حدیث مصحف: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(ویرایش)
 
(۵ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
== حدیث مُصحَّف ==
+
{{خوب}}
 +
«حدیث مُصَحَّف» [[حدیث|حدیثى]] است که قسمتى از [[سند حدیث|سند]] یا متن آن به کلمه یا عبارت مشابه آن تغییر یافته باشد.
  
حديثى است كه قسمتى از سند يا متن آن به كلمه يا عبارت مشابه آن تغيير يافته باشد.
+
مشابهت دو کلمه که موجب تصحیف مى‌شود، گاه ممکن است در کتابت‌ باشد، مانند تصحیف‌ «برید» به‌ «یزید» ([[برید بن معاویه|برید بن معاویه]] عجلى به [[یزید بن معاویه|یزید بن معاویه]])، و «جریر» به‌ «حریز»؛ و نیز مانند تصحیف در حدیث «من صام رمضان و اتبعه ستّاً من شوال»، که‌ کلمه «ستّا» به «شیئا» تصحیف شده است. و مثل حدیث: «ان النبی‌ احتجر بالمسجد»، (ای اتخذ حجرة من حصیر. یعنى [[پیامبر اسلام|رسول اکرم]] در مسجد حجره‌اى از حصیر و بوریا ساخت) که به «احتجم» (یعنى پیغمبر در مسجد حجامت فرمود) تصحیف شده است.<ref>این تصحیف توسط ابن لهیعه انجام شده.(ر.ک:تدریب الراوى، ص ۳۸۵) و مانند جمله: «الدنیا راس کل خطیئه» که در اخلاق ناصرى به «الدینار، اس کل‌ خطیئه» تصحیف شده است.(هدیة المحصلین، ص ۷۱) و مانند تصحیف «زُر غبا تزدد حبا» (یک روز در میان زیارت کن تا موجب زیادى دوستى گردد) که بعضى به «زُر عنا تزدد حبا» (از جانب ما زیارت کن تا موجب زیادى دوستى شود) خوانند.(تدریب، ص ۳۸۵). </ref>
  
مشابهت دو كلمه كه موجب تصحيف مى‌شود، گاه ممكن است در كتابت‌ باشد، مانند تصحيف‌  «بريد» به‌ «يزيد» (بريد بن معاويه عجلى به يزيد بن معاويه)، و «جرير» به‌ «حريز»، و نيز مانند تصحيف در حدیث (من صام رمضان و اتبعه ستّاً من شوال)، كه‌ كلمه (ستّا) به (شيئا) تصحيف شده است،  
+
و گاهى نیز تصحیف در معنى و مفاد حدیث است، مثل این حدیث که‌ از ابوموسى محمد بن المثنى العنزى نقل شده که گفت:<ref> درایه شهید، ص ۴۳؛ علوم الحدیث ابن صلاح، ص ۲۵۵. </ref> «نحن قوم لنا شرف نحن عنزة صلّى الینا رسول الله‌»<ref> در مجمع البحرین نقل نموده: کان رسول الله یجعل العنزة بین یدیه اذا صلى‌ و کان ذلک لیستتر بها عن المارة، (درایه مروج، ص ۷۲). </ref> که راوى لفظ «عنزه» را که مراد عصاى کوتاه است‌ به «عنزة» که نام قبیله راوى است، تصحیف نموده و مفاد حدیث را که حاکى از نماز گزاردن رسول خدا به طرف عصاى‌ خویش است‌ به نماز گزاردن رو به قبیله عنزه تغییر داده است.<ref> قواعد التحدیث، ص ۱۲۶ چاپ سوم. </ref>
  
و مثل حديث: «ان النبي‌ احتجر بالمسجد»، (اي اتخذ حجرة من حصير. يعنى رسول اكرم درمسجد حجره‌اى از حصير و بوريا ساخت) كه به (احتجم) (يعنى پيغمبر در مسجد حجامت فرمود) تصحيف شده است.<ref>اين تصحيف توسط ابن لهيعه انجام شده.(ر.ك:تدريب الراوى، ص 385)و مانند جمله: الدنيا راس كل خطيئه)كه در اخلاق ناصرى به(الدينار، اس كل‌ خطيئه)تصحيف شده است.(هدية المحصلين، ص 71)و مانند تصحيف زر غبا تزدد حبا(یک روز در ميان زيارت كن تا موجب زيادى دوستى گردد)كه بعضى به(زر عنا تزدد حبا)(از جانب ما زيارت كن تا موجب زيادى دوستى شود)خوانند.(تدريب، ص 385). </ref>
+
به نظر می رسد که با توجه به معنای لغوی و استعمالات دو واژه تحریف و تصحیف، تحریف اعم از تصحیف است و هر گونه تغییر در کلام را شامل می گردد، اما تصحیف تنها قسمی از تحریف است که در آن تغییر واژه از یکسانی یا شباهت لفظی یا کتبی دو کلمه ناشی می شود.<ref>دانشنامه جهان اسلام، ج۷، مدخل «تصحیف و تحریف».</ref>
 
