آیه 274 سوره بقره
| <<273 | آیه 274 سوره بقره | 275>> | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
کسانی که مال خود را در شب و روز انفاق کنند نهان و آشکارا، آنان را نزد پروردگارشان پاداش نیکو خواهد بود و هرگز (از حادثه آینده) بیمناک و (از امور گذشته) اندوهگین نخواهند گشت.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
«سِرّاً وَ عَلانِیَةً»: پنهان و آشکارا. حال ضمیر (و) در فعل (یُنفِقُونَ) بوده و به معنی: مُسِرِّینَ و مُعْلِنِینَ به کار رفته‌اند. ذکر (لَیْل) پیش از (نَهار) و (سِرّ) قبل از (عَلانِیَة) بیانگر این واقعیّت است که بذل و بخشش نهانی، مقدّم بر بذل و بخشش آشکارا است.
نزول
محل نزول:
این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]
شأن نزول:
«شیخ طوسی» گوید: ابن عباس گويد: اين آيه در شأن امام على مرتضى عليه‌السلام نازل گرديده كه چهار درهم داشت و آن را به اين كيفيت يعنى در شب و در روز و در پنهان و در آشكارا انفاق و بخشش كرده بود. چنان كه از امامين باقر و صادق عليهماالسلام نيز روايت گرديده است.[۲]
از ابوذر و او زاعى روايت شده كه اين آيه درباره نفقه و بخشش براى كسانى كه در راه خدا جهاد مى كنند نازل شده است و نيز گويند هر كسى كه مال خود را در راه خدا خرج و انفاق كند نازل گرديده است. اما وقتى كه بگوئيم درباره امام مرتضى عليه‌السلام نازل شده حكم آن سريان پيدا كرده و درباره هر كسى كه به اين صفت متصف گشته يا آن را عمل بنمايد، شامل خواهد بود. زيرا امام داراى آنچنان فضائل و صفات مخصوصه اى است كه كسى بر او سبقت و پيشى نگرفته است[۳][۴][۵].[۶]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«274» الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ بِاللَّيْلِ وَ النَّهارِ سِرًّا وَ عَلانِيَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ
كسانى كه اموال خود را در شب وروز، پنهان وآشكارا انفاق مى‌كنند، اجر وپاداش آنان نزد پروردگارشان است و نه ترسى براى آنهاست و نه غمگين مى‌شوند.
نکته ها
در تفاسير صافى، مجمع‌البيان، قرطبى و كبير فخررازى آمده كه اين آيه در شأن حضرت على عليه السلام نازل شده است. هنگامى كه آن حضرت فقط چهار درهم ذخيره داشت، يك درهم را در روز، يك درهم را در شب، سومين آنرا مخفيانه، و چهارمين درهم را آشكارا در راه خدا انفاق نمود.
البته وعده‌ى اين آيه، شامل همه كسانى مى‌شود كه اينگونه عمل كنند. چنين افرادى نه از فقر و تنگدستى بيم دارند، چون به وعده‌هاى خداوند ايمان داشته و به او توكّل مى‌كنند، و نه بخاطر انفاق، اندوهگين مى‌شوند، چون به رضايت الهى و آثار اخروى انفاق توجّه دارند.
شايد دليل آنكه «ليل» بر «نهار» ويا «سر» بر «علانية» مقدّم شده است، آن باشد كه انفاق‌هاى پنهانى در دل شب ارزش بيشترى دارد. «1»
اين آيه به منزله‌ى جمع‌بندى چهارده آيه گذشته است كه درباره انفاق بحث مى‌كرد.
موضوعى كه هيچ موردى در قرآن اينگونه مفصّل بحث نشده است. آثار انفاق بر كسى پوشيده نيست، از جمله: تعديل ثروت وكم شدن اختلافات طبقاتى، ايجاد محبّت، شكوفايى روح سخاوت و بالاتر از همه قرب به خداوند.
