میر حامد حسین هندی
«میرحامد حسین موسوی هندی» (۱۳۰۶-۱۲۴۶ ق)، فقیه، محدث و متکلم بزرگ شیعه در سده سیزدهم هجری در هند بود. وی صاحب آثار مهمی در دفاع از اهل