منابع و پی نوشتهای ضعیف
رعایت ادبیات دانشنامه ای متوسط
مقاله بدون شناسه یا دارای شناسه ضعیف است
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

امام موسی صدر: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جز (امام موسي صدر مفقود الاثر را به امام موسی صدر که قبلاً صفحهٔ تغییرمسیر بود، منتقل کرد)
 
(۵۸ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
{{الگو:منبع الکترونیکی معتبر|ماخذ=پایگاه}}
+
'''«سید موسی موسوی صدر»''' معروف به «امام موسی صدر» (متولد ۱۳۰۷ ش)، عالم متفکر و مجاهد [[ایران|ایرانی]] [[شیعه]] معاصر و از شاگردان [[آیت الله بروجردی|آیت‌الله بروجردی]] و [[طباطبایی، محمدحسین|علامه‌ طباطبایی]] است. وی طبق وصیت [[سید عبدالحسین شرف الدین عاملی|علامه شرف‌الدین عاملی]] و به دعوت [[شیعه|شیعیان]] [[لبنان]]، به آن دیار هجرت نمود و خدمات فرهنگی و اجتماعی شایانی را به مردم آن منطقه ارزانی داشت؛ تشکیل مجلس اعلی شیعیان، تأسیس حوزه علمیه و احداث مدرسه صنعتی، از جمله این فعالیت‌هاست.
 +
{{شناسنامه عالم
 +
||نام کامل = سید موسی موسوی صدر
 +
||تصویر= [[پرونده:Saadr.jpg]]
 +
||زادروز = ۱۳۰۷ شمسی
 +
|زادگاه = [[قم]]
 +
|وفات = 
 +
|مدفن =
 +
|اساتید =  [[آیت الله بروجردی|آیت‌الله بروجردی]]، [[طباطبایی، محمدحسین|علامه‌ طباطبایی]]، [[محقق داماد]]، [[سید ابوالقاسم خویی]]، [[سید احمد خوانساری]]، [[سید محسن حکیم]]،...
 +
|شاگردان =  سید محمدعلی ابطحی، علی‌اصغر مسلمی کاشانی، [[یوسف صانعی]]، [[هاشمی رفسنجانی|علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی]]،...
 +
|آثار = اقتصاد در مکتب اسلام، اسلام و مشکل اختلافات طبقاتی، اسلام و فرهنگ قرن بیستم، اسلام و زن، اسلام و تربیت خانوادگی، اسلام و عبادت،...
 +
}}
  
== ولادت ==
+
==ولادت و خاندان==
 +
سید موسی صدر در ۱۴ خرداد سال ۱۳۰۷ شمسی، در محله چهار مردان شهر [[قم]] بدنیا آمد. پدرش آیت‌الله [[سید صدرالدین صدر]] به دعوت بنیانگذار [[حوزه علمیه قم]]، شیخ [[شیخ عبد الکریم حائری یزدی|عبدالکریم حایری یزدی]]، به منظور معاونت و جانشینی ایشان به شهر قم هجرت کرد. صفیه مادر سید موسی نیز، دختر آیت‌الله [[سید حسین طباطبائی قمی]] بود.
  
سید موسی صدر در تاریخ 14 اسفند 1307 ش در قم دیده به جهان گشود. پدر وی سید صدر الدین صدر در زمان تحصیل خود در نجف اشرف حركتهای مترقی و نوجویانه را در عراق رهبری می كرد. نام او هنوز نهضت ادبی آن كشور همراه است وی پس از مهاجرت به ایران در شهر مقدس مشهد سكونت گزید. اندكی بعد به دعوت بنیانگذار حوزه علمیه قم حاج شیخ عبدالكریم حائری یزدی، به منظور معاونت وجانشینی ایشان به شهر قم هجرت كرد وپس از سالها تلاش وخدمت، در همانجا دار فانی را وداع گفت.
+
[[پرونده:Ems.jpg|thumb|left|جایگاه سید موسی صدر در خاندان صدر]]پدربزرگ سید موسی، آیت‌الله [[سید اسماعیل صدر]] بود که در سال ۱۲۱۶ شمسی در [[اصفهان]] به دنیا آمد، ولی پدر و مادر او از جبل عامل [[لبنان]] به این شهر هجرت کرده بودند. خاندان صدر شاخه‌ای از خاندان شرف‌الدین بود و تا سال‌ها در جبل عامل لبنان می‌زیستند و از این رو به عاملی مشهورند. این خاندان از نوادگان [[امام موسی کاظم علیه السلام|امام موسی کاظم]] علیه السلام و از خاندان‌های مشهور مذهبی در [[ایران]]، [[عراق]] و [[لبنان]] است. لقب صدر برای این خاندان به جهت انتساب به [[سید صدرالدین عاملی|سید صدرالدین موسوی عاملی اصفهانی]] است که به سبب شهرت علمی و فقهی وی، فرزندانش همه به صدر معروف شدند.<ref>خاندان صدر در ایران، محسن کمالیان.</ref>
  
== تحصیلات ==
+
==تحصیل و استادان==
 +
سید موسی، هم زمان با گذراندن درس‌های دبیرستان، به دروس حوزوی نیز می‌پرداخت، ولی شروع به تحصیل تمام وقت او در [[حوزه علمیه قم|حوزهٔ علمیهٔ قم]] از سال ۱۳۲۰ ش. آغاز شد. تحصیلات حوزوی سید موسی در [[قم]]، بیش از یک دهه به طول انجامید.[[پرونده:Lisans.jpg|thumb|left|مدرک کارشاسی امام موسی صدر از دانشگاه تهران]]سید موسی صدر در کنار تحصیل و تدریس درس‌های حوزه، در مهرماه ۱۳۲۹ در دانشکدهٔ حقوق [[تهران]] مشغول به تحصیل شد و در خرداد ۱۳۳۲، با اتمام پایان نامه‌ای تحت عنوان «ترجمهٔ شروط و صحت آن» به اخذ درجهٔ لیسانس حقوق اقتصادی نایل می‌آید.<ref>لبنان به روایت امام موسی صدر، مقدمه، ص۱۶.</ref>
  
هر چند وی همپای گذراندن درسهای دبستان و دبیرستان به دروس حوزوی نیز اشتغال سید موسی در قم بیش از یك دهه به طول انجامید. وی پس از گذراندن دوره مقدمات و سطح متوسط و عالی، در درس خارج فقه و اصول و فلسفه استادان نامی و بزرگ حوزه شركت جست.
+
وی پس از گذراندن دورهٔ مقدمات و سطح متوسط و عالی، در درس خارج [[فقه]] و [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]] و [[فلسفه]] استادان نامی و بزرگ حوزه قم و [[نجف]] شرکت جست که برخی از آن‌ها عبارتند از:
  
سید موسی صدر خود در كنار تحصیل خارج فقه و اصول به تدریس مقدمات و سطح نیز اشتغال داشت. از جمله كتاب با ارزش شرح لمعه را برای شاگردانی چند كه در حوزه از بر جستگی خاصی برخوردار بودند، تدریس می كرد و در ارائه مسائل مهم و پیچیده آن، با بیانی شیوا و گیرا همه را سخت به تعجب و تحسین وا می داشت. او در سایه پشتكار شبانه روزی توانست در مدت كوتاهی خود را در صف اساتید حوزه علمیه قم جای دهد و پس از چندی به تدریس فقه و اصول و منطق و فلسفه بپردازد.
+
*[[محقق داماد|سید محمد محقق داماد]]
 +
*[[سید احمد خوانساری]]
 +
*[[آیت الله بروجردی|آیت‌الله بروجردی]]
 +
*[[سید محمد حجت کوه کمره ای|سید محمد حجت کوه کمره‌ای]]
 +
*[[سید صدرالدین صدر]] (پدرش)
 +
*[[طباطبایی، محمدحسین|علامه‌ طباطبائی]]
 +
*[[سید رضا صدر]] (برادرش)
 +
*[[سید محسن حکیم]]
 +
*[[سید ابوالقاسم خویی]]
 +
*[[سید عبدالهادی شیرازی]]
 +
*[[شیخ حسین حلی]]
 +
*[[سید محمود شاهرودی]]
 +
*[[حسین‌علی منتظری|حسینعلی منتظری]]
  
