آیه 103 سوره انبیاء: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{قرآن در قاب|لَا يَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَكْبَرُ وَتَتَلَقَّاهُمُ الْم...» ایجاد کرد)
 
(نزول)
سطر ۴۶: سطر ۴۶:
 
'''شأن نزول آیات 101 تا 103:'''
 
'''شأن نزول آیات 101 تا 103:'''
  
ابوبصیر و حسن بن راشد طى [[حدیث]] مفصلى از [[امام صادق]] علیه‌السلام و ایشان از طریق آباء گرامى خود از [[امیرالمومنین]] على علیه‌السلام نقل نماید که مختصر آن چنین است. على فرماید: پیامبر به من فرمود: خوشا به حال کسى که تو را دوست داشته باشد و امامت تو را تصدیق نماید و واى بر کسى که تو را دشمن بدارد و امامت تو را تکذیب کند و تو عالم این امت بعد از من مى باشى. تو و شیعیان تو از پایه گذاران عدالت و دادگرى مى باشید و نیز بهترین مخلوق خداوند هستید و در روز رستاخیز و یوم الفزع الاکبر در ظل عرش پروردگار خواهید بود. روزى که همه مردم در ترس و رعب بسر برند ولى دوستداران تو در آن روز نه ترسى دارند و نه در حزن و اندوه باشند و درباره شما این آیات نازل گردید.<ref> کتاب امالى از ابن بابویه و کتاب بشارات الشیعة و البرهان فی تفسیر القرآن.</ref>
+
ابوبصیر و حسن بن راشد طى [[حدیث]] مفصلى از [[امام صادق]] علیه‌السلام و ایشان از طریق آباء گرامى خود از [[امیرالمومنین]] على علیه‌السلام نقل نماید که مختصر آن چنین است. على فرماید: [[پیامبر اسلام|پیامبر]] به من فرمود: خوشا به حال کسى که تو را دوست داشته باشد و [[امامت]] تو را تصدیق نماید و واى بر کسى که تو را دشمن بدارد و امامت تو را تکذیب کند و تو عالم این امت بعد از من مى باشى. تو و [[شیعه|شیعیان]] تو از پایه گذاران عدالت و دادگرى مى باشید و نیز بهترین مخلوق خداوند هستید و در روز رستاخیز و یوم الفزع الاکبر در ظل عرش پروردگار خواهید بود. روزى که همه مردم در ترس و رعب بسر برند ولى دوستداران تو در آن روز نه ترسى دارند و نه در حزن و اندوه باشند و درباره شما این آیات نازل گردید.<ref>کتاب امالى از ابن بابویه و کتاب بشارات الشیعة و البرهان فی تفسیر القرآن.</ref>
  
ابن عباس گوید: وقتى که آیه «إِنَّکمْ وَ ما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ أَنْتُمْ لَها وارِدُونَ»<ref> آیه 98 [[سوره انبیاء]]، (ترجمه) «البته شما و آنچه را که غیرخدا مى پرستید، آتش افروز [[دوزخ]] هستید و در آتش آن وارد می‌شوید».</ref> نازل گردید. ابن الزبعرى گفت: بنابراین پرستندگان آفتاب و ماه و [[فرشتگان]] با معبودان خویش همه در آتش قرار خواهند گرفت سپس آیه 101 این سوره و آیه 57 [[سوره زخرف]] «وَلَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیمَ مَثَلًا» نازل گردید.<ref> حاکم صاحب المستدرک.</ref>
+
[[ابن عباس]] گوید: وقتى که آیه «إِنَّکمْ وَ ما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ أَنْتُمْ لَها وارِدُونَ»<ref>آیه 98 [[سوره انبیاء]]، (ترجمه) «البته شما و آنچه را که غیرخدا مى پرستید، آتش افروز [[دوزخ]] هستید و در آتش آن وارد می‌شوید».</ref> نازل گردید، [[ابن‌زِبَعْرى|ابن الزبعرى]] گفت: بنابراین پرستندگان آفتاب و ماه و [[فرشتگان]] با معبودان خویش همه در آتش قرار خواهند گرفت. سپس آیه 101 این سوره و آیه 57 [[سوره زخرف]] «وَلَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیمَ مَثَلًا» نازل گردید.<ref>حاکم صاحب المستدرک.</ref>
  
و نیز گویند: صنا دید قریش در حطیم حاضر بودند و اطراف خانه [[کعبه]] 360 بت نهاده و آن را مى پرستیدند، پیامبر آیه 101 را قرائت فرمود. کفار از این آیه برآشفتند و داد می‌زدند و می‌گفتند: محمد به خدایان ما سخن زشت مى گوید و دشنام مى دهد.
+
و نیز گویند: صنادید [[قریش]] در حطیم حاضر بودند و اطراف خانه [[کعبه]] 360 بت نهاده و آن را مى پرستیدند، پیامبر آیه 101 را قرائت فرمود. کفار از این آیه برآشفتند و داد می‌زدند و می‌گفتند: محمد به خدایان ما سخن زشت مى گوید و دشنام مى دهد. پیامبر بعد از قرائت آیه به راه افتاد، کفار در گفتگوى خود باقى بودند تا این که عبدالله بن الزبعرى آمد و گفت: چه خبر شده است؟ که متغیر و برآشفته هستید؟ آن‌ها موضوع پیامبر را با قرائت آیه براى او بیان کردند.
  
