غایة السؤل فی سیرة الرسول (کتاب)

کتاب «غایة السؤل فى سیرة الرسول(ص)»، تألیف زین‌الدین عبدالباسط بن خلیل ملطى معروف به عبدالباسط الحنفى (۹۲۰-۸۴۴ ق)، در موضوع زندگی و سیره پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) نوشته شده است.


نویسنده	عبدالباسط بن خلیل ملطی
موضوع	سیره پیامبر اسلام
زبان	عربی
تعداد جلد	۱
تحقیق	محمد کمال‌الدین

محتوای کتاب

کتاب «غایة السُئول فى سیرة الرسول(ص)» از هفت بخش (مقدمه محقق و مؤلف، متن اصلى، خاتمه، حواشى و تعلیقات، ملحقات و مصادر تحقیق) تشکیل شده است. نویسنده مطالب را بسیار مختصر ذکر کرده، از گفتن مسائل اختلافى به جز مواردى اندک، پرهیز کرده است. مطالب کتاب در ۲۶ فصل به شرح زیر ارائه شده است:

مؤلف در فصل اول، نسب پیامبر اکرم(ص) را تا حضرت آدم(ع) ذکر کرده است. وى پس از ذکر حدیثى از پیامبر(ص)، نسب ایشان را تا عدنان متفق علیه دانسته است.

فصل دوم، مربوط به نام مادر پیامبر(ص) مى‌باشد که پس از ذکر اجدادش، با گفته‌اى از کتاب «الروض الأنف» عبدالرحمن سهیلى به این نکته شده است که خداوند پس از به دنیا آمدن والدین پیامبر(ص)، آن‌ها را به دست ایشان(ص) مسلمان کرده است.

فصل سوم، مختص به عموهاى پیامبر(ص) مى‌باشد که ۹ نفر بوده وآخرین آن‌ها، ابولهب است و نویسنده با اشاره به آیه «تَبّت یَدا أبی‌لَهب...» (سوره تبّت، آیه ۱)، دشمنى وى با پیامبر(ص) را متذکر شده است.

مؤلف در فصل چهارم، نام ۶ نفر از عمه‌هاى پیامبر(ص) از جمله: ام حکیم و صفیه را ذکر کرده است.

در فصل پنجم، محل ولادت و زندگى پیامبر(ص) در مکه و تاریخ ولادت ایشان ذکر شده است. در این فصل، همچنین داستان ذبح عبدالله، شیر دادن حلیمه، مسافرت حضرت محمد(ص) به شام، بعثت پیامبر(ص)، اولین مسلمانان، هجرت به حبشه و معراج نیز ذکر شده است.

مؤلف در فصل ششم، داستان هجرت پیامبر(ص) به مدینه، ماندن امام على(ع) براى رد کردن ودایع و نزول برخى احکام همچون تغییر قبله را ذکر کرده است.

مجموع غزوات پیامبر(ص) که بنا بر قولى تعدادشان به بیست و هفت مى‌رسد در فصل هفتم ذکر شده است.

نویسنده در فصل هشتم، حج و عمره پیامبر(ص) را ذکر کرده است. دو بار حج قبل از وجوب و یک بار بعد از آن که به حجة الوداع معروف شده است. مجموع عمره‌هاى پیامبر(ص) نیز پنج بار بوده است.

اوصاف پیامبر(ص) که اکمل، اجمل و احسن مردم خَلقا و خُلقا بوده، در فصل نهم آمده است.

اسماء مبارک ایشان همچون؛ احمد، طه، مزمّل، مدثّر و بشیر در دهمین فصل آمده است. نویسنده ذکر نام پیامبر در تورات و انجیل را نشانه شرف ایشان دانسته است.

یازدهمین فصل، به اخلاق پیامبر(ص) اختصاص دارد. أسخى الناس و أجوَدهم، مردى که در برابر درخواست دیگران هیچ گاه کلمه «لا» را بر زبان جارى نکرده است، صادق‌ترین و با اخلاق‌ترین مردم و کسى که خوبى‌هایش به شماره درنمى‌آید، از جمله خصوصیات ایشان مى‌باشد.