او در كنار تحصیل و تدریس درسهای حوزه، برای ورود به دانشگاه در آزمون كنكور سراسری شركت می جوید و پس از موفقیت در دانشكده حقوق تهران مشغول تحصیل می شود و در نهایت به اخذ درجه لیسانس حقوق اقتصادی نایل می آید.
+
==تدریس و شاگردان==
 +
 +
سید موسی صدر در کنار تحصیل خارج فقه و اصول، به تدریس مقدمات و سطح نیز اشتغال داشت. او در سایهٔ پشتکار شبانه‌روزی، توانست در مدت کوتاهی خود را در صف اساتید حوزهٔ علمیهٔ قم جای دهد، و پس از چندی به تدریس [[فقه]] و [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]] و [[فلسفه]] و [[منطق]] نیز بپردازد.<ref>همان</ref>
  
وی همچنان از روح بلند و استعداد سرشار خود كمك می گیرد و علاوه بر تسلط كامل به دو زبان فارسی و عربی، به فراگیری زبانهای فرانسه و انگلیسی همت می گمارد و در این راه نیز پیروز و سربلند بیرون می آید. او فرصتهای طلایی دوران جوانی را به آسانی از دست نمی دهد و از لحظه های هر چند كوتاه آن استفاده های بلند و پایدار می كند وی در سال 1332 ش. پدر گرانقدر خود را از دست می دهد، در همان سال از قم هجرت آغاز كرده، وارد حوزه علمیه نجف می شود.
+
برخی از شاگردان او عبارتند از:
  
== اساتید ==
+
*سید محمدعلی ابطحی اصفهانی
 +
*علی‌اصغر مسلمی کاشانی (مدرس حوزهٔ علمیه قم)
 +
*[[یوسف صانعی]] (مرجع تقلید)
 +
*[[هاشمی رفسنجانی|علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی]]
 +
*محمدجواد حجتی کرمانی (محقق و نویسنده).
  
از استادان معروف دروس سطح و خارج او این فرزانگان را می توان نام برد:
+
== آثار و تألیفات ==
 +
از سید موسی صدر آثار علمی فراوانی بر جای مانده‌است که معروف‌ترین آنها عبارت‌اند از:  
  
1ـ مرحوم علوی اصفهانی
+
* اقتصاد در مکتب اسلام،
 +
* اسلام و مشکل اختلافات طبقاتی،
 +
* اسلام و فرهنگ قرن بیستم،
 +
* اسلام و زن،
 +
* اسلام و تربیت خانوادگی
 +
* اسلام و عبادت.<ref>حجتی کرمانی، لبنان به روایت امام‌موسی صدر و دکتر چمران، ۱۷ و ۱۸.</ref>
  
2ـ مرحوم سید محقق داماد
+
افزون بر این، وی مقالات متعددی نوشت که در مجله «مکتب اسلام» درج شده‌است. همچنین وی مقدمه‌های تحقیقی و تحلیلی ارزشمندی بر کتاب‌های «معنای حدیث غدیر» نوشته سیدمرتضی خسروشاهی، «فاطمه زهرا(س)» نوشته سلیمان کتانی، «تاریخ فلسفه اسلامی» هانری کربن و «قرآن کریم و علوم طبیعی» از یوسف مروّت نوشته‌است.
  
3ـ مرحوم سید رضا صدر
+
مجموعه مصاحبه‌ها، سخنرانی‌ها و بحث‌های علمی صدر با نام‌های «سیرة الامام‌موسی الصدر و منبر و محراب» به کوشش علی حجتی کرمانی و «احادیث السحر و دراساة للحیاة» به اهتمام سیدحسین شرف‌الدین در لبنان به چاپ رسیده‌است. همچنین موسوعه دوازده‌جلدی مجموعه آثار امام‌موسی صدر با عنوان «گام به گام با امام‌موسی صدر» در مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام‌موسی صدر به انجام رسیده و منتشر شده‌است.
  
4ـ مرحوم سید احمد خوانساری
+
==فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی==
  
5ـ مرحوم حجت كوه كمره ای
+
سید موسی صدر در سال ۱۳۳۸ ش. در سفری به [[لبنان]] به دیدار علامه [[سید عبدالحسین شرف‏ الدین عاملی]]، رهبر شیعیان آنجا رفت و مورد توجه خاص ایشان قرار گرفت؛ به گونه‌ای که وی از صدر برای برعهده‌گرفتن رهبری آینده شیعیان لبنان، برای اقامت دایم به لبنان، دعوت کرد.
  
6ـ مرحوم سید صدر الدین صدر (پدرش)
+
صدر پس از سفرهایی به لبنان و عراق، در سال ۱۳۳۷ ش، دوباره به [[ایران]] باز می‌گردد. او سال‌ها پیش با دوستان و همفکران خود در [[حوزه علمیه قم]]، در مورد راه اندازی یک مجله حوزوی، گفتگوهایی داشت و به آن‌ها قول همکاری داده بود. مقدمات کار آماده شد و با پشتیبانی [[آیت الله بروجردی]]، در آذر ماه ۱۳۳۷ ش، اولین شماره نخستین مجله حوزوی در قم به نام «درسهایی از مکتب اسلام» منتشر گردید.<ref>زندگانی آیت الله بروجردی، ص۳۴۹.</ref> [[پرونده:Maktab.JPG|thumb|left|درسهایی از مکتب اسلام؛ اولین مجله حوزه علمیه قم]]
  
7ـ مرحوم علامه طباطبایی
+
همچنین سید موسى صدر با همکارى فرهنگیان متدین و خدمتگزار، امتیاز یک دبیرستان ملى را از وزارت فرهنگ گرفت و دبیرستان صدر تحت مدیریت ایشان شروع به فعالیت نمود و بعد از هجرت ایشان به لبنان، مدیریت مدرسه را به شخص دیگرى واگذار نمود.
  
== آغاز هجرت ==
+
در اواخر سال ۱۳۳۸ ش. بعد از وفات زعیم مصلح لبنان عبدالحسین شرف‏ الدین عاملی، طبق وصیت ایشان و به دعوت [[شیعه|شیعیان]] لبنان که با ارسال نامه ‏اى از سید موسى صدر درخواست نمودند به آن دیار هجرت نماید و زعامت شیعیان را به عهده بگیرد و این دعوت با تأیید و تأکید آیت‏ اللَّه بروجردى همراه شد، امام موسى صدر به لبنان قدم نهاد و در شهر صور رحل اقامت افکند. 
  
سید موسی در سر هوای زیارت داشت. زیارت كانونهای عشق و عاطفه خفته در عراق، «عتبات عالیات». و این در حالی بود كه از رحلت جانسوز مجاهد بزرگ عبد الحسین شرف الدین حدود دو سال می گذشت. هنوز مردم لبنان سروسامان نیافته بودند و به دنبال یافتن رهبری مجاهد و آگاه لحظه شماری می كردند. آنها هر چند گاهی با سید موسی تماس می گرفتند و در این اواخر نیز با ارسال نامه ای به طور رسمی از وی برای سفر به لبنان دعوت به عمل آورده بودند. از طرف دیگر در همین زمان نامه دیگری از سوی رهبر شیعیان جهان، مرحوم سید حسین بروجردی، به سید موسی صدر رسید و آن عالم درد آشنا ایشان را برای قبول آن مسوولیت خطیر مكلف كرد.
+
برخی از فعالیت‌های او در لبنان عبارتند از: [[پرونده:Lobnan.jpg|thumb|left|امام موسی صدر در مراسم کلنگ‌زنی یکی از طرح‌های عمرانی در جنوب لبنان]]
  
همه اینها نشان می داد كه دیگر عذری برایش باقی نمانده و از هجرتی ناگزیر گریزی نبوده است. از این رو مسافرت به عراق را نمی توان تنها یك سفر زیارتی نامید: زیرا او به دنبال این سفر، سری به كشور لبنان زد تا از نزدیك با مردم سخن گوید و با موقعیت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آنها بیش از پیش آشنا شود و آن وقت تصمیم نهایی خود را در مورد ماندن در آن كشور، بگیرد.
+
*مدرسه صنعتی جبل عامل: اولین مؤسسه ای که وی در شهر صور لبنان بنیان نهاد، مدرسه صنعتی جبل عامل بود.
  