پیامبر بعد از قرائت آیه به راه افتاد، کفار در گفتگوى خود باقى بودند تا این که عبدالله بن الزبعرى آمد و گفت: چه خبر شده است؟ که متغیر و برآشفته هستید؟ آن‌ها موضوع پیامبر را با قرائت آیه براى او بیان کردند.
+
ابن الزبعرى گفت: کسى را دنبال محمد بفرستید و او را بیاورید. [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله را آوردند. عبدالله گفت: یا محمد آیا این خدایان که ما مى پرستیم فقط آن‌ها به دوزخ می‌روند یا هر معبودى که پائین تر از خداى یگانه که معبود تو است به جهنم خواهد رفت؟ پیامبر فرمود: منظور تمام معبودان غیر از خداى یگانه است. ابن الزّبعرى گفت: حال که چنین است به عقیده تو [[یهود|یهودیانى]] که [[حضرت عزیر علیه السلام|عزیر]] را مى پرستیدند و نیز [[مسیحیت|مسیحیانى]] را که [[حضرت عیسی علیه السلام|مسیح]] را پرستش می‌نمودند و نیز طائفه بنوملیح که [[فرشتگان]] را پرستش می‌کردند، همه در [[دوزخ]] خواهند بود؟
  
ابن الزبعرى گفت: کسى را دنبال محمد بفرستید و او را بیاورید. [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله را آوردند. عبدالله گفت: یا محمد آیا این خدایان که ما مى پرستیم فقط آن‌ها به دوزخ می‌روند یا هر معبودى که پائین تر از خداى یگانه که معبود تو است به جهنم خواهد رفت؟
+
پیامبر فرمود: بلى، سپس آیه 101 نازل گردید و فرمود آنان که در سابق بوده و سبقت در زمان داشتند مانند عزیر و مسیح و ملائکه همه از خوبان بودند و از این گونه عبادات بیهوده به دور بوده اند و نیز کراهت داشتند که مورد پرستش و [[عبادت]] دیگران قرار گیرند و درباره کسانى که آن‌ها را مورد پرستش قرار داده و نیز درباره ابن الزّبعرى آیه 58 [[سوره زخرف]] «ما ضَرَبُوهُ لَک إِلَّا جَدَلًا بَلْ هُمْ قَوْمٌ خَصِمُونَ» نازل گردیده است که در جاى خود مذکور خواهد شد.<ref>تفسیر کشف الاسرار.</ref><ref>محمدباقر محقق،‌ [[نمونه بينات در شأن نزول آيات]] از نظر [[شیخ طوسی]] و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص 534.</ref>
 
+
==تفسیر آیه==
پیامبر فرمود: منظور تمام معبودان غیر از خداى یگانه است. ابن الزّبعرى گفت: حال که چنین است به عقیده تو یهودیانى که عزیر را مى پرستیدند و نیز مسیحیانى را که مسیح را پرستش می‌نمودند و نیز طائفه بنوملیح که [[فرشتگان]] را پرستش می‌کردند، همه در دوزخ خواهند بود؟
 
 
 
پیامبر فرمود: بلى، سپس آیه 101 نازل گردید و فرمود آنان که در سابق بوده و سبقت در زمان داشتند مانند عزیر و مسیح و ملائکه همه از خوبان بودند و از این گونه عبادات بیهوده به دور بوده اند و نیز کراهت داشتند که مورد پرستش و [[عبادت]] دیگران قرار گیرند و درباره کسانى که آن‌ها را مورد پرستش قرار داده و نیز درباره ابن الزّبعرى آیه 58 [[سوره زخرف]] «ما ضَرَبُوهُ لَک إِلَّا جَدَلًا بَلْ هُمْ قَوْمٌ خَصِمُونَ» نازل گردیده است که در جاى خود مذکور خواهد شد.<ref> تفسیر کشف الاسرار.</ref>
 
== تفسیر آیه ==
 
 
<tabber>
 
<tabber>
 
  تفسیر نور=
 
  تفسیر نور=
سطر ۸۷: سطر ۸۳:
  
 
6- وعده‌هاى الهى حتمى است. «كُنْتُمْ تُوعَدُونَ»
 
6- وعده‌هاى الهى حتمى است. «كُنْتُمْ تُوعَدُونَ»
 
+
----
 
«1». تفسير الميزان.
 
«1». تفسير الميزان.
  
