آیه 137 سوره اعراف
| <<136 | آیه 137 سوره اعراف | 138>> | |||||||||||||
| |||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
و طایفه‌ای را که فرعونیان ذلیل و ناتوان می‌داشتند وارث مشرق و مغرب زمین با برکت (مصر و شامات) گردانیدیم و آن سخن و وعده نیکوی خدای تو بر بنی اسرائیل تحقق یافت به پاداش صبری که (در مصائب) کردند، و آنچه را فرعون و قومش می‌ساختند و می‌افراشتند (از صنایع و عمارات و کاخهای با عظمت) ویران نمودیم.
و به آن گروهی که همواره ناتوان و زبونشان شمرده بودند، نواحی شرقی و غربی آن سرزمین را که در آن [از جهت فراوانی نعمت، ارزانی و حاصل خیزی] برکت قرار داده بودیم، بخشیدیم؛ و وعده نیکوتر و زیباتر پروردگارت بر بنی اسرائیل به [پاداش] صبری که [بر سختی ها و بلاها] کردند تحقّق یافت، و آنچه را که همواره فرعون وفرعونیان [از کاخ و قصرهای مجلّل] و سایه بان های خوش نشین می افراشتند، نابود کردیم.
و به آن گروهى كه پيوسته تضعيف مى‌شدند، [بخشهاى] باختر و خاورى سرزمين [فلسطين] را -كه در آن بركت قرار داده بوديم- به ميراث عطا كرديم. و به پاس آنكه صبر كردند، وعده نيكوى پروردگارت به فرزندان اسرائيل تحقق يافت، و آنچه را كه فرعون و قومش ساخته و افراشته بودند ويران كرديم.
و به آن مردمى كه به ناتوانى افتاده بودند، شرق و غرب آن سرزمين را كه بركت داده بوديم به ميراث داديم، و وعده نيكويى كه پروردگار تو به بنى‌اسرائيل داده بود بدان سبب كه شكيبايى ورزيده بودند، به كمال رسيد و هر چه را فرعون و قومش مى‌ساختند و كاخهايى را كه برمى‌افراشتند ويران كرديم.
و مشرقها و مغربهای پر برکت زمین را به آن قومِ به ضعف کشانده شده (زیر زنجیر ظلم و ستم)، واگذار کردیم؛ و وعده نیک پروردگارت بر بنی اسرائیل، بخاطر صبر و استقامتی که به خرج دادند، تحقّق یافت؛ و آنچه فرعون و فرعونیان (از کاخهای مجلّل) می‌ساختند، و آنچه از باغهای داربست‌دار فراهم ساخته بودند، در هم کوبیدیم!
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
يستضعفون: ضعيف: ناتوان. مستضعف: كسى كه عوامل خارجى او را ضعيف و زبون و بيچاره كرده است.
دمرنا: دمر و دمار: هلاك شدن. تدمير: هلاك كردن. «دمرنا»: هلاك كرديم و از بين برديم.
يعرشون: عرش: در اصل ، به معنى رفع و بالا بردن است.
مراد از ما كانُوا يَعْرِشُونَ ، سقفها و داربستها يا ساختمان ها و نظير آنست. يعنى : آنچه بالا مى بردند.[۱]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ أَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِينَ كانُوا يُسْتَضْعَفُونَ مَشارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغارِبَهَا الَّتِي بارَكْنا فِيها وَ تَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْنى عَلى بَنِي إِسْرائِيلَ بِما صَبَرُوا وَ دَمَّرْنا ما كانَ يَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَ قَوْمُهُ وَ ما كانُوا يَعْرِشُونَ «137»
و بخشهاى شرقى و غربى سرزمين (فلسطين) را كه در آن بركت قرار داده بوديم به قومى كه پيوسته تضعيف مى‌شدند به ميراث داديم و وعده‌ى نيكوى پروردگارت درباره‌ى (پيروزى) بنى‌اسرائيل، به خاطر صبرشان تحقّق يافت و آنچه را فرعون وقومش (از كاخ) ساخته و آنچه را افراشته بودند ويران كرديم.