سید موسی صدر پس از زیارت عتبات عالیات، در زمستان سال 1379 قمری مطابق با سال 1338 ش. نخست برای یك باز دید سی روزه وارد كور لبنان شد. ولی پس از بررسی اوضاع آشفته آن كشور و مشاهده نابسامانیهای شیعیان و مسلمانان جنوب، بشدت احساس وظیفه نمود و بر خلاف میل باطنی خود تصمیم به ماندن گرفت.
+
*تأسیس جمعیت برّ و احسان: این مرکز که به شکل تعاونی و به ابتکار و همت سید موسی ایجاد گردیده است، دارای پنج کمیسیون جداگانه به نامهای تفتیش، برنامه، مالی، تبلیغات و مجالس مذهبی است، که هر کدام فعالیتهای خاص خود را دنبال می کنند.
  
سید موسی صدر پس از ورود به كشور لبنان، شهر صور را برای ایفای مسوولیت بزرگ خود انتخاب كرد و در مسجد جامع آن به اقامه نماز جماعت مشغول گردید. او با مطالعه دقیق اوضاع، بخوبی دریافت كه ریشه اصلی همه این گرفتاریها فقر فرهنگی و اقتصادی است. از این رو، با یك برنامه ریزی اساسی نخست به جنگ فقر فرهنگی رفت و علاوه بر ایراد سخنانی، تشكیل كلاسهای منظم در دبیرستانها و مراكز فرهنگی و هنری دیگر، با جوانان روشنفكر آن سامان ارتباط نزدیك برقرار نمود.
+
*تأسیس خانه دختران: یکی از آنها مدرسه ای به نام بیت الفتاة (خانه دختران) بود. در این مکان به دختران بی سرپرست و فقیر هنرهای دستی دیگر آموزش می دادند.
 +
*آموزشگاه پرستاری: وی مرکز دیگری نیز برای بانوان دایر کرد به عنوان آموزشگاه پرستاری. در این آموزشگاه دخترانی که مدرک دیپلم گرفته بودند، پذیرفته می شدند و زیر نظر استادان با تجربه آموزش پرستاری می دیدند و پس از فارغ التحصیل شدن به مراکز بهداشتی، درمانی و بیمارستانها اعزام می شدند و در عین حالی که برای خود و خانواده مایه امید و زندگی بودند در آن مراکز در خدمت محرومان و بیچارگان قرار می گرفتند.
  
وی با سخن رسا و روشنگرانه خود، پوچی فرهنگ غرب و مادیگری را بری آنان توضیح داد و با الهام از قرآن، سنت و مكتب اهل بیت علیهم السلام منطق اسلام را به مثابه قوی ترین و پر محتوا ترین منطق روز معرفی كرد. جوانان كه تا آن روز ندیده و بار نمی كردند كه یك روحانی و رهبر مذهبی این چنین با سیمایی گشاده در برابر آنها مانند پدری مهربان سخن بگوید، شیفته اش شدند. بعلاوه آنها به قدری از معارف اسلام و تشیع فاصله داشتند كه نمی توانستند قبول كنند این سخنان از منابع دین مقدس اسلام و تشیع گرفته شده است.
+
*مرکز پزشکی: این مرکز به نام مدینة الطب شهرت یافته و تا به حال اقدامات وسیع و مهمی را در خصوص امور بهداشتی و درمانی به انجام رساند.
  
سید موسی هر چند كه در شهر صور سكونت داشت هفته ای دو روز برای سخنرانی در دبیرستان عاملیه به بیروت سفر می كرد و دبیران و دانش آموزان را نیز از سر چشمه زال شریعت محمدی صلی الله علیه و آله سیراب می نمود و با گفتار و كردار دلپسند خود همه را بی اختیار شیفته معارف الهی و مكتب امامان معصوم (علیه السلام) می كرد.
+
*مؤسسه قالیبافی: این مرکز آموزشی یکی از مراکز سرنوشت ساز برای بانوان و دیگر محرومان به حساب می آمد و به موجب همین اهمیت، زیر نظر شهید بزرگوار دکتر [[شهید مصطفی چمران|مصطفی چمران]] اداره می شد و بیش از ۳۰۰ دختر از منطقه جبل عامل در این مرکز آموزشی مشغول یادگیری قالیبافی بودند.
  
== فعالیتها ==
+
*حوزه علمیه: یکی دیگر از حرکتهای مهم و ماندگار سید موسی صدر، راه اندازی مرکز فعال دیگری به نام «معهد الدراسات الاسلامیه» (مرکز بررسیهای اسلامی) بوده است.
  
همزمان با نفوذ استعمار فرانسه در لبنان، وضع آموزش و پرورش آن كشور بسیار دگرگون و در آور گردید; به طوری كه یكی از موفق ترین عوامل نشر فرهنگ بیگانگان وجود همین مراكز در آن كشور بود. چرا كه برنامه درسی مدارس و دبیرستانها نیز از سوی آنان تنظیم می شد و جوانان مسلمان سخت تحت تاءثیر آداب و رسوم دشمنان قرار داشتند.
+
*تشکیل مجلس شیعیان: بر خلاف کارشکنی ها و مخالفتهای گوناگون، سرانجام تلاشهای مخلصانه سید موسی صدر به نتیجه رسید و نمایندگان شیعیان در مجلس شورای لبنان، به پیشنهاد وی یک طرح قانونی را تقدیم مجلس کردند که این طرح در ۱۳۸۷ ه.ق به تصویب مجلس و امضای رئیس جمهور لبنان رسید. بر اساس این طرح، شیعیان اجازه داشتند مجلسی را به نام «المجلس الاسلامی الشیعی الاعلی» برای دفاع از حقوق خود تأسیس نمایند. پس از گذراندن مراحل قانونی، در سال ۱۳۸۹ ه.ق مجلس اعلای شیعیان در لبنان به طور رسمی و قانونی شروع به فعالیت کرد. جورج جرداق مسیحی ضمن اظهار خوشحالی از انتخاب صدر به عنوان رئیس مجلس اعلای شیعیان، وی را دارای سیمای آرمانی، زیبا و بزرگوار از یک عالم دینی برشمرد و [[اخلاق]] او را ستایش کرد و او را پیرو [[امام علی علیه السلام|امام علی]](علیه السلام)، دادگر، راستگو و پاکدست دانست.
  
در این حال (سال 1371 ه.ق) عالم دور اندیش سید عبدالحسین شرف الدین كه همواره در این قبیل مسائل حالت تهاجمی داشت، حركت كرد و در مقابل این تهاجم بزرگ فرهنگی نیز ایستاد.
+
سید موسی صدر معتقد بود که فقر فرهنگی، ارتباط تنگاتنگی با فقر اقتصادی دارد. همچنان که این دو بی ارتباط با مسائل سیاسی، نظامی، [[اخلاق|اخلاقی]] و اعتقادی نیز نمی توانند باشند.  
  
با شروع فعالیت سید موسی صدر این مدارس نیز رونق بیشتری گرفت ; به گونه ای كه تلاشهای وی پس از مدتی مدرسه عاملیه بیروت، به دانشكده تبدیل شد و به دانشكده عاملیه معروف گردید.
+
صدر با [[امام خمینی]] ارتباط داشت و از حامیان نهضت او بود؛ چنان‌که نامه‌هایی میان آن دو ردوبدل شده‌است. وی به مبانی سیاسی و انقلابی امام خمینی اعتقاد کامل داشت و نخستین روحانی در لبنان بود که شخصیت علمی، سیاسی و انقلابی امام‌ خمینی را در میان مردم، به‌ویژه جوانان و نخبگان لبنان و [[فلسطین]] معرفی کرد و افکار و اندیشه‌های ایشان را رواج داد و ایشان را «الامام الاکبر» نامید.
  