سطر ۲۳۸: سطر ۲۳۴:
  
 
==پانویس==
 
==پانویس==
<div style="font-size:smaller"><references/></div>
+
<div style="font-size:smaller"><references /></div>
  
 
==منابع==
 
==منابع==
* [[تفسیر نور]]، [[محسن قرائتی]]، [[تهران]]:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
 
* [[اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌]]، [[سید عبدالحسین طیب]]، تهران:انتشارات اسلام‌، 1378 ش‌، چاپ دوم‌
 
* [[تفسیر اثنی عشری]]، [[حسین حسینی شاه عبدالعظیمی]]، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
 
* [[تفسیر روان جاوید]]، [[محمد ثقفی تهرانی]]، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
 
* [[برگزیده تفسیر نمونه]]، [[ناصر مکارم شیرازی]] و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
 
* [[تفسیر راهنما]]، [[علی اکبر هاشمی رفسنجانی]]، [[قم]]:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش‌، چاپ پنجم‌
 
* محمدباقر محقق، [[نمونه بینات در شأن نزول آیات]] از نظر [[شیخ طوسی]] و سایر مفسرین خاصه و عامه.
 
 
  
 +
*[[تفسیر نور]]، [[محسن قرائتی]]، [[تهران]]:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
 +
*[[اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌]]، [[سید عبدالحسین طیب]]، تهران:انتشارات اسلام‌، 1378 ش‌، چاپ دوم‌
 +
*[[تفسیر اثنی عشری]]، [[حسین حسینی شاه عبدالعظیمی]]، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
 +
*[[تفسیر روان جاوید]]، [[محمد ثقفی تهرانی]]، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
 +
*[[برگزیده تفسیر نمونه]]، [[ناصر مکارم شیرازی]] و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
 +
*[[تفسیر راهنما]]، [[علی اکبر هاشمی رفسنجانی]]، [[قم]]:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش‌، چاپ پنجم‌
 +
*محمدباقر محقق، [[نمونه بینات در شأن نزول آیات]] از نظر [[شیخ طوسی]] و سایر مفسرین خاصه و عامه.
  
 
[[رده:آیات سوره انبیاء]]
 
[[رده:آیات سوره انبیاء]]
 
[[رده:ترجمه و تفسیر آیات قرآن]]
 
[[رده:ترجمه و تفسیر آیات قرآن]]
 
[[رده:آیات دارای شان نزول]]
 
[[رده:آیات دارای شان نزول]]

نسخهٔ ‏۳۰ اکتبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۷:۲۰

مشاهده آیه در سوره

لَا يَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَكْبَرُ وَتَتَلَقَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ هَٰذَا يَوْمُكُمُ الَّذِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ

مشاهده آیه در سوره


<<102 آیه 103 سوره انبیاء 104>>
سوره : سوره انبیاء (21)
جزء : 17
نزول : مکه

ترجمه های فارسی

و هیچ گاه فزع اکبر و هنگامه بزرگ قیامت آنها را محزون نخواهد ساخت و با آنان فرشتگان (رحمت) ملاقات کنند (و گویند) این است آن روز (سعادت) شما که در دنیا به شما وعده می‌دادند.

[در آن روز] آن بزرگ ترین ترس و واهمه آنان را اندوهگین نمی کند و فرشتگان [با درود و سلام] به استقبالشان آیند [و گویند:] این است روز شما که شما را به آن وعده می دادند.

دلهره بزرگ، آنان را غمگين نمى‌كند و فرشتگان از آنها استقبال مى‌كنند [و به آنان مى‌گويند:] اين همان روزى است كه به شما وعده مى‌دادند.

آن وحشت بزرگ غمگينشان نكند. و فرشتگان به ديدارشان آيند كه اين همان روزى است كه به شما وعده داده بودند.

وحشت بزرگ، آنها را اندوهگین نمی‌کند؛ و فرشتگان به استقبالشان می‌آیند، (و می‌گویند:) این همان روزی است که به شما وعده داده می‌شد!

ترجمه های انگلیسی(English translations)

The Great Terror will not upset them, and the angels will receive them [saying]: ‘This is your day which you were promised.’

The great fearful event shall not grieve them, and the angels shall meet them: This is your day which you were promised.

The Supreme Horror will not grieve them, and the angels will welcome them, (saying): This is your Day which ye were promised;

The Great Terror will bring them no grief: but the angels will meet them (with mutual greetings): "This is your Day,- (the Day) that ye were promised."

معانی کلمات آیه

«الْفَزَعُ الأکْْبَرُ»: بزرگترین هراس و عظیم‌ترین و وحشتناکترین بیم. مراد خوف و هراس روز قیامت است که به دنبال نفخه دوم پدیدار و هویدا می‌گردد (نگا: نمل / و ). «تَتَلَقَّاهُمْ»: پذیره ایشان می‌گردند و با آنان رویاروی می‌شوند.

