موفق بن احمد خوارزمی
«موفّق بن احمد خوارزمی» معروف به «اخطب خوارزم» (۴۸۴-۵۶۷ ق)، فقیه، محدث، خطیب، ادیب، مورخ و شاعر مسلمان در قرن ششم هجری و از شاگردان زمخشری است. کتاب «المناقب» در منقبت امام علی(علیهالسّلام) و کتاب «مقتل الإمام السبط الشهيد» در مقتل امام حسین(علیهالسّلام)، از مهمترین آثار اوست.
| نام کامل | موفق بن احمد خوارزمی |
| زادروز | ۴۸۴ قمری |
| زادگاه | خوارزم |
| وفات | ۵۶۷ قمری |
| مدفن | خوارزم |
|
| |
| اساتید |
محمود بن عمر زمخشری، عمر بن محمد نسفی، عبدالملک بن ابوسهل کروخی، علی بن حسین غزنوی،... |
| شاگردان |
ابن شهرآشوب مازندرانی، ناصر بن ابوالمكارم خوارزمی، مسلم بن علی ابن الأُخت، ناصر بن احمد بن بكر نحوی،... |
| آثار |
المناقب، رد الشمس لأمیرالمؤمنين علی(ع)، الأربعين فی مناقب النبی الأمین و وصيه أمیرالمؤمنين(ع)، قضايا أمیرالمؤمنين(ع)، مقتل الإمام السبط الشهيد(ع)،... |
زندگینامه
حافظ ابوالمؤید موفق بن احمد مکى حنفى، معروف به «اخطب خوارزم»، متولد خوارزم است. در تاریخ ولادت و وفات وی، اختلافاتی وجود دارد، ولی بهاحتمال زیاد وی در حدود سال ۴۸۴ قمری متولد شده است.
موفق بن احمد مکی در خوارزم تحصیل علم کرد و در همانجا به تدریس و خطابه و تألیف پرداخت. او خطیبی سخنور و ادیب و خوشبیان و سخنگو بود و در مسجد جامع خوارزم مدتی طولانی سخنوری میکرد و خطبههایی میخواند و برای مردم روایت نقل کرد. عنوان «اخطب خوارزم» نیز به همین خاطر به وی نسبت داده شده است.
خوارزمی از علمای اهل سنت و حنفی مذهب بود؛ با این وجود آثار او مورد توجه علمای شیعه نیز قرار گرفته است. شیعیان او را به عنوان شاعری که در وصف امام علی(علیهالسّلام) اشعاری سروده است یاد نموده و بعضاً تمجید کردهاند. همچنین خوارزمى يكى از علما و بزرگان اهل سنت بوده كه «حدیث غدیر» را نقل كرده است.
یاقوت حموی در «معجم الأدباء»، ضمن شرححال ابوالعلاء همدانى، بهعنوان حافظ از او نام برده و صفدى در «الوافى بالوفيات» او را ثنا گفته و سیوطى در «بغية الوعاة»، سید خوانساری در «روضات الجنات»، جرجى زیدان در «تاریخ آداب اللغة العربية» و...، از او یاد کردهاند.
خطیب خوارزم در سال ۵۶۷ قمری در ماه صفر در خوارزم از دنیا رفت.
اساتید و مشایخ
- عمر بن محمد بن احمد نسفی (متوفی ۵۳۷ق)؛
- محمود بن عمر زمخشری (متوفی ۵۳۸ق)؛
- عبدالملک بن ابوالقاسم بن ابوسهل کروخی (متوفی ۵۴۸ق)؛
- ابوالحسن علی بن الحسین غزنوی (متوفی ۵۵۱ق)؛
- شیخالدین ابوالحسن علی بن احمد بن محمویه جوینی برذی (متوفی ۵۵۱ق)؛
- ابوبکر محمد بن عبیدالله بن نصر زاغونی (متوفی ۵۵۲)؛
- محمد بن ابوجعفر محمد طائی (متوفی ۵۵۵ق)؛
- ابومنصور شهردار بين شيرویه ديلمی (متوفی ۵۵۸ق)؛
- حسن بن احمد بن عطار همدان (متوفی ۵۶۹ق)؛
- عبدالملک بن علی بن محمد همدانی؛
- سعد بن عبدالله بن حسن همدانی مروزی؛
- محمد بن محمد شيحی خطیب؛
- محمد بن الحسن بن ابوجعفر بن ابوسهل زورقی؛
- عبدالواحد بن حسن باقرحی؛
- عثمان بن احمد صرام خوارزمی و... .
شاگردان
- محمد بن علی بن شهرآشوب سروی مازندرانی (متوفی ۵۸۸ق)؛
- ناصر بن ابوالمكارم عبدالسید مطرزی خوارزمی حنفی (متوفی ۶۱۰ق)؛
- مسلم بن علی ابن الأُخت (متوفی ۶۸۹ق)؛
- طاهر بن ابوالمكارم عبدالسید بن علی خوارزمی؛
- عبدالله بن جعفر بن محمد حسینی؛
- جمالالدین بن معین؛
- ابوالقاسم ناصر بن احمد بن بكر نحوی (متوفی ۶۰۷ق).
آثار و تألیفات
- المناقب؛ در فضایل امام علی(علیهالسّلام)
- رد الشمس لأمیرالمؤمنين علی(علیهالسّلام)؛
- الأربعين فی مناقب النبی الأمین و وصيه أمیرالمؤمنين(علیهالسّلام)؛
- قضايا أمیرالمؤمنين(علیهالسّلام)؛
- مقتل الإمام السبط الشهيد(علیهالسّلام)؛
- مناقب الإمام ابوحنیفه؛
- دیوان شعر اخطب.
منابع
- الغدير فی الكتاب و السنة، عبدالحسین امینی، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامية، قم، چاپ اول، ۱۴۱۶.
- "اخطب خوارزم، موفق بن احمد"، ویکی نور.
- "اخطب خوارزم"، عباسعلی اختری، دایرةالمعارف جامع اسلامی.