او در عین حالی كه به سنگر مسجد اهمیت فراوان می داد از مراكز فرهنگی نیز غافل نبود و همچنان كه گذشت با ذوق سرشار و به كارگیری روشهای جدید، سعه صدر و برخوردهای مناسب خود، در مدت كوتاهی مدارس، دبیرستانها و دانشگاهها را تبدیل به سنگرهایی فولادین علیه فرهنگ بیگاه كرد و راه استاد برگ خود، عالم مبارز سید شرف الدین را ادامه داد.
+
==امام موسى صدر در لیبى==
  
سید موسی صدر معتقد بود كه فقر فرهنگی ارتباط تنگاتنگی با فقر اقتصادی دارد. همچنان كه این دو بی ارتباط با مسائل سیاسی، نظامی، اخلاقی و اعتقادی نیز نمی توانند باشند. بنابراین باید همه آنها در كنار هم ارزیابی شده، برای هر كدام به طور همزمان در كنار هم چاره اندیشی كرد او می گفت:
+
امام موسى صدر در مرداد ماه ۱۳۵۷ ش. قصد سفری به کشور [[الجزایر]] داشت. در روز نوزدهم ماه [[رمضان]] ۱۳۹۸ ق. وی از الجزایر به همراه شیخ محمد یعقوب و خبرنگار معروف استاد عباس بدرالدین بنا بر دعوت دولت [[لیبی]] و در طى دیدارى رسمى وارد کشور لیبی شد. شش روز بعد، ساعت دو بعد از ظهر، سید موسی صدر به همراه دو تن از همراهانش براى ملاقات با قذافى پادشاه لیبی، سوار اتومبیلهاى دولتى مى‏ شود، ولى از آن پس تاکنون، خبر موثقی پیرامون زندگانی ایشان در دسترس نیست.<ref>بنیاد شهید چمران، لبنان، ص۳۸۶.</ref> مقامات لیبی مدعی شدند که وی خاک لیبی را به مقصد ایتالیا ترک کرده‌است؛ ولی ادعای سفر صدر به ایتالیا، از سوی کمیته تحقیق در لبنان، همچنین با شواهد و ادله زیادی در طول دو دهه رد شده‌است.
 +
==منابع==
  
(چقدر تعجب آور است! اسلام طلب علم را فریضه (واجب) بداند و بیسوادترین مردم مسلمانها باشند.
+
*کتاب امام موسی صدر؛ امید محرومان، عبدالرحیم اباذری.
 +
*یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۱، ص۲۰-۷۳.
 +
*"امام‌ موسی صدر"، دانشنامه امام‌خمینی، ج۶، ص۶۲۹–۶۳۹.
  
(یا اینكه) نظافت را از ایمان بشمارد، در حالی كه كثیف ترین كوچه و بازار كوچه و بازارهای ما مسلمانها باشد ... دعوت صحیح اگر توأم با عمل نباشد و وضع اجتماعی دعوت كننده یا هم مذهبان او بد باشد، دعوت كم اثر خواهد بود. اصولا یكی از بزرگترین دلیلهای بطلان ادعای هر دعوت كننده، همان وضع اجتماعی اوست. آخر چطور ممكن است مردم ادعای مسلمانی را كه اسلام را ضامن سعادت دنیا و آخرت می داند باور كنند، در حالی كه فقر، جهل، مرض و عدم بهداشت آنها را فراگرفته است ; اخلاق تجار، روش جوانان، كردار زمان و رفتار سیاستمداران همه فاسد و منحرف باشد؟! این خود سند بی اعتباری مدعای هر دعوت كننده ای است.)
+
==پانویس==
 +
{{پانویس}}
 +
==پیوندها==
  
او با توجه به همه این ریزه كاریها و برای حل نابسامانیهای ریشه دار در ابعاد مختلف، به سنگر مسجد و فعالیت در دبیرستانها و دانشگاهها اكتفا نكرد و اقدام به تأسیس مراكز اساسی تری نمود از جمله:
+
*[http://www.imam-sadr.comزندگینامه سایت سید موسی موسوی صدر]
 +
*[https://imamsadr.ir سایت امام موسی صدر]
  
1 ـ مدرسه صنعتی جبل عامل
+
==آرشیو عکس و تصویر==
 +
<gallery mode="packed" heights="170">
 +
پرونده:موسی (4).jpg|alt=امام موسی صدر در کنار پدر و برادر و خواهر|از راست: سید علی موسوی صدر، سیده بتول موسوی صدر، [[سید صدرالدین صدر|سید محمدعلی (صدرالدین) موسوی صدر]] و سید موسی موسوی صدر
 +
پرونده:موسی (15).jpg|سید موسی موسوی صدر در نوجوانی
 +
پرونده:صدر (2).jpg|شهید سید محمدباقر موسوی صدر و سید موسی موسوی صدر در نوجوانی
 +
پرونده:موسی (3).jpg|alt=امام موسی صدر در کنار پدر و برادر|از راست: سید موسی موسوی صدر، [[سید رضا صدر|سید رضا موسوی صدر]] و سید محمدعلی (صدرالدین) موسوی صدر
 +
پرونده:موسی (9).jpg|alt=امام موسی صدر و علامه شرف الدین|از راست: سید موسی موسوی صدر و [[سید عبدالحسین شرف الدین عاملی|سید عبدالحسین شرف الدین موسوی عاملی]]
 +
پرونده:موسی (11).jpg|سید موسی موسوی صدر در جوانی
 +
پرونده:موسی (8).jpg|از راست: سید موسی موسوی صدر و سید محمد صدر کاظمینی
 +
پرونده:موسی (12).jpg|سید موسی موسوی صدر
 +
پرونده:سيد محمد حسين فضل الله (1).jpg|از راست: [[سید مرتضی عسکری|سید مرتضی شریف عسکری]]، محمدمهدی شمس الدین، سید موسی موسوی صدر و [[سید محمدحسین فضل الله|سید محمدحسین فضل‌الله]]
 +
پرونده:صدر (9).jpg|[[شهید سید محمدباقر صدر|شهید سید محمدباقر موسوی صدر]] و سید موسی موسوی صدر
 +
پرونده:موسی (2).jpg|از راست: سید موسی موسوی صدر، [[سید عبدالهادی شیرازی]] و سید اسماعیل موسوی صدر
 +
پرونده:صهری0.jpg|از راست ردیف جلو: سید رضا جزایری، [[سید محمدعلی روضاتی|سید محمدعلی روضاتیان]]، سید مرتضی مستجابی، سید موسی موسوی صدر، [[سید جمال الدین صهری]]، سید مرتضی ابطحی، سید شهاب الدین قومی، سید ابوالفضل صفوی ریزی، سید هاشم جعفری و سید مهدی میردامادی - از راست ردیف عقب: فخرالدین کلباسی، محمد خادمی، ابراهیم ابن یمین، منوچهر منصورزاده، مهدی مظاهری و ناشناسان
 +
پرونده:موسی (13).jpg|سید موسی موسوی صدر در کارگاه قالی بافی در لبنان
 +
پرونده:موسی (14).jpg|سید موسی موسوی صدر و یاسر عرفات
 +
پرونده:موسی (1).jpg|alt=امام موسی صدر به همراه رئیس جمهور و نخست وزیر لبنان|از راست: سلیم الحص (نخست وزیر لبنان)، سلیمان فرنجیه (رئیس جمهور لبنان)  و سید موسی موسوی صدر
 +
پرونده:موسی (5).jpg|از راست دو نفر آخر: سید موسی موسوی صدر و [[شهید مصطفی چمران]] در روسیه
 +
پرونده:موسی (18).jpg|سید موسی موسوی صدر در لباس احرام، در مسجدالحرام و طواف کعبه
 +
پرونده:موسی (6).jpg|سید موسی موسوی صدر در حال رای دادن در لبنان
 +
پرونده:موسی (16).jpg|سید موسی موسوی صدر در بین مردم لبنان
 +
پرونده:موسی (10).jpg|alt=امام موسی صدر و پادشاه عربستان|سید موسی موسوی صدر و فیصل بن عبدالعزیز آل سعود
 +
پرونده:موسی100.JPG|اقامه نماز میت علی شریعتی توسط سید موسی موسوی صدر در دمشق
 +
پرونده:موسی (7).jpg|سید موسی موسوی صدر
 +
</gallery>
  