نزول

شأن نزول آیات 101 تا 103:

ابوبصیر و حسن بن راشد طى حدیث مفصلى از امام صادق علیه‌السلام و ایشان از طریق آباء گرامى خود از امیرالمومنین على علیه‌السلام نقل نماید که مختصر آن چنین است. على فرماید: پیامبر به من فرمود: خوشا به حال کسى که تو را دوست داشته باشد و امامت تو را تصدیق نماید و واى بر کسى که تو را دشمن بدارد و امامت تو را تکذیب کند و تو عالم این امت بعد از من مى باشى. تو و شیعیان تو از پایه گذاران عدالت و دادگرى مى باشید و نیز بهترین مخلوق خداوند هستید و در روز رستاخیز و یوم الفزع الاکبر در ظل عرش پروردگار خواهید بود. روزى که همه مردم در ترس و رعب بسر برند ولى دوستداران تو در آن روز نه ترسى دارند و نه در حزن و اندوه باشند و درباره شما این آیات نازل گردید.[۱]

ابن عباس گوید: وقتى که آیه «إِنَّکمْ وَ ما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ أَنْتُمْ لَها وارِدُونَ»[۲] نازل گردید، ابن الزبعرى گفت: بنابراین پرستندگان آفتاب و ماه و فرشتگان با معبودان خویش همه در آتش قرار خواهند گرفت. سپس آیه 101 این سوره و آیه 57 سوره زخرف «وَلَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیمَ مَثَلًا» نازل گردید.[۳]

و نیز گویند: صنادید قریش در حطیم حاضر بودند و اطراف خانه کعبه 360 بت نهاده و آن را مى پرستیدند، پیامبر آیه 101 را قرائت فرمود. کفار از این آیه برآشفتند و داد می‌زدند و می‌گفتند: محمد به خدایان ما سخن زشت مى گوید و دشنام مى دهد. پیامبر بعد از قرائت آیه به راه افتاد، کفار در گفتگوى خود باقى بودند تا این که عبدالله بن الزبعرى آمد و گفت: چه خبر شده است؟ که متغیر و برآشفته هستید؟ آن‌ها موضوع پیامبر را با قرائت آیه براى او بیان کردند.

ابن الزبعرى گفت: کسى را دنبال محمد بفرستید و او را بیاورید. رسول خدا صلی الله علیه و آله را آوردند. عبدالله گفت: یا محمد آیا این خدایان که ما مى پرستیم فقط آن‌ها به دوزخ می‌روند یا هر معبودى که پائین تر از خداى یگانه که معبود تو است به جهنم خواهد رفت؟ پیامبر فرمود: منظور تمام معبودان غیر از خداى یگانه است. ابن الزّبعرى گفت: حال که چنین است به عقیده تو یهودیانى که عزیر را مى پرستیدند و نیز مسیحیانى را که مسیح را پرستش می‌نمودند و نیز طائفه بنوملیح که فرشتگان را پرستش می‌کردند، همه در دوزخ خواهند بود؟

پیامبر فرمود: بلى، سپس آیه 101 نازل گردید و فرمود آنان که در سابق بوده و سبقت در زمان داشتند مانند عزیر و مسیح و ملائکه همه از خوبان بودند و از این گونه عبادات بیهوده به دور بوده اند و نیز کراهت داشتند که مورد پرستش و عبادت دیگران قرار گیرند و درباره کسانى که آن‌ها را مورد پرستش قرار داده و نیز درباره ابن الزّبعرى آیه 58 سوره زخرف «ما ضَرَبُوهُ لَک إِلَّا جَدَلًا بَلْ هُمْ قَوْمٌ خَصِمُونَ» نازل گردیده است که در جاى خود مذکور خواهد شد.[۴][۵]

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)


لا يَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَكْبَرُ وَ تَتَلَقَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ هذا يَوْمُكُمُ الَّذِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ «103»

بزرگ‌ترين وحشت (آن روز) آنان را غمگين (و مضطرب) نمى‌سازد و فرشتگان به ملاقات (و استقبال) آنان مى‌روند (و مى‌گويند:) اين روزى است، كه به شما وعده داده شده بود.

نکته ها

بر اساس روايات، مخاطب آيه كسانى هستند كه علاوه بر داشتن عقايد صحيح، در خط رهبرانى حركت مى‌كنند كه از طرف خدا و رسول او صلى الله عليه و آله تعيين شده‌اند. «1»

پیام ها

1- دفع شرّ، مهم‌تر از جلب منفعت است. لذا اوّل سخن از دورى از غم‌هاست بعد دريافت بشارت‌ها. «لا يَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَكْبَرُ وَ تَتَلَقَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ»

2- ناگوارى‌هاى دنيا هر چند هم كه بزرگ باشند، نسبت به مصائب اخروى ناچيزند. «الْفَزَعُ الْأَكْبَرُ»

3- در قيامت، فرشتگان با انسان‌ها سخن مى‌گويند. «تَتَلَقَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ»

4- استقبال و ديدار از مؤمنين، كارى فرشته گونه است. «تَتَلَقَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ»

5- اگر امروز دنيا به كام طاغوتيان است غمگين مباشيم كه روزگار مؤمنان نيز فرا خواهد رسيد. «هذا يَوْمُكُمُ»

6- وعده‌هاى الهى حتمى است. «كُنْتُمْ تُوعَدُونَ»


«1». تفسير الميزان.