مؤلف تعداد همسران پیامبر(ص) را که تعدادشان به بیست و سه نفر رسیده، در فصل دوازدهم ذکر کرده است.

در فصل سیزدهم، اولاد ایشان را نام برده است که به جز ابراهیم، همگى از حضرت خدیجه بوده‌اند.

فصل چهاردهم، مختص به صحابه پیامبر مى‌باشد که تعدادشان حتى از بیست هزار نفر نیز بیشتر دانسته شده است. نویسنده عشره مبشره را هادیان دین دانسته است.

وى در پانزدهمین فصل، که به «النُجباء من اصحابه» اختصاص دارد، دوازده نفر را نام برده است. وى در این فصل، از عشره مبشره تنها خلفای راشدین را نام مى‌برد.

مؤلف در فصل شانزدهم، نام کاتبان پیامبر(ص) را آورده است.

در فصل هفدهم، نام کسانى که مسئول گردن‌زدن مشرکان بوده‌اند از جمله امام على(ع) زبیر، مقداد و عاصم بن ثابت را ذکر کرده است.

وى در فصل هجدهم، فرستادگان پیامبر(ص) به اطراف و اکناف را نام برده است که تعدادشان به ده نفر مى‌رسد.

نوزدهمین فصل به عبدها و کنیزهاى پیامبر(ص) اختصاص دارد که حدود سى نفر مرد و ده نفر زن بوده‌اند.

مؤلف در فصل بیستم که مختص نگهبانان پیامبر(ص) است، متذکر شده که پیامبر(ص) بعد از نزول آیه «...والله یعصمُک مِن الناس» (سوره مائده، آیه ۶۷) بدون نگهبان زندگى مى‌کرده است.

وى در فصل بیست و یکم، نام مرکب‌ها و دیگر حیوانات خانگى پیامبر(ص) را برده است.

در فصل بیست و دوم به سلاح‌هاى ایشان اشاره کرده که ذوالفقار نیز جزء آن‌ها بوده است.

فصل بیست و سوم به ذکر البسه و اثاثیه پیامبر(ص) اختصاص یافته است، جُبه‌اى یمنى، شلوارى عمانى، عمامه‌اى که سحاب نام داشته است و ظرفى براى کیل کردن زکاة فطره، برخى از وسایلى است که نام برده شده‌اند.

مؤلف معجزات پیامبر(ص) را در فصل بیست و چهارم ذکر کرده است. وى، تعداد آن‌ها را زیاد و غیر قابل شمارش دانسته و قرآن را بزرگترین آن‌ها معرفى کرده است.

وى وفات پیامبر(ص) را در فصل بیست و پنجم شرح داده، آن را بزرگترین مصیبت در اسلام دانسته است. وى ضمن اشاره به شمشیر کشیدن عمر و تهدید به کشتن قائلین به وفات پیامبر(ص)، رحلت ایشان را در سن ۶۳ سالگى و در ربیع الاول دانسته است.

آخرین فصل، درباره کفن و دفن پیامبر(ص) مى‌باشد. مؤلف پس از ذکر نحوه غسل دادن پیامبر(ص) که طبق دستور یک صداى غیبى بر روى لباس ایشان انجام شده، گفته است که در آن زمان چنان بوى خوشى سراسر فضاى مدینه را فراگرفته بوده که هیچ گاه استشمام نشده است.

محقق کتاب در بخش حواشى و تعلیقات که چند برابر متن اصلى است، هر فصل را دوباره ذکر کرده و تحقیقات بسیار گسترده‌اى را انجام داده، مطالب زیادى را اضافه کرده است. وى با ارجاع دادن به منابعى بسیار، مطالب فراوانى را از آن‌ها نقل کرده است. وى در بخش دیگرى به نام ملحق، تصویر برخى از نامه‌هاى پیامبر(ص) به پادشاهان را ذکر کرده، پس از آن مصادر تحقیق را نیز جداگانه ذکر کرده است.