اولین موسسه ای كه وی در شهر صور بنیان نهاد مدرسه صنعتی جبل عامل بود. هدف او از ایجاد این مركز آن بود تا فقر و جهل را كه سالها سایه شوم خود را بر سر این مردم افكنده بود از میان بردارد.
+
[[رده:علمای معاصر|صدر،سید موسی]]
 +
[[رده:علماء شیعه]]
 +
[[رده:شخصیت های سیاسی]]
 +
[[رده: علمای شهید]]
  
2ـ تأسیس جمعیت بر و احسان
+
{{سنجش کیفی
 
+
|سنجش=شده
این مركز كه به شكل تعاونی و به ابتكار و همت سید موسی ایجاد گردیده است دارای پنج كمیسیون جداگانه به نامهای تفتیش، برنامه، مالی، تبلیغات و مجالس مذهبی است، كه هر كدام فعالیتهای خاص خود را دنبال می كنند. این جمعیت در نخستین سال تاءسیس خود، تنها بیش از یكصد و بیست نفر فقیر دوره گرد را از كوچه و بازار جمع كرد و علاوه بر كمكهای مالی، برای هر یك شغل آبرومندی ایجاد نمود.
+
|شناسه= ضعیف
 
+
|عنوان بندی مناسب= خوب
3 ـ تأسیس خانه دختران
+
|کفایت منابع و پی نوشت ها= ضعیف
 
+
|رعایت سطح مخاطب عام= خوب
زنان و دختران علاوه بر فعالیت در بخش بانوان جمعیت بر واحسان در سه موسسه مهم دیگر كه باز به اهمیت سید موسی صدر، برای آنان راه اندازی شده بود، به كار و كوشش پرداختند. یكی از آنها مدرسه ای به نام بیت الفتاه (خانه دختران) بود. در این مكان به دختران بی سرپرست و فقیر هنرهای دستی دیگر آموزش می دادند.
+
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= متوسط
 
+
|جامعیت= خوب
4 ـ آموزشگاه پرستاری
+
|رعایت اختصار= خوب
 
+
|سیر منطقی= خوب
وی مركز دیگری نیز برای بانوان دایر كرد به عنوان آموزشگاه پرستاری. در این آموزشگاه دخترانی كه مدرك دیپلم گرفته بودند، پذیرفته می شدند و زیر نظر استادان با تجربه آموزش پرستاری می دیدند و پس از فارغ التحصیل شدن به مراكز بهداشتی، درمانی و بیمارستانها اعزام می شدند و در عین حالی كه برای خود و خانواده مایه امید و زندگی بودند در آن مراكز در خدمت محرومان و بیچارگان قرار می گرفتند.
+
|کیفیت پژوهش= خوب
 
+
|رده= دارد
5 ـ مركز پزشكی
+
}}
 
+
<references />
این مركز به نام مدینه الطب شهرت یافته و تا به حال اقدامات وسیع و مهمی را در خصوص امور بهداشتی و درمانی به انجام رسانده و در بسیاری از قصبه های جنوب لبنان كه سالها مردمش از همه چیز محروم بودند، درمانگاه و مركز بهداشتی دایر نموده است.
 
 
 
6 ـ موسسه قالیبافی
 
 
 
این مركز آموزشی یكی از مراكز سرنوشت ساز برای بانوان و دیگر محرومان به حساب می آمد و به موجب همین اهمیت، زیر نظر شهید بزرگوار دكتر مصطفی چمران اداره می شد و بیش از 300 دختر از منطقه جبل عامل در این مركز آموزشی مشغول یادگیری قالیبافی بودند.
 
 
 
7 ـ حوزه علمیه
 
 
 
یكی دیگر از حركتهای مهم و ماندگار سید موسی صدر، راه اندازی مركز فعال دیگری به نام معهد الدراسات الاسلامیه (مركز بررسیهای) اسلامی بوده است.
 
 
 
البته موسسات و مراكز مختلفی را كه به همت و رهبری سید موسی صدر ساخته شده، نمی توان در همین هفت مورد خلاصه كرد، چنانكه دو موسسه مهم دیگر به نامهای دار الایتام و سازمان زنان هم در نتیجه تلاشها و جانفشانیهای او به ثمر رسیده است. كه توضیه و تفصیل این همه مجال دیگری را طلب می كند.
 
 
 
تدبیر تاریخی مردم شیعه لبنان كه جمعیت اكثر آن كشور را تشكیل می دادند، احتیاج به مركز سازماندهی قانونی برای خود داشتند، تا از حقوق طبیعی و شخصیت انسانی آنان بخوبی حراست نماید.
 
 
 
سید موسی صدر برای گرفتن حقوق قانونی شیعیان رهسپار بیروت شد و مبارزه وسیعی را در این خصوص آغاز نمود. وی تمام نیروی خود را به كار گرفت تا یك مجلس قانونی برای شعیان آن كشور تشكیل دهد. در حركت نخست، موضوع را به طور جدی با شخصیتهای بزرگ سیاسی و مذهبی شیعه و غیر شیعه لبنان در میان گذاشت و هدف خود از تاءسیس این مركز را برای آنان توضیح داد. در این میان مخالفتها و كار شكنیهایی از طرف دولتهای عربی و برخی از شخصیتهای داخلی آغاز گردید. ولی او هیچ وقت از پای ننشست و به تلاشهای پیگیر خود ادامه داد.
 
 
 
8 - تشكیل مجلس و انتخاب رهبر
 
 
 
بر خلاف كارشكنیها و مخالفتهای گوناگون، سرانجام تلاشهای مخلصانه سید موسی صدر به نتیجه رسید و نمایندگان شیعیان در مجلس شورای لبنان، به پیشنهاد وی یك طرح قانونی را تقدیم مجلس كردند كه این طرح در روز سه شنبه 6 صفر 1387 ه.ق به تصویب مجلس و امضای رئیس جمهور لبنان رسید.
 
 
 
بر اساس این طرح قانونی شیعیان اجازه داشتند مجلسی را به نام المجلس الاسلامی الشیعی الاعلی برای دفاع از حقوق حقه خود تاءسیس نمایند. پس از گذراندن مراحل قانونی، در تابستان سال 1389 ه.ق مجلس اعلای شیعیان درلبنان به طوررسمی وقانونی شروع به فعالیت كرد وباز با دستهای پرتوان سید موسی صدر صفحه درخشان دیگری برمبارزات تاریخی مردم شیعه لبنان اضافه شد.
 
 
 
9 - سازمان «جنبش مستضعفان»
 
 
 
سید موسی صدر شخصیتی بود كه دهها سال از زمان خود جلوتر بد و حوادث و مشكلات را قبل از وقوع شناسایی كرده، در پی علاج و پیشگیری بر می آمد. او در مدت چند سال اقامت خود در لبنان به این نتیجه رسیده بود كه جوانان این كشور زمینه های مساعدی برای فداكاری و سلحشوری در راه تحقیق آرمانهای مقدس اسلامی دارند از این رو برای سازماندهی، تربیت و تشكل نیروهای بالقوه آنان و آگاهی هر چه بیشتر و بهتر جوانان از جهان بینی و ایدئولوژی اسلامی اقدام به تأسیس سازمانی به نام حركه المحرومین نمود، تا برای مبارزه اساسی با دشمنان اسلام در منطقه، از نیروهای كار آمد، با ایمان و جان بر كفی بر خوردار باشد.
 
 
 
شهید بزرگ دكتر مصطفی چمران كه از طرف امام موسی صدر به مسوولیت سازماندهی این جنبش منصوب شده بود چنین می نویسد:
 
 
 
... شیعیان فوج فوج وارد این نهضت می شدند، احزاب را رها می كردند و به این سازمان می پیوستند. سازمانی مكتبی و برا اساس ایدئولوژی اسلامی، بر اساس خط علی و حسین علیهما السلام ... نمی خواستیم سازمان به صورت دكان درآید و هر كس و ناكس و یا هر فكر غلطی وارد آن شود و خدای نكرده حزبی دیگر مثل احزاب فاسد لبنانی به وجود آید كه كارشان دروغ و تهمت و كار چاق كنی و زدن اموال مردم و حكومت و تقسیم منافع است. از همان اول تأكید كردیم كه ما ایجاد حركت كرده ایم نه حزب، و حركت از مبارزه با نفس تربیت نفس و اخلاق شروع می شود ...
 