تفسير نور(10جلدى)، ج‌5، ص: 501

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)



لا يَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَكْبَرُ وَ تَتَلَقَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ هذا يَوْمُكُمُ الَّذِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ (103)

صفت چهارم:

لا يَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَكْبَرُ: 1- اندوهناك نگرداند ايشان را ترسى كه بزرگترين ترسها است. و آن قول «لا بشرى» است كه ملائكه به اهل شقاوت گويند، چه هرگز ايشان اين كلمه را نخواهند شنيد چون اهل سعادتند. 2- ابن عباس گفته: فزع اكبر، نفخه اخيره است، زيرا حق تعالى فرموده‌ «يَوْمَ يُنْفَخُ فِي الصُّورِ فَفَزِعَ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ إِلَّا مَنْ شاءَ اللَّهُ» «1». 3- مراد وقتى‌

«1» سوره نمل، آيه 87.

جلد 8 - صفحه 449

است كه امر شود بنده را به آتش. 4- وقتى كه مرگ را به صورت گوسفند خاكسترى ذبح كنند و ندا شود اى اهل بهشت خلود باشيد و مرگ نيست و اى اهل جهنم جاويد باشيد و مرگ نيست، جهنميان به فزع آيند و بهشتيان به فرح.

صفت پنجم: وَ تَتَلَقَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ: پيش آيند و استقبال نمايند آن بهشتيان را ملائكه در وقت بيرون آمدن از قبرها و تهنيت گويند ايشان را به اينكه: هذا يَوْمُكُمُ الَّذِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ‌: 1- اين روز، روز ثواب شما باشد كه در دنيا بوديد كه بدان وعده داده مى‌شديد. يعنى اينست روز ثواب و كرامت شما و رسيدن به مطالب مشتهيه خود.

كافى- به سندهاى خود از حضرت صادق عليه السلام فرمود: من كسى اخاه كسوة شتاء او صيفا كان حقّا على اللّه ان يكسوه من ثياب الجنّة و ان يهوّن عليه سكرات الموت و ان يوسع عليه فى قبره و ان يلقّى الملئكة اذا خرج من قبره بالبشرى و هو قول اللّه تعالى: «و تتلقّيهم الملئكة هذا يومكم الّذى كنتم توعدون ...» «1» كسى كه بپوشاند برادر دينى را جامه زمستانى يا تابستانى، بر خداى تعالى سزاوار است كه بپوشاند او را از لباسهاى بهشتى.

2- آسان نمايد بر او سكرات مرگ را.

3- وسعت دهد در قبر او.

4- پيش آيند ملائكه وقتى كه خارج شود از قبرش به بشارت، و اينست فرمايش الهى‌ «وَ تَتَلَقَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ هذا يَوْمُكُمُ الَّذِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ».

تتميم: در تفسير برهان: به سندهاى خود از حضرت باقر عليه السلام در حديثى فرمود: بدرستى كه پيغمبر خدا صلّى اللّه عليه و آله فرمود: بتحقيق على و شيعيان او بر تل ريگ مشك ازفر باشند، فزع مى‌كنند مردم، و ايشان فزع ننمايند. و محزون شوند مردم، و محزون نشوند ايشان، و اينست فرمايش الهى:

«لا يَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَكْبَرُ وَ تَتَلَقَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ هذا يَوْمُكُمُ الَّذِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ» «2».

«1» تفسير برهان، ج 3، ص 74 بنقل از كافى.

«2» تفسير برهان، ج 3، ص 73.

جلد 8 - صفحه 450


تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)


وَ اقْتَرَبَ الْوَعْدُ الْحَقُّ فَإِذا هِيَ شاخِصَةٌ أَبْصارُ الَّذِينَ كَفَرُوا يا وَيْلَنا قَدْ كُنَّا فِي غَفْلَةٍ مِنْ هذا بَلْ كُنَّا ظالِمِينَ (97) إِنَّكُمْ وَ ما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ أَنْتُمْ لَها وارِدُونَ (98) لَوْ كانَ هؤُلاءِ آلِهَةً ما وَرَدُوها وَ كُلٌّ فِيها خالِدُونَ (99) لَهُمْ فِيها زَفِيرٌ وَ هُمْ فِيها لا يَسْمَعُونَ (100) إِنَّ الَّذِينَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَّا الْحُسْنى‌ أُولئِكَ عَنْها مُبْعَدُونَ (101)

لا يَسْمَعُونَ حَسِيسَها وَ هُمْ فِي مَا اشْتَهَتْ أَنْفُسُهُمْ خالِدُونَ (102) لا يَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَكْبَرُ وَ تَتَلَقَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ هذا يَوْمُكُمُ الَّذِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ (103)

ترجمه‌

- و نزديك شود وعده‌ئى كه حقّ است پس آنگاه امر از اين قرار است كه خيره باشد چشمهاى آنانكه كافر شدند ميگويند اى واى بر ما بتحقيق بوديم در غفلت از اين بلكه بوديم ستمكاران‌

همانا شما و آنچه مى‌پرستيد غير از خدا فروزينه جهنّميد شمائيد مرآنرا وارد شوندگان‌

اگر بودند آنان خدايان وارد نميشدند در آن و تمامى باشند در آن جاودانيان‌

مر ايشانرا است در آن ناله زار و آنان در آن نميشنوند

همانا آنانكه پيشى گرفته است براى آنان از ما صفت خوبى آنگروهند از آن دور كرده شدگان‌

نميشنوند صداى اشتعال آنرا و ايشان باشند در آنچه خواهان باشد نفسهاشان جاودانيان‌

اندوهناك نكند آنها را ترسيكه بزرگترين ترسها است و پيشواز نمايند از ايشان ملائكه و گويند اين روز موعود شما است آنروز كه بوديد وعده داده ميشديد.