انفاق، علاوه بر انفاق مال و ثروت، شامل انفاقِ علم، آبرو و مقام نيز مى‌شود. كلمه‌ى انفاق، در لغت به معناى پر كردن گودال و در اصطلاح، به معناى پر كردن و بر طرف نمودن كمبودهاى مالى است.
يادآورى اين نكته لازم است كه توجّه اسلام به مسئله انفاق، به معناى گداپرورى و رواج
«1». تفسير مراغى.
جلد 1 - صفحه 435
تكدّى‌گرى نيست. زيرا در بسيارى از روايات، از كسانى كه بدون داشتن نياز، از ديگران درخواست كمك مى‌كنند، مذمّت شده واز سوى ديگر بهترين نوع انفاق، در اختيار قراردادن ابزار كار به جاى پول دادن، معرفى شده است.
پیام ها
1- داشتن روحيّه‌ى انفاق و سخاوت مهم است، نه يكى دو بار انفاق آنهم از روى ترحّم. «يُنْفِقُونَ» فعل مضارع بر استمرار دلالت دارد.
2- تعيين نشدن اجر الهى، نشانه‌ى گستردگى آن است. «أَجْرُهُمْ»
3- وعده‌هاى الهى، بهترين مشوّق انسان در كارهاى نيك است. «فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ»
4- آرامش و امنيّت، از بركات انفاق است. «لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ»
پانویس
- پرش به بالا ↑ طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج 1، ص 111.
- پرش به بالا ↑ ابن بابويه بعد از سه واسطه از امام على بن موسى الرضا عليه‌السلام و ايشان از اجداد گرامى خود از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل فرمودند: كه اين آيه درباره امام مرتضى نازل گرديده است. چنان كه صاحب تفسير برهان متذكر شده است و نيز شيخ مفيد در كتاب اختصاص از رسول خدا نقل نمايد كه به امام على عليه‌السلام فرمود، چه عملى انجام داده اى كه درباره تو چهار موضوع نازل شده است؟ على گفت: پدر و مادرم فداى تو باد چهار درهم داشتم يك درهم آن را در شب و يك درهم ديگر را در روز و نيز يك درهم را در پنهانى و يك درهم ديگر را در آشكار صدقه دادم. سپس پيامبر فرمود: اين آيه درباره تو نازل گرديده است.
- پرش به بالا ↑ صاحبان كشف الاسرار از عامه و روض الجنان از خاصه نزول اين آيه را درباره امام على مرتضى علیه‌السلام گفته اند: و صاحب كشف الاسرار افزوده كه بعضى گويند درباره امام مرتضى و عبدالرحمن بن عوف نازل گرديده كه امام اموال خود را طبق توصيه پيامبر به اصحاب صفه پنهانى مى بخشيد و عبدالرحمن آشكارا انفاق مي‌نمود.
- پرش به بالا ↑ در تفسير ابن المنذر از عامه از سعيد بن مسيب نقل شده كه اين آيه درباره عبدالرحمن بن عوف و عثمان بن عفان نازل شده كه اموال خود را به جيش العسرة بخشيده بودند.
- پرش به بالا ↑ موفق بن احمد از عامه در كتاب مناقب از عبدالوهاب بن مجاهد او از پدرش و نيز ابن المغازلى يكى ديگر از علماء عامه از ابن عباس و همچنين در تفسير ثعلبى كه از مفسرين عامه است. موضوع نزول اين آيه درباره امام على مرتضى عليه‌السلام با بخشيدن چهار درهم پنهانى و آشكارا در اوقات شب و روز روايت و نقل گرديده است و نيز ابن شهر آشوب در كتاب مناقب از ابن عباس و سدى و مجاهد و كلبى و ابوصالح و نيز مفسرين خاصه و عامه ديگرى مانند واحدى و طبرسى و ماوردى و قشيرى و ابوحمزه ثمالى و عبدالله بن حسين و على بن حرب طائى و نقاس و فتال و نيز نظيرى در كتاب خصائص موضوع نزول اين آيه را درباره امام مرتضى عليه‌السلام نقل و روايت كرده اند.
- پرش به بالا ↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص 101.
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.
