازات است. «أَرْجِهْ» (بنا بر اينكه مراد از «أرجه»، پيشنهاد تأخير مجازات موسى، براى رسوا كردن او در اجتماع باشد.)
3- طاغوتها براى شكستن حقّ، گردهمايى سراسرى و جهانى از متخصّصان تشكيل مىدهند. «يَأْتُوكَ بِكُلِّ ساحِرٍ عَلِيمٍ»
4- كفّار هم مىدانند براى مقابله با كار فرهنگى، بايد كار فرهنگى قوىترى انجام داد. «بِكُلِّ ساحِرٍ عَلِيمٍ»
5- گاهى علم و تخصّص، در دست افراد منحرف و در مسير مبارزه با حقّ قرار مىگيرد. «يَأْتُوكَ بِكُلِّ ساحِرٍ عَلِيمٍ»
قالُوا أَرْجِهْ وَ أَخاهُ: گفتند تأخير كن مهم موسى و برادرش را و در كار آنها تعجيل منما، يا حبس كن ايشان را. و اول اصح است به جهت آنكه ارجاء، به معنى تأخير اوست. ايضا فرعون مىدانست قادر بر حبس ايشان نيست. به سبب مشاهده آن دو معجزه عظيمه، وَ أَرْسِلْ فِي الْمَدائِنِ حاشِرِينَ: و
گفتند واگذار او و برادرش را و بفرست در شهرها جمعآورندگان را
كه بياورند نزد تو هر جادوگر دانائى را
و آمدند جادوگران نزد فرعون گفتند بدرستيكه براى ما هر آينه مزدى است اگر باشيم غالبان
گفت بلى و بدرستيكه شما هر آينه از مقربانيد.
تفسير
خلاصه راى صادر از مجلس شورا اين بود كه فرعون حضرت موسى و هارون را بحال خودشان واگذار نمايد و بامر آنها نپردازد ضمنا عدّه را مأمور نمايد كه در بلاد مصر تفحّص نمايند هر جا ساحرى است بهر وسيله ممكن است او را ببارگاه فرعون حاضر نمايند و آن زمان سحر بقدرى رواج داشت كه در اندك زمانى از دوازده هزار تا هشتاد هزار ساحر ماهر گفتهاند جمعآورى شد و بزرگان آنها كه گفتهاند پنج نفر بودند و اعلم از همه شمعون نام بود ببارگاه فرعون راه يافتند و از او تقاضاى اجر مهمّى نمودند كه در صورت غلبه بآنها انعام شود و اين تقاضا يا بصورت اخبار بوده كه فرض مسلّميّت آن را نمودهاند يا بصورت سؤال چون جمعى از قراء ائنّ لنا لأجرا قرائت
جلد 2 صفحه 460
نمودهاند در هر حال فرعون علاوه بر آنكه ملتزم باجر و انعام شد قول داد كه آنها را از مقربان درگاه خود قرار دهد كه بىاجازه وارد بر او شوند و هر حاجتى داشته باشند براى خودشان و كسان ديگر برآورده شود و اين كاشف از نهايت طمع آنها و تشويش خاطر آن ملعون است و كلمه ارجه امر از ارجاء بمعنى تأخير است كه متصل بضمير مفعول شده است و بعضى از علماء نحو منع از اسكان هاء ضمير نمودهاند و بعضى از قراء بكسر هاء با اشباع و بدون آن قرائت نمودهاند و ارجئه بهمزه و ضمها نيز قرائت شده است.