تفسير

- خداوند تعالى بعد از ذكر باز شدن راه يأجوج و مأجوج و انهدام سدّ آنها اعلام فرموده نزديك شدن قيامت را با بيان بعضى از احوال مردم در

جلد 3 صفحه 579

آنروز باين تقريب كه در چنين روز و موقفى چشمهاى كفّار از شدّت هول و هراس خيره و مات ميشود بطوريكه قادر بر بهم زدن آن نيستند و بى‌اختيار با خود ميگويند واى بر ما چه غفلتى داشتيم ما در دنيا از چنين روز و موقفى براى اشتغال بامور موقته و لذائذ فانيه و بى‌فكرى در اين عاقبت وخيم بلكه ظلم عظيم كه از ما بر ما واقع شد و گوش بمواعظ بزرگان نداديم و خداوند ميفرمايد شما و آنچه ميپرستيد فروزينه يعنى مايه فروزان شدن يا هيزم جهنّميد چون حصب سنگ ريزه و غيره است كه پرتاب بسوى آتش شود براى اشتعال آن و بعضى حطب بطاء مؤلّفه قرائت نموده‌اند و در مجمع آنرا از امير المؤمنين عليه السّلام نقل نموده كه بمعناى هيزم است و شما براى طعمه آتش جهنّم وارد آن ميشويد و اينكه لها واردون فرموده نه فيها براى اشعار باين نكته است و اگر معبودهاى شما بحقّ و در حقيقت خدا بودند وارد در جهنّم نميشدند با آنكه آنها مخلّد در آتشند چنانچه پرستش كنندگان آنها مخلّدند و در جهنّم ناله شديدى دارند مانند صداى خرولى از شدّت وحشت و عذاب صداى يكديگر را نميشنوند يا صداى دادرسى را نميشنوند از جنس خدايانشان و غير آنها و ظاهر ما تعبدون بملاحظه لفظ ما كه در غير ذوى العقول استعمال ميشود و آنكه مقصود بخطاب كفّار مكّه‌اند كه بت‌پرست بودند و آنكه آنرا از سنگ و چوب و فلزّاتى كه مناسب با حصب جهنّم بودن است ميساختند بتها هستند نه امثال مسيح عليه السّلام و عزير و ملائكه كه هر يك معبود جمعى از كفّار بودند و بنابراين لفظ ما تعبدون شامل آنذوات مقدّسه نميشود تا احتياج باخراج داشته باشد ولى خداوند براى رفع تشكيك مشكّكين و شبهه معاندين بيان حال ايشانرا بلافاصله در تحت عنوان كلّى منطبق بر ايشان بطور يقين در آيه بعد فرموده براى آنكه در قوّه استثناء باشد باين تقريب كه كسانيكه قبلا براى آنها از ما ذكر خيرى شده و وصف خوبى ايشانرا نموديم آنگروه كه جماعت صلحاء ميباشند دور كرده خواهند بود از جهنّم بفاصله زيادى كه صداى اشتعال آنرا نميشنوند و احساس نميكنند با آنكه محسوس است و در آنچه دل خواهشان باشد و اشتياق بآن داشته باشند مخلّد و جاويد خواهند بود محزون و غمگين نميكند ايشانرا هول و ترسيكه بزرگتر از هر هول و ترسى است كه در دنيا روى ميدهد و آنوقتى است كه صور دميده‌