نکته ها
«ارث»، به دارايى و مالى گفته مى‌شود كه انسان بدون كسب و كار و معامله‌اى به آن برسد، خواه از مردگان باشد يا از زندگان. «1»
داستان عبور حضرت موسى و پيروانش از دريا و غرق شدن و عذاب فرعونيان در آن، ترسيمى از قيامت است كه همه وارد جهنّم مى‌شوند و سپس متّقين نجات پيدا مى‌كنند. وَ إِنْ مِنْكُمْ إِلَّا وارِدُها ... ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوْا وَ نَذَرُ الظَّالِمِينَ فِيها جِثِيًّا «2»
سرزمين‌هايى كه در اختيار فرعونيان بود، آنچنان وسيع بود كه افق‌هاى متعدّد و طلوع و غروب‌هاى متفاوت داشت. «مَشارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغارِبَهَا» و همچنين داراى محصولات و بركات مادّى ومعنوى بسيارى بود، زيرا محلّ بعثت انبياى الهى و مدفن بسيارى از آنان بود.
پيش از اكتشافات بشر، قرآن، زمين را كروى معرّفى كرده است. زيرا لازمه‌ى تعدّد مشرق «مَشارِقَ» و مغرب «مغارب»، كروى و در حركت بودن زمين است.
خداوند در اين آيه به پيامبر اسلام نيز نويد پيروزى مى‌دهد. به كار بردن لفظ «رَبِّكَ» در
«1». تفسير نمونه.
«2». مريم، 71- 72.
جلد 3 - صفحه 158
جمله‌ى «وَ تَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ»، به معناى آن است كه تو نيز مشمول حمايت ما هستى.
پیام ها
1- حمايت خداوند از مستضعفان، مخصوص بنى‌اسرائيل نيست، بلكه‌يك سنّت دائمى است. «أَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِينَ كانُوا يُسْتَضْعَفُونَ» و نفرمود: «اورثنا بنى‌اسرائيل»
2- بنى‌اسرائيل، در مدّت طولانى به دست فرعونيان به ضعف كشيده شده بودند.
«كانُوا يُسْتَضْعَفُونَ»
3- حكومت انبيا، حكومت مستضعفان است. «يُسْتَضْعَفُونَ»
4- شرط پيروزى، صبر و مقاومت است. مستضعفان و ملّتى كه صابر و مقاوم باشند، وارث زمين مى‌شوند. أَوْرَثْنَا ... بِما صَبَرُوا
5- خداوند، بى‌كم وكاست به وعده‌هايش عمل مى‌كند. «وَ تَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ»
6- هلاكت فرعونيان و به حكومت رسيدن بنى‌اسرائيل، از سخنان و وعده‌هاى زيباى پروردگار است. «كَلِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْنى»
7- تحوّلات اجتماعى و تاريخى، به دست خداوند است. أَوْرَثْنَا ... دَمَّرْنا
8- قوم فرعون از نظر صنعت و ساخت بنا، پيشرفته بودند. يَصْنَعُ ... يَعْرِشُونَ ولى رشد و توسعه‌اى كه جدا از دين و ايمان باشد، سرانجام خوبى ندارد.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ أَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِينَ كانُوا يُسْتَضْعَفُونَ مَشارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغارِبَهَا الَّتِي بارَكْنا فِيها وَ تَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْنى عَلى بَنِي إِسْرائِيلَ بِما صَبَرُوا وَ دَمَّرْنا ما كانَ يَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَ قَوْمُهُ وَ ما كانُوا يَعْرِشُونَ (137)
وَ أَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِينَ كانُوا يُسْتَضْعَفُونَ: و ميراث داديم قومى را كه ضعيف و درمانده بودند از فرعون بعد از اهلاك فرعون و فرعونيان، مَشارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغارِبَهَا: مشارق و مغارب زمين را، يعنى تمام مملكت فرعون از
جلد 4 صفحه 182
اقصى و ادناى آن، الَّتِي بارَكْنا فِيها: زمينهائى كه بركت داديم در آنها به اخراج زروع و اثمار و ساير اصناف نبات و اشجار و غير آن از عيون و انهار و اقسام منافع. بنا به قولى: ارض شام بود شرق و غرب آن، قولى: ارض مصر، قولى: مراد ملك سليمانى است كه مشارق و مغارب زمين را مالك شد و او از بنى اسرائيل بود.
وَ تَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْنى عَلى بَنِي إِسْرائِيلَ: و تمام و صحيح شد كلمه نيكو و نعمت پروردگار تو بر بنى اسرائيل به انجاز وعده سبحانى در اهلاك فرعون و فرعونيان، بِما صَبَرُوا: به مقابل و مجازات آنچه صبر كردند از ايذاء فرعون و قومش و استعباد و اعمال شاقه آنان.