 
 
این سازمان برای اولین بار طلسم وابستگی را شكست و با شعار نه شرقی، نه غربی حركت خود را آغاز كرد و با الهام از معارف ناب اسلامی در كوتاه مدت، كادرهای با ایمان، زبده و نمونه ای را تربیت نمود كه هر یك در میدانهای مختلف علمی، صمعتی، مظامی اخلاقی و ... الگو و سر آمد بودند.
 
 
 
در واقع می توان این بخش از فعالیت تأسیس حركه المحرومین از سوی امام موسی صدر را دومین مرحله از سری مراحل سازماندهی شیعیان لبنان به حساب آورد. زیرا اولین مرحله آن را وی با تاءسیس مركزی بزرگ به نام مجلس اعلای شیعیان شروع كرده بود.
 
 
 
10 - سازمان نظامی «امل»
 
 
 
پس از آنكه سازمانهای اداری، تشكیلاتی و عقیدتی با موفقیت كامل راه اندازی شد و با استقبال پرشور مردمی روز به روز پایه هایشان استوارتر گردید، نبوت به مرحله سوم سازماندهی چپ گرا و راست گرا هر كدام برای خود ارتشی كوچك تشكیل داده، برای تحقیق آرمانهای حزب متبوع خود، هر چند گاهی از آن استفاده می كردند. این ارتشها غالبا چون از انگیزه و آرمان دینی و مذهبی تهی بودند در برابر تهدیدات نظامی كشورهای بیگانه، از كارایی لازم برخوردار نبودند به همین علت امنیت مرزهای كشور لبنان به آسانی آسیب پذیر می شد.
 
 
 
برای از بین بردن چنین حالتی، و در پی ایجاد امنیت داخلی و خارجی كشور لبنان، تأسیس یك سازمان نظامی قوی، ضروری به نظر می رسید. سازمانی كه افراد آن با داشتن آگاهیهای سیاسی، مذهبی و نظامی، پاسدار مرزهای عقیده و نظام باشند. از این تاریخ بود كه پایه های یك سازمانی نظامی به نام افواج مقاومت لبنان (امل) پی ریزی گردید.
 
 
 
== خصوصیات اخلاقی ==
 
 
 
تواضع و بزرگواری
 
 
 
داستان بزرگواری و افتادگی وی زبانزد بود. او نه تنها در محیط كار با دوستان و همكاران، بلكه در همه جا و در برخورد با همه كس این خلق محمد صلی الله علیه و آله را از خود به نمایش می گذاشت. یكی از هم بحثهای معروف وی در نجف در این مورد چنین اظهار می دارد:
 
 
 
... در موقع كار و حمل اثاثیه سفر، بیشتر از همه كار انجام می داد و سنگین ترین وسایل، همیشه بر دوش وی قرار داشت. در وقت شوخی و مزاح، مزاحهای علمی و اخلاقی جالبی می كرد. خدا می دادند كه ما در این سفر و در برخوردهای دیگری كه داشتیم، همه اش محبت، تواضع، وقار و بزگواری دیدم. تمامی اوصافی كه در روایات برای علما ذكر شده است، همه اش در آقا موسی صدر جمع شده بود.
 
 
 
گذشت و كرامت چهار بار دشمنان و مزدوران آنها نقشه كشیدند تا وی را ترور كنند ولی هیچ كه موفق نگردیدند. در یكی از این عملیات نا موفق چند جوان شیعه عضو حزب كمونیست جبهه شعبیه به رهبری جرج حبش كه فریب خورده و مأموریت یافته بودند تا امام موسی صدر را به شهادت برسانند، با آر پی جی بر سر راه وی كمین می كنند تا ماشین او را هدف قرار دهند. اما به خواست خدا، امام موسی صدر مدتی زودتر از همان راه گذشته بود.
 
 
 
پس از گذشت ساعاتی از این حالت جوانان امل منطقه را محاصره كرده و آنها را دستگیر می كنند و همه شان به مأموریت خود اعتراف می نمایند. سپس آنان را به حضور امام موسی صدر می برند. او نیز بلافاصله دستور آزادی آنان را صادر می كند.
 
 
 
روح بندگی
 
 
 
روح بندگی كه یكی از شرایط اصلی رهبر در جامعه اسلامی است و در قرآن و احادیث ائمه معصومین نیز به آن تاءكید فراوان شده است. در امام موسی صدر در حد اعلا پرورش یافته و او را به انسانی متعبد به تمام معنا جلوه گر ساخته بود.
 
 
 
احترام به پدر
 
 
 
امام موسی صدر در احترام به پدر كه استاد او نیز بود، اهتمام خاصی می ورزید. نحوه برخوردهای وی در این خصوص به قدری شورانگیز بود كه آشكارا نشان می داد این ارتباط فرزند با پدر از درجه احترام پا فراتر گذاشته و به مرحله عشق و ایثار رسیده است. این بود كه همه را به شگفتی فرو می برد. هر كسی كمترین ارتباط با بیت مرحوم سید صدر الدین صدر داشت بی درنگ از این موضوع با خبر می شد و تحت تأثیر آن قرار می گرفت. به یقین یكی از رموز موفقیت و پیروزی در فعالیتهای فردی، اجتماعی، سیاسی و ... اما موسی صدر را باید در همین موضوع جستجو كرد ; نیكی به دیگران، بخصوص به پدر و مادر و احترام به آنان.
 
 
 
مرد صلح و دوستی
 
 
 
امام موسی صدر با پیروان ادیان و مذاهب، روابط صمیمانه ای داشت. پیش از ورود وی به لبنان، میان مسیحیان و مسلمانان آن كشور بر اثر اختلافات موجود شكاف بزرگی پدید آمده بود و هر روز كه می گذشت با نقشه های دشمنان این جدایی عمق بیشتری می گرفت. او پس از آمدن خود به این ناحیه مصمم شد با تلاش و استقامت خود این فاصله را از ایمان این دو طایفه بزرگ دینی بر دارد و آنها را با همدیگر دوست و مهربان سازد.
 
 
 
وی در مراسم جشن و سوگواری هموطنان مسیحی شركت می كرد و در غم و شادی آنان خود را سهیم می دانست. در كلیساهای آنان حاضر می شد و معاشرت دوستانه ای با آنها داشت. بدین ترتیب در مدت كوتاهی این برخوردهای سنجیده، موجب گشت كه جامعه مسیحیان یكپارچه شیفته امام موسی صدر شوند، به طوری كه مكرر از وی دعوت به عمل می آورند تا در مراسم دینی و مذهبی آنان شركت جسته، برای آنان سخنرانی كند.
 
 
 
== سرنوشت مبهم ==
 
 
 
از نخستین روزهای جایگزین شدن امام موسی صدر در لبنان، دولت و رهبر لیبی یكی از سر سخت ترین دشمنان وی به شمار می رفت. در مرداد ماه 1357 امام موسی صدر قصد سفری به كشور الجزایر داشت. به دنبال آن تماسهایی حاصل شد و بلافاصله از طرف دولت لیبی دعوتی رسمی از امام موسی صدر برای سفر به آن كشور به عمل آمد. روز نوزدهم رمضان 1398 ه.ق وی از الجزایر وارد كشور لیبی شد.
 
 
 
در یكی از نشستها امام موسی صدر با عقاید جنون آمیز قذافی كه خود را جانشین خدا در زمین می خواند بشدت مخالفت كرد و با شهامت، پیامدهای شوم این طرز تفكر انحرافی را وی گوشزد نمود.
 
 
 
بعد از یك هفته اقامت در لیبی امام موسی صدر تصمیم گرفت روز بیست و پنجم رمضان 1398 ه.ق (9 شهریور 1357 ش / 31 اوت 1978 م) آن كشور را به قصد لبنان ترك گوید تا ساعت 2 و سی دقیقه بعد از ظهر همین روز، وی در جلو هتل محل اقامت خود مشاهده گردیده ولی بعد از آن با دو تن از همراهان خود شیخ محمد یعقوب و عباس بدرالدین ناگهان ناپدید شده است.
 