جلد 3 صفحه 580

ميشود و مردم در صحراى محشر مجتمع ميشوند و ملائكه رحمت از ايشان براى تهنيت و تبريك استقبال مينمايند و عرضه ميدارند اين آنروز موعود الهى است گوارا باد بر شما نعمتهاى جاودان بهشت كه نتيجه دسترنج دنيوى شما است قمّى ره از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه چون آيه‌ إِنَّكُمْ وَ ما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ‌ نازل شد حال اهل مكّه ديگرگون و سخت آشفته گرديد پس عبد اللّه بن زبعرى وارد بر آنها گشت با آنكه در اطراف اين آيه بحث ميكردند و بآنها گفت محمّد اين سخن را گفته گفتند بلى گفت اگر اقرار كند نزد من او را محكوم مينمايم پس جمع شد بين آن دو و بحضرت عرض كرد اين آيه را كه قبلا تلاوت نمودى در باره ما و خدايان ما است بالخصوص يا در باره تمام امم و خدايان آنها است حضرت فرمود در باره شما و خدايانتان و ساير امم و خدايانشان است مگر كسانيكه خدا آنها را استثناء فرموده او گفت محكوم شدى مگر تو ستايش ننمودى عيسى بن مريم را بذكر خير با آنكه نصارى او و مادرش را ميپرستند و دسته‌ئى از مردم ملائكه را ميپرستند آيا اين خدايان در آتش نيستند با كسانيكه آنها را مى‌پرستند پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود خير پس صداى قريش بخنده بلند شد و بحضرت گفتند ابن زبعرى محكومت كرد پيغمبر فرمود سخن باطلى گفتيد مگر من نگفتم مگر كسانيرا كه خدا آنها را استثنا نموده كه فرموده همانا آنانكه سبقت گرفت از براى ايشان از ما صفت خوبى از عذاب دورند بقدرى كه صداى شعله آتش را هم نميشنوند و آنچه دلخواهشان باشد هميشه براى ايشان موجود است و در قرب الاسناد از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود خداوند روز قيامت هر چه را مردم جز او ميپرستيدند از آفتاب و ماه و غير آن دو حاضر ميفرمايد پس سؤال ميشود از هر كس كه چيزى را ميپرستيده كه چرا آنرا ميپرستيدى پس ميگويند پروردگارا ما آنها را ميپرستيديم براى آنكه وسيله قرب ما بتو باشند پس خداوند امر ميفرمايد بملائكه كه تمامشان را از عابد و معبود بجهنّم ببريد مگر كسانيرا كه من استثنا نمودم كه بايد از آتش دور باشند حقير عرض ميكنم ظاهرا مراد از آفتاب و ماه اوّلى و دوّمى باشد چون در روايت ديگرى بآن دو تفسير شده و آنكه بصورت دو گاو محشور ميشوند و با بندگانش بجهنّم ميروند و وجه مناسبت تعبير از آن دو

جلد 3 صفحه 581

بآفتاب و ماه در سوره الرّحمن بيايد انشاء اللّه تعالى و معلوم است كه بردن بتها بجهنّم براى زيادتى عذاب بت‌پرستان و حسرت و ندامت آنها است كه به بينند بتها ميسوزند و قربى پيش خدا نداشتند تا مقرّب آنها شوند و در اخبار عديده آيات اخيره بوجود مبارك امير المؤمنين عليه السّلام و شيعيان آنحضرت و ائمه اطهار كه مصاديق جليّه عناوين مذكوره در آياتند تفسير شده و فرموده‌اند آنان كسانى هستند كه خداوند ايشانرا بخوبى ياد فرموده و از جهنّم دور و در بهشت مخلّدند و زير سايه عرش الهى جاى دارند و از فزع اكبر ايمنند و حزن و اندوه و بيم و ترسى ندارند و ملائكه باستقبالشان ميآيند و ايشانرا بشارت ببهشت و نعمتهاى بى‌منتهاى آن ميدهند و اين آيات در باره ايشان نازل شده ..

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)


لا يَحزُنُهُم‌ُ الفَزَع‌ُ الأَكبَرُ وَ تَتَلَقّاهُم‌ُ المَلائِكَةُ هذا يَومُكُم‌ُ الَّذِي‌ كُنتُم‌ تُوعَدُون‌َ (103)

محزون‌ نمي‌كند ‌آنها‌ ‌را‌ فزع‌ بزرگتر و ملاقات‌ مي‌كنند ‌آنها‌ ‌را‌ ملائكه‌ و ‌به‌ ‌آنها‌ مي‌گويند ‌اينکه‌ ‌است‌ روزي‌ ‌که‌ بوديد وعده‌ داده‌ ‌شده‌.

(لا يَحزُنُهُم‌ُ الفَزَع‌ُ الأَكبَرُ): بعضي‌ گفتند: صيحه ثانيه‌ ‌که‌ تمام‌ زنده‌ مي‌شوند بدليل‌ ‌قوله‌ ‌تعالي‌: «وَ يَوم‌َ يُنفَخ‌ُ فِي‌ الصُّورِ فَفَزِع‌َ مَن‌ فِي‌ السَّماوات‌ِ وَ مَن‌ فِي‌ الأَرض‌ِ» نمل‌ آيه 89.

لكن‌ ‌اينکه‌ خلاف‌ نص‌ّ قرآن‌ ‌است‌ زيرا ‌من‌ ‌في‌ السّماوات‌ ملائكه‌ هستند و مشمول‌ سبقت‌ ‌لهم‌ منّا الحسني‌ هستند، بعضي‌ گفتند موقعي‌ ‌که‌ ذبح‌ موت‌ ميشود ‌که‌ اشاره‌ ‌به‌ خلود اهل‌ جنّت‌ و نار ‌است‌ بعضي‌ گفتند: دخول‌ اهل‌ نار ‌في‌ النّار ‌است‌.