در مجمع- بنا به قولى مراد كلمه حسنى، فرمايش سبحانه است: وَ نُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ تا قوله يَحْذَرُونَ، و كلمات الهى گرچه تمام حسنى است، لكن تخصيص در اينجا به سبب آنست كه وعده فرمود به آنچه دوست مى‌داشتند.
وَ دَمَّرْنا ما كانَ يَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَ قَوْمُهُ: و دمار برآورديم و هلاك كرديم و نابود ساختيم آنچه فرعون و قومش ساخته بودند از ابنيه و قصور و عمارات و ديار، وَ ما كانُوا يَعْرِشُونَ: و آنچه عالى و رفيع نموده بودند از اشجار و اعناب و اثمار.
ابن عباس گويد: مراد قصور مسقف رفيعه است. حاصل آن كه كليه ما يملك آنها از ايشان سلب شد.
اجمال غرق قبطيان: تفسير أبو الفتوح رازى رحمه اللّه: چون بنى اسرائيل كنار دريا رسيدند، فرعون با لشگر بسيار به تعاقب آنها، و راه فرار مسدود شد، زيرا در پيش، دريا و در عقب، دشمن. به موسى عليه السّلام گفتند: تدبير چيست؟ به امر الهى عصا به دريا، و شكافته به دوازده جاده متشعب، تا هر سبطى به طريقى روند. چنان خشك بود كه گرد اسبان بلند، و در اثناء راه به موسى تحكم كه ما چه دانيم حال برادران و خويشان را. به دعاى موسى، آب كه به شكل ديوار، حاجب ميان هر سبطى بود، طاق طاق و مشبك تا يكديگر را مشاهده نمودند. به خروج سبطيان، فرعون و قبطيان داخل دريا، و به امر سبحانى آبها بهم بر آمده و همه غرق و هلاك شدند. گفتند: يا موسى، ما از كجا دانيم فرعون هلاك شد.
جلد 4 صفحه 183
فورا جسد فرعون با چهار صد من آهن به سطح آب هويدا و نظاره كردند.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ أَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِينَ كانُوا يُسْتَضْعَفُونَ مَشارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغارِبَهَا الَّتِي بارَكْنا فِيها وَ تَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْنى عَلى بَنِي إِسْرائِيلَ بِما صَبَرُوا وَ دَمَّرْنا ما كانَ يَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَ قَوْمُهُ وَ ما كانُوا يَعْرِشُونَ (137)
ترجمه
و بميراث داديم گروهى را كه ضعيف شمرده شده بودند مشرقهاى زمين و مغربهايش را كه بركت داديم در آن و تمام شد وعده پروردگارت كه نيكو بود بر بنى اسرائيل براى صبرشان و ويران نموديم آنچه را كه بودند ميساختند فرعون و قومش و آنچه را كه بودند برمى‌افراشتند.
تفسير
خداوند بعد از هلاك فرعون و قبطيان بنى اسرائيل را كه در نظر آنها خوار و ذليل بودند و پسرانشان را مى‌كشتند و زنان آنها را استخدام مينمودند وارث و فرمانفرماى مملكت شام و مصر فرمود و مشارق و مغارب آن زمين پهناور را بتصرف آنها
جلد 2 صفحه 468