 
 
هنگامی كه خبر ربوده شدن امام موسی صدر انتشار یافت بی تابی و نگرانی جهان اسلام را فرا گرفت و ملتهایی كه كوچكترین شناختی از وی داشتند به غم و اندوه فرو رفتند. مردم لبنان یكپارچه به هیجان درآمدند و اعتصاب سرتاسری همه جا را از تحرك باز داشت.
 
 
 
در این حال روزنامه های وابسته به دولت لیبی مانند «السفیر» در پی انحرافا افكار عمومی با تیترهای بزرگ و با آب و تاب فراوان اعلان كردند كه: امام موسی صدر برای همكاری با انقلاب ایران و مبارزه بر ضد شاه مخفیانه به ایران سفر كرده است. ولی كسی به این حرفها گوش نمی داد. اعتراض و راهپیمایی همچنان ادامه داشت و هر روز بیش از روز گذشته بر شور و هیجان و اعتراض مردمی افزوده می شد.
 
 
 
حضرت آیه الله العظمی امام خمینی رضوان الله علیه نیز پس از اطلاع از ربوده شدن امام موسی صدر بشدت ناراحت گشته، بی درنگ تلگرامی بدین شرح خطاب به یاسر عرفات مخابره كردند:
 
 
 
بسم الله الرحمن الرحیم
 
 
 
«جناب آقای یاسر عرفات رئیس كمیته اجرائیه سازمان آزادی بخش فلسطین
 
 
 
از سلامت جناب حجه الاسلام آقای سید موسی صدر رئیس مجلس شیعیان لبنان هیچ گونه اطلاعی ندارم و موجب نگرانی این جانب است. از جناب عالی تقاضا دارم كه هر چه زودتر از مكان ایشان اطلاع پیدا كرده و این جانب را از سلامت ایشان آگاه گردانید.
 
 
 
توفیق جناب عالی را در اهداف اسلامی خواستارم.
 
 
 
روح الله الموسوي الخميني
 
 
 
 
 
== منبع ==
 
[http://www.andisheqom.com/Files/olamabio.php?level=4&scid=31120 اندیشه قم]
 
[[رده:علمای قرن چهاردهم]]
 

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۹:۰۰

«سید موسی موسوی صدر» معروف به «امام موسی صدر» (متولد ۱۳۰۷ ش)، عالم متفکر و مجاهد ایرانی شیعه معاصر و از شاگردان آیت‌الله بروجردی و علامه‌ طباطبایی است. وی طبق وصیت علامه شرف‌الدین عاملی و به دعوت شیعیان لبنان، به آن دیار هجرت نمود و خدمات فرهنگی و اجتماعی شایانی را به مردم آن منطقه ارزانی داشت؛ تشکیل مجلس اعلی شیعیان، تأسیس حوزه علمیه و احداث مدرسه صنعتی، از جمله این فعالیت‌هاست.

Saadr.jpg
نام کامل سید موسی موسوی صدر
زادروز ۱۳۰۷ شمسی
زادگاه قم

Line.png

اساتید

آیت‌الله بروجردی، علامه‌ طباطبایی، محقق داماد، سید ابوالقاسم خویی، سید احمد خوانساری، سید محسن حکیم،...

شاگردان

سید محمدعلی ابطحی، علی‌اصغر مسلمی کاشانی، یوسف صانعی، علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی،...

آثار

اقتصاد در مکتب اسلام، اسلام و مشکل اختلافات طبقاتی، اسلام و فرهنگ قرن بیستم، اسلام و زن، اسلام و تربیت خانوادگی، اسلام و عبادت،...


ولادت و خاندان

سید موسی صدر در ۱۴ خرداد سال ۱۳۰۷ شمسی، در محله چهار مردان شهر قم بدنیا آمد. پدرش آیت‌الله سید صدرالدین صدر به دعوت بنیانگذار حوزه علمیه قم، شیخ عبدالکریم حایری یزدی، به منظور معاونت و جانشینی ایشان به شهر قم هجرت کرد. صفیه مادر سید موسی نیز، دختر آیت‌الله سید حسین طباطبائی قمی بود.

جایگاه سید موسی صدر در خاندان صدر

پدربزرگ سید موسی، آیت‌الله سید اسماعیل صدر بود که در سال ۱۲۱۶ شمسی در اصفهان به دنیا آمد، ولی پدر و مادر او از جبل عامل لبنان به این شهر هجرت کرده بودند. خاندان صدر شاخه‌ای از خاندان شرف‌الدین بود و تا سال‌ها در جبل عامل لبنان می‌زیستند و از این رو به عاملی مشهورند. این خاندان از نوادگان امام موسی کاظم علیه السلام و از خاندان‌های مشهور مذهبی در ایران، عراق و لبنان است. لقب صدر برای این خاندان به جهت انتساب به سید صدرالدین موسوی عاملی اصفهانی است که به سبب شهرت علمی و فقهی وی، فرزندانش همه به صدر معروف شدند.[۱]

تحصیل و استادان

سید موسی، هم زمان با گذراندن درس‌های دبیرستان، به دروس حوزوی نیز می‌پرداخت، ولی شروع به تحصیل تمام وقت او در حوزهٔ علمیهٔ قم از سال ۱۳۲۰ ش. آغاز شد. تحصیلات حوزوی سید موسی در قم، بیش از یک دهه به طول انجامید.

مدرک کارشاسی امام موسی صدر از دانشگاه تهران

سید موسی صدر در کنار تحصیل و تدریس درس‌های حوزه، در مهرماه ۱۳۲۹ در دانشکدهٔ حقوق تهران مشغول به تحصیل شد و در خرداد ۱۳۳۲، با اتمام پایان نامه‌ای تحت عنوان «ترجمهٔ شروط و صحت آن» به اخذ درجهٔ لیسانس حقوق اقتصادی نایل می‌آید.[۲]

وی پس از گذراندن دورهٔ مقدمات و سطح متوسط و عالی، در درس خارج فقه و اصول و فلسفه استادان نامی و بزرگ حوزه قم و نجف شرکت جست که برخی از آن‌ها عبارتند از:

تدریس و شاگردان

سید موسی صدر در کنار تحصیل خارج فقه و اصول، به تدریس مقدمات و سطح نیز اشتغال داشت. او در سایهٔ پشتکار شبانه‌روزی، توانست در مدت کوتاهی خود را در صف اساتید حوزهٔ علمیهٔ قم جای دهد، و پس از چندی به تدریس فقه و اصول و فلسفه و منطق نیز بپردازد.[۳]

برخی از شاگردان او عبارتند از:

آثار و تألیفات

از سید موسی صدر آثار علمی فراوانی بر جای مانده‌است که معروف‌ترین آنها عبارت‌اند از:

  • اقتصاد در مکتب اسلام،
  • اسلام و مشکل اختلافات طبقاتی،
  • اسلام و فرهنگ قرن بیستم،
  • اسلام و زن،
  • اسلام و تربیت خانوادگی
  • اسلام و عبادت.[۴]

افزون بر این، وی مقالات متعددی نوشت که در مجله «مکتب اسلام» درج شده‌است. همچنین وی مقدمه‌های تحقیقی و تحلیلی ارزشمندی بر کتاب‌های «معنای حدیث غدیر» نوشته سیدمرتضی خسروشاهی، «فاطمه زهرا(س)» نوشته سلیمان کتانی، «تاریخ فلسفه اسلامی» هانری کربن و «قرآن کریم و علوم طبیعی» از یوسف مروّت نوشته‌است.

مجموعه مصاحبه‌ها، سخنرانی‌ها و بحث‌های علمی صدر با نام‌های «سیرة الامام‌موسی الصدر و منبر و محراب» به کوشش علی حجتی کرمانی و «احادیث السحر و دراساة للحیاة» به اهتمام سیدحسین شرف‌الدین در لبنان به چاپ رسیده‌است. همچنین موسوعه دوازده‌جلدی مجموعه آثار امام‌موسی صدر با عنوان «گام به گام با امام‌موسی صدر» در مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام‌موسی صدر به انجام رسیده و منتشر شده‌است.

فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی

سید موسی صدر در سال ۱۳۳۸ ش. در سفری به لبنان به دیدار علامه سید عبدالحسین شرف‏ الدین عاملی، رهبر شیعیان آنجا رفت و مورد توجه خاص ایشان قرار گرفت؛ به گونه‌ای که وی از صدر برای برعهده‌گرفتن رهبری آینده شیعیان لبنان، برای اقامت دایم به لبنان، دعوت کرد.