+
==پانویس==
و گاهى نيز تصحيف در معنى و مفاد حديث است، مثل اين حديث كه‌از ابو موسى محمد بن المثنى العنزى نقل شده كه گفت:<ref> درايه شهيد، ص 43-علوم الحديث ابن صلاح(ص 255 چاپ دكترنور الدين عتر). </ref> «نحن قوم لنا شرف نحن عنزه صلّى الينا رسول الله‌»<ref> در مجمع البحرين نقل نموده:كان رسول الله يجعل العنزة بين يديه اذا صلى‌ و كان ذلك ليستتر بها عن المارة، (درايه مروج، ص 72). </ref> كه راوى لفظ عنزه را كه مراد عصاى كوتاه است‌ به (عنزة) كه نام قبيله راوى است، تصحيف نموده و مفاد حديث را كه حاكى از نماز گزاردن رسول خدا به طرف عصاى‌ خويش است‌ به نماز گزاردن رو به قبيله عنزه تغيير داده است.<ref> قواعد التحديث، ص 126 چاپ سوم. </ref>
 
 
 
 
 
==پانویس ==
 
 
<references />
 
<references />
 
+
==منابع==
==منبع==
+
*درایة الحدیث، کاظم مدیر شانه چی.
 
+
*«تصحیف و تحریف»، دانشنامه جهان اسلام، سید محمدجواد شبیری، جلد۷، ص۳۵۳-۳۶۰.
درایة الحدیث ، کاظم مدیر شانه چی
 
 
 
 
 
 
{{اصطلاحات حدیثی}}
 
{{اصطلاحات حدیثی}}
  
 
[[رده:اصطلاحات حدیثی]]
 
[[رده:اصطلاحات حدیثی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۳۳

«حدیث مُصَحَّف» حدیثى است که قسمتى از سند یا متن آن به کلمه یا عبارت مشابه آن تغییر یافته باشد.

مشابهت دو کلمه که موجب تصحیف مى‌شود، گاه ممکن است در کتابت‌ باشد، مانند تصحیف‌ «برید» به‌ «یزید» (برید بن معاویه عجلى به یزید بن معاویه)، و «جریر» به‌ «حریز»؛ و نیز مانند تصحیف در حدیث «من صام رمضان و اتبعه ستّاً من شوال»، که‌ کلمه «ستّا» به «شیئا» تصحیف شده است. و مثل حدیث: «ان النبی‌ احتجر بالمسجد»، (ای اتخذ حجرة من حصیر. یعنى رسول اکرم در مسجد حجره‌اى از حصیر و بوریا ساخت) که به «احتجم» (یعنى پیغمبر در مسجد حجامت فرمود) تصحیف شده است.[۱]

و گاهى نیز تصحیف در معنى و مفاد حدیث است، مثل این حدیث که‌ از ابوموسى محمد بن المثنى العنزى نقل شده که گفت:[۲] «نحن قوم لنا شرف نحن عنزة صلّى الینا رسول الله‌»[۳] که راوى لفظ «عنزه» را که مراد عصاى کوتاه است‌ به «عنزة» که نام قبیله راوى است، تصحیف نموده و مفاد حدیث را که حاکى از نماز گزاردن رسول خدا به طرف عصاى‌ خویش است‌ به نماز گزاردن رو به قبیله عنزه تغییر داده است.[۴]

به نظر می رسد که با توجه به معنای لغوی و استعمالات دو واژه تحریف و تصحیف، تحریف اعم از تصحیف است و هر گونه تغییر در کلام را شامل می گردد، اما تصحیف تنها قسمی از تحریف است که در آن تغییر واژه از یکسانی یا شباهت لفظی یا کتبی دو کلمه ناشی می شود.[۵]

پانویس

  1. این تصحیف توسط ابن لهیعه انجام شده.(ر.ک:تدریب الراوى، ص ۳۸۵) و مانند جمله: «الدنیا راس کل خطیئه» که در اخلاق ناصرى به «الدینار، اس کل‌ خطیئه» تصحیف شده است.(هدیة المحصلین، ص ۷۱) و مانند تصحیف «زُر غبا تزدد حبا» (یک روز در میان زیارت کن تا موجب زیادى دوستى گردد) که بعضى به «زُر عنا تزدد حبا» (از جانب ما زیارت کن تا موجب زیادى دوستى شود) خوانند.(تدریب، ص ۳۸۵).
  2. درایه شهید، ص ۴۳؛ علوم الحدیث ابن صلاح، ص ۲۵۵.
  3. در مجمع البحرین نقل نموده: کان رسول الله یجعل العنزة بین یدیه اذا صلى‌ و کان ذلک لیستتر بها عن المارة، (درایه مروج، ص ۷۲).
  4. قواعد التحدیث، ص ۱۲۶ چاپ سوم.
  5. دانشنامه جهان اسلام، ج۷، مدخل «تصحیف و تحریف».

منابع

  • درایة الحدیث، کاظم مدیر شانه چی.
  • «تصحیف و تحریف»، دانشنامه جهان اسلام، سید محمدجواد شبیری، جلد۷، ص۳۵۳-۳۶۰.