در آورد و خداوند بارزاق و فواكه و لحوم و دسوم آن بلاد بركت مخصوصى داده كه در دنيا معروف است و وعده فتح و نصرت خود را كه بحضرت موسى داده بود كه او و اتباعش را بر فرعون و فرعونيان غالب فرمايد و وارث مملكت آنها فرمايد باتمام رساند چون تماميّت وعده بانجاز آنست و مراد از كلمه آن وعده است و وعده خوب مقابل با وعده بد است كه مخصوصا از آن تعبير بوعيد ميكنند ولى وعده اعم است لذا موصوف بحسنى شده و كلمه بر كلام اطلاق ميشود و كلمات نيز قرائت شده است چون وعده‌ها متعدد بوده است و اين موهبت بر آنها براى آن بود كه در شدائد صبور و بردبار بودند و بعد از فراعنه ابنيه مهمّه و قصور رفيعه آنها بخواست خداوند خراب و ويران شد و جنّات معروشات آنها فاسد و نابود گرديد و بعضى گفته‌اند كه حضرت داود و حضرت سليمان كه از بنى اسرائيل بودند اراضى معموره آنزمان را متصرف شدند پس ممكن است مراد مشارق و مغارب تمام زمين باشد كه محل بركات و منشأ خيرات است.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ أَورَثنَا القَوم‌َ الَّذِينَ كانُوا يُستَضعَفُون‌َ مَشارِقَ الأَرض‌ِ وَ مَغارِبَهَا الَّتِي بارَكنا فِيها وَ تَمَّت كَلِمَتُ رَبِّكَ الحُسني عَلي بَنِي إِسرائِيل‌َ بِما صَبَرُوا وَ دَمَّرنا ما كانَ يَصنَع‌ُ فِرعَون‌ُ وَ قَومُه‌ُ وَ ما كانُوا يَعرِشُون‌َ (137)
و بميراث داديم آن قومي را (بني اسرائيل) آن كساني که بودند مستضعف و تحت سيطره فرعونيان مشارق زمين و مغارب آن را آن زميني که بركت داده بوديم در آن و تمام شد كلمه پروردگار تو که بهترين كلمات بود بر بني اسرائيل بواسطه آنكه صبر كردند بر اذيتهاي فرعونيان و از بين برديم آنچه را که بودند صنعت
جلد 7 - صفحه 441
ميكردند فرعون و قوم او و آنچه را که بودند ساختمان ميكردند وَ أَورَثنَا تعبير بميراث براي اينست که اموال مورث از منقول و غير منقول و حقوق بمجرد موت از ملك او خارج ميشود و منتقل بوارث ميگردد و فرعون و قوم او بعد از غرق و هلاكت آنچه دارا بودند از ملكيت آنها خارج شد و خداوند براي بني اسرائيل مباح و حلال فرمود جميع اراضي و عمارات و اندوخته‌هاي آنها را بقرينه كلمه و اورثنا که ميفرمايد ما ارث داديم آنها را القَوم‌َ الَّذِينَ كانُوا يُستَضعَفُون‌َ تعبير باستضعاف براي اينست که بني اسرائيل بالذات ضعيف نبودند و عدّة و عدّة و قوّة و نيروي آنها برجا بود لكن فرعونيان بواسطه قهر و غلبه که داشتند اينها را ضعيف كردند و بر آنها مسلط شدند چنانچه در جاي ديگر ميفرمايد وَ نُرِيدُ أَن نَمُنَّ عَلَي الَّذِينَ استُضعِفُوا فِي الأَرض‌ِ وَ نَجعَلَهُم أَئِمَّةً وَ نَجعَلَهُم‌ُ الوارِثِين‌َ قصص آيه 4 مَشارِقَ الأَرض‌ِ وَ مَغارِبَهَا مراد تمام صفحه كره نيست زيرا بني اسرائيل اولا همچه توسعه پيدا نكردند و ثانيا در سيطره فرعون نبود تا بميراث بآنها منتقل شود بلكه مراد مدائني بود که فرعون تصرف كرده بود و بيت المقدس و شام بقرينه الَّتِي بارَكنا فِيها که بركات الهي در آنها زياد بود از ثمار و حبوب و اشجار و مساعدت هوي و نزول امطار و محل اقامه انبياء و غير اينها.
وَ تَمَّت كَلِمَتُ رَبِّكَ الحُسني عَلي بَنِي إِسرائِيل‌َ ممكن است مراد از كلمه وعده‌اي بود که بآنها داده شده بوده که در آيات قبل ذكر شد قال‌َ عَسي رَبُّكُم أَن يُهلِك‌َ عَدُوَّكُم وَ يَستَخلِفَكُم فِي الأَرض‌ِ و ممكن است مراد رسالت موسي و نزول تورات و بيان احكام که راه هدايت براي آنها از هر جهت تمام شد چنانچه در وصف تورات ميفرمايد وَ كَتَبنا لَه‌ُ فِي الأَلواح‌ِ مِن كُل‌ِّ شَي‌ءٍ مَوعِظَةً وَ تَفصِيلًا لِكُل‌ِّ شَي‌ءٍ شرحش بيايد انشاء اللّه تعالي.