صدر پس از سفرهایی به لبنان و عراق، در سال ۱۳۳۷ ش، دوباره به ایران باز می‌گردد. او سال‌ها پیش با دوستان و همفکران خود در حوزه علمیه قم، در مورد راه اندازی یک مجله حوزوی، گفتگوهایی داشت و به آن‌ها قول همکاری داده بود. مقدمات کار آماده شد و با پشتیبانی آیت الله بروجردی، در آذر ماه ۱۳۳۷ ش، اولین شماره نخستین مجله حوزوی در قم به نام «درسهایی از مکتب اسلام» منتشر گردید.[۵]

درسهایی از مکتب اسلام؛ اولین مجله حوزه علمیه قم

همچنین سید موسى صدر با همکارى فرهنگیان متدین و خدمتگزار، امتیاز یک دبیرستان ملى را از وزارت فرهنگ گرفت و دبیرستان صدر تحت مدیریت ایشان شروع به فعالیت نمود و بعد از هجرت ایشان به لبنان، مدیریت مدرسه را به شخص دیگرى واگذار نمود.

در اواخر سال ۱۳۳۸ ش. بعد از وفات زعیم مصلح لبنان عبدالحسین شرف‏ الدین عاملی، طبق وصیت ایشان و به دعوت شیعیان لبنان که با ارسال نامه ‏اى از سید موسى صدر درخواست نمودند به آن دیار هجرت نماید و زعامت شیعیان را به عهده بگیرد و این دعوت با تأیید و تأکید آیت‏ اللَّه بروجردى همراه شد، امام موسى صدر به لبنان قدم نهاد و در شهر صور رحل اقامت افکند.

برخی از فعالیت‌های او در لبنان عبارتند از:

امام موسی صدر در مراسم کلنگ‌زنی یکی از طرح‌های عمرانی در جنوب لبنان
  • مدرسه صنعتی جبل عامل: اولین مؤسسه ای که وی در شهر صور لبنان بنیان نهاد، مدرسه صنعتی جبل عامل بود.
  • تأسیس جمعیت برّ و احسان: این مرکز که به شکل تعاونی و به ابتکار و همت سید موسی ایجاد گردیده است، دارای پنج کمیسیون جداگانه به نامهای تفتیش، برنامه، مالی، تبلیغات و مجالس مذهبی است، که هر کدام فعالیتهای خاص خود را دنبال می کنند.
  • تأسیس خانه دختران: یکی از آنها مدرسه ای به نام بیت الفتاة (خانه دختران) بود. در این مکان به دختران بی سرپرست و فقیر هنرهای دستی دیگر آموزش می دادند.
  • آموزشگاه پرستاری: وی مرکز دیگری نیز برای بانوان دایر کرد به عنوان آموزشگاه پرستاری. در این آموزشگاه دخترانی که مدرک دیپلم گرفته بودند، پذیرفته می شدند و زیر نظر استادان با تجربه آموزش پرستاری می دیدند و پس از فارغ التحصیل شدن به مراکز بهداشتی، درمانی و بیمارستانها اعزام می شدند و در عین حالی که برای خود و خانواده مایه امید و زندگی بودند در آن مراکز در خدمت محرومان و بیچارگان قرار می گرفتند.
  • مرکز پزشکی: این مرکز به نام مدینة الطب شهرت یافته و تا به حال اقدامات وسیع و مهمی را در خصوص امور بهداشتی و درمانی به انجام رساند.
  • مؤسسه قالیبافی: این مرکز آموزشی یکی از مراکز سرنوشت ساز برای بانوان و دیگر محرومان به حساب می آمد و به موجب همین اهمیت، زیر نظر شهید بزرگوار دکتر مصطفی چمران اداره می شد و بیش از ۳۰۰ دختر از منطقه جبل عامل در این مرکز آموزشی مشغول یادگیری قالیبافی بودند.
  • حوزه علمیه: یکی دیگر از حرکتهای مهم و ماندگار سید موسی صدر، راه اندازی مرکز فعال دیگری به نام «معهد الدراسات الاسلامیه» (مرکز بررسیهای اسلامی) بوده است.
  • تشکیل مجلس شیعیان: بر خلاف کارشکنی ها و مخالفتهای گوناگون، سرانجام تلاشهای مخلصانه سید موسی صدر به نتیجه رسید و نمایندگان شیعیان در مجلس شورای لبنان، به پیشنهاد وی یک طرح قانونی را تقدیم مجلس کردند که این طرح در ۱۳۸۷ ه.ق به تصویب مجلس و امضای رئیس جمهور لبنان رسید. بر اساس این طرح، شیعیان اجازه داشتند مجلسی را به نام «المجلس الاسلامی الشیعی الاعلی» برای دفاع از حقوق خود تأسیس نمایند. پس از گذراندن مراحل قانونی، در سال ۱۳۸۹ ه.ق مجلس اعلای شیعیان در لبنان به طور رسمی و قانونی شروع به فعالیت کرد. جورج جرداق مسیحی ضمن اظهار خوشحالی از انتخاب صدر به عنوان رئیس مجلس اعلای شیعیان، وی را دارای سیمای آرمانی، زیبا و بزرگوار از یک عالم دینی برشمرد و اخلاق او را ستایش کرد و او را پیرو امام علی(علیه السلام)، دادگر، راستگو و پاکدست دانست.

سید موسی صدر معتقد بود که فقر فرهنگی، ارتباط تنگاتنگی با فقر اقتصادی دارد. همچنان که این دو بی ارتباط با مسائل سیاسی، نظامی، اخلاقی و اعتقادی نیز نمی توانند باشند.

صدر با امام خمینی ارتباط داشت و از حامیان نهضت او بود؛ چنان‌که نامه‌هایی میان آن دو ردوبدل شده‌است. وی به مبانی سیاسی و انقلابی امام خمینی اعتقاد کامل داشت و نخستین روحانی در لبنان بود که شخصیت علمی، سیاسی و انقلابی امام‌ خمینی را در میان مردم، به‌ویژه جوانان و نخبگان لبنان و فلسطین معرفی کرد و افکار و اندیشه‌های ایشان را رواج داد و ایشان را «الامام الاکبر» نامید.

امام موسى صدر در لیبى

امام موسى صدر در مرداد ماه ۱۳۵۷ ش. قصد سفری به کشور الجزایر داشت. در روز نوزدهم ماه رمضان ۱۳۹۸ ق. وی از الجزایر به همراه شیخ محمد یعقوب و خبرنگار معروف استاد عباس بدرالدین بنا بر دعوت دولت لیبی و در طى دیدارى رسمى وارد کشور لیبی شد. شش روز بعد، ساعت دو بعد از ظهر، سید موسی صدر به همراه دو تن از همراهانش براى ملاقات با قذافى پادشاه لیبی، سوار اتومبیلهاى دولتى مى‏ شود، ولى از آن پس تاکنون، خبر موثقی پیرامون زندگانی ایشان در دسترس نیست.[۶] مقامات لیبی مدعی شدند که وی خاک لیبی را به مقصد ایتالیا ترک کرده‌است؛ ولی ادعای سفر صدر به ایتالیا، از سوی کمیته تحقیق در لبنان، همچنین با شواهد و ادله زیادی در طول دو دهه رد شده‌است.

منابع

  • کتاب امام موسی صدر؛ امید محرومان، عبدالرحیم اباذری.
  • یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۱، ص۲۰-۷۳.
  • "امام‌ موسی صدر"، دانشنامه امام‌خمینی، ج۶، ص۶۲۹–۶۳۹.

پانویس

  1. خاندان صدر در ایران، محسن کمالیان.
  2. لبنان به روایت امام موسی صدر، مقدمه، ص۱۶.
  3. همان
  4. حجتی کرمانی، لبنان به روایت امام‌موسی صدر و دکتر چمران، ۱۷ و ۱۸.
  5. زندگانی آیت الله بروجردی، ص۳۴۹.
  6. بنیاد شهید چمران، لبنان، ص۳۸۶.

پیوندها

آرشیو عکس و تصویر