و بعضي‌ گفتند: زماني‌ ‌که‌ درهاي‌ جهنّم‌ ‌به‌ روي‌ اهلش‌ بسته‌ مي‌شود و ‌در‌ ‌آن‌ حبس‌ مي‌شوند. لكن‌ تمام‌ اينها تفسير ‌به‌ رأي‌ ‌است‌ و خلاف‌ ظاهر ‌آيه‌ ‌است‌ ‌که‌ مي‌فرمايد:

(وَ تَتَلَقّاهُم‌ُ المَلائِكَةُ هذا يَومُكُم‌ُ الَّذِي‌ كُنتُم‌ تُوعَدُون‌َ): ‌که‌ مراد فزع‌ روز محشر ‌است‌ موقعي‌ ‌که‌ مشاهده‌ مي‌كنند اهوال‌ روز قيامت‌ ‌را‌، و محزون‌ نشدن‌ ‌آنها‌ باين‌ ‌است‌ ‌که‌ اهل‌ محشر دو دسته‌ مي‌شوند يك‌ دسته‌ طرف‌ راست‌ محشر زير

جلد 13 - صفحه 251

سايه عرش‌ پاي‌ منبر وسيله‌ ‌که‌ حضرت‌ رسالت‌ ‌بر‌ عرشه ‌آن‌ نشسته‌، و زير لواء حمد ‌که‌ بدست‌ امير المؤمنين‌ ‌است‌ و كنار نهر كوثر و وزيدن‌ نسيم‌ بهشت‌ ‌که‌ تمام‌ انبياء و اولياء و ملائكه‌ و مؤمنين‌ ‌که‌ «سَبَقَت‌ لَهُم‌ مِنَّا الحُسني‌» هستند اينها خردلي‌ ‌از‌ اهوال‌ قيامت‌ محزون‌ نيستند بلكه‌ مسرور و فرحناك‌ مي‌شوند.

و فزع‌ اكبر و حزن‌ و اندوه‌ ‌براي‌ كساني‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌در‌ طرف‌ چپ‌ محشر هستند، زمين‌ مثل‌ كوره حدّادي‌ مي‌جوشد، خورشيد يك‌ ني‌ بالاي‌ سر ‌آنها‌ مي‌تابد، آتش‌ دور ‌آنها‌ ‌را‌ حلقه‌ مي‌زند، هفت‌ طبقه‌ ملائكه‌ عذاب‌ دور ‌آنها‌ ‌را‌ ميگيرند.

و اينها كفّار و مشركين‌ و اهل‌ ضلالت‌ و ‌غير‌ مؤمنين‌ هستند و معاندين‌، ملائكه‌ مؤمنين‌ ‌را‌ ملاقات‌ مي‌كنند و سلام‌ مي‌دهند، و بشارت‌ بدخول‌ جنّت‌ و تحف‌ و هدايا ‌براي‌ ‌آنها‌ مي‌آورند چنانچه‌ مي‌فرمايد: «وَ سِيق‌َ الَّذِين‌َ اتَّقَوا رَبَّهُم‌ إِلَي‌ الجَنَّةِ زُمَراً حَتّي‌ إِذا جاؤُها وَ فُتِحَت‌ أَبوابُها وَ قال‌َ لَهُم‌ خَزَنَتُها سَلام‌ٌ عَلَيكُم‌ طِبتُم‌ فَادخُلُوها خالِدِين‌َ» زمر آيه 73.

بلكه‌ همان‌ موقع‌ ‌که‌ ‌از‌ قبر خارج‌ مي‌شوند ملائكه‌ مي‌آيند ‌با‌ ناقه‌هاي‌ بهشتي‌ و حلل‌ بهشتي‌ و بشارت‌ بآنها مي‌دهند رزقنا اللّه‌.

برگزیده تفسیر نمونه


]

(آیه 103)- سوم این که: «فزع اکبر آنها را غمگین نمی‌کند» (لا یَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکْبَرُ).

«فزع اکبر» (وحشت بزرگ) را بعضی اشاره به وحشتهای روز قیامت دانسته‌اند که از هر وحشتی بزرگتر است.

بالاخره آخرین لطف خدا در باره کسانی که در آیات فوق به آنها اشاره شده

ج3، ص192

این است که «فرشتگان رحمت به استقبال آنها می‌شتابند» (و به آنها تبریک و شاد باش می‌گویند و بشارت می‌دهند) این همان روزی است که به شما وعده داده می‌شد» (وَ تَتَلَقَّاهُمُ الْمَلائِکَةُ هذا یَوْمُکُمُ الَّذِی کُنْتُمْ تُوعَدُونَ).

سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:

تفسیر های فارسی

ترجمه تفسیر المیزان

تفسیر خسروی

تفسیر عاملی

تفسیر جامع

تفسیر های عربی

تفسیر المیزان

تفسیر مجمع البیان

تفسیر نور الثقلین

تفسیر الصافی

تفسیر الکاشف

پانویس

  1. کتاب امالى از ابن بابویه و کتاب بشارات الشیعة و البرهان فی تفسیر القرآن.
  2. آیه 98 سوره انبیاء، (ترجمه) «البته شما و آنچه را که غیرخدا مى پرستید، آتش افروز دوزخ هستید و در آتش آن وارد می‌شوید».
  3. حاکم صاحب المستدرک.
  4. تفسیر کشف الاسرار.
  5. محمدباقر محقق،‌ نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص 534.

منابع