بِما صَبَرُوا صبر بني اسرائيل اينکه بود که با اينكه در منتهي درجه فشار
جلد 7 - صفحه 442
و سختي بودند ايمان بفرعون نياوردند و اقرار بالوهية او نكردند و تحمل مشاق نمودند چنانچه مؤمن بايد در هر حالي که هست دست از ايمان برندارد و لو گوشت بدن او را قطعه قطعه كنند و در آتش بسوزانند إِلّا مَن أُكرِه‌َ وَ قَلبُه‌ُ مُطمَئِن‌ٌّ بِالإِيمان‌ِ نحل آيه 108 راجع بقصه عمار.
وَ دَمَّرنا ما كانَ يَصنَع‌ُ فِرعَون‌ُ وَ قَومُه‌ُ دمّر در اصل دخول در منزل غير است بدون اذن و اجازه چنانچه در حديث است از پيغمبر صلّي اللّه عليه و آله و سلّم
(من دمّر علي مؤمن في منزله بغير اذنه فدمه مباح للمؤمن)
و در اينجا كنايه از هلاكت که بلاي غرق دفعة بدون توجه آنها وارد شد و تمام آنها را هلاك نمود و چون هلاك شدند تمام اعمال آنها و ظلمها و اذيتهاي آنها از بين رفت و بني اسرائيل نجات پيدا كردند، و تفسير ما کان يصنع باندوخته‌هاي آنها خلاف ظاهر است زيرا اندوخته‌هاي آنها همراه آنها نبود که در دريا غرق شود و از بين رود بلكه در منازل آنها محفوظ بود و بني اسرائيل تصرف كردند.
وَ ما كانُوا يَعرِشُون‌َ از براي عرش معاني است عرش اعظم الهي که باصطلاح حكماء فلك غير مكوكب و فلك اطلس مينامند و محيط بكرسي است که تعبير بفلك ثوابت ميكنند و كرسي محيط بجميع سماوات و ارض و ما فيها و ما بينهما است وَسِع‌َ كُرسِيُّه‌ُ السَّماوات‌ِ وَ الأَرض‌َ و بمعني داربست است که براي انگور و كرم آن ميزنند جَنّات‌ٍ مَعرُوشات‌ٍ وَ غَيرَ مَعرُوشات‌ٍ انعام آيه 42 باين معني تفسير شده، و بمعني سقف عمارات مرتفعه هم آمده است و در اينجا بمعني ساختمان است.
اشكال- عمارتهاي آنها و بيوتات آنها هم در تصرف بني اسرائيل آمد از بين نرفت.
جواب- فرمود يعرشون بصيغه مضارع نه ماضي يعني ساختمانها که در مقام بودند و مشغول بودند بهلاكت آنها از بين رفت که يكي از مصاديق آنها دستور
جلد 7 - صفحه 443
فرعون بود بهامان فَأَوقِد لِي يا هامان‌ُ عَلَي الطِّين‌ِ فَاجعَل لِي صَرحاً لَعَلِّي أَطَّلِع‌ُ إِلي إِله‌ِ مُوسي قصص آيه 38.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 137)- سر انجام دردناک قوم فرعون! پس از نابودی قوم فرعون و در هم شکستن قدرت آنها، بنی اسرائیل وارث سرزمینهای پهناور آنها شدند، آیه مورد بحث به همین معنی اشاره کرده، می‌گوید: «مشرقها و مغربهای پربرکت زمین را در اختیار جمعیت مستضعف و استعمار شده قرار دادیم» (وَ أَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِینَ کانُوا یُسْتَضْعَفُونَ مَشارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغارِبَهَا الَّتِی بارَکْنا فِیها).
یعنی، حکومت بنی اسرائیل بر سراسر سرزمین فراعنه گسترده شد.
ج2، ص87
سپس می‌گوید: «وعده نیک پروردگار تو در زمینه پیروزی بنی اسرائیل- به خاطر صبر و استقامتی که نشان دادند- تحقق یافت» (وَ تَمَّتْ کَلِمَتُ رَبِّکَ الْحُسْنی عَلی بَنِی إِسْرائِیلَ بِما صَبَرُوا).
و در پایان آیه اضافه می‌کند که: «ما قصرهای زیبای فرعون و فرعونیان و کاخهای مجلل و بناهای پرزرق و برق و جالب آنها و همچنان باغات پرشکوهشان را نابود ساختیم» (وَ دَمَّرْنا ما کانَ یَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَ قَوْمُهُ وَ ما کانُوا یَعْرِشُونَ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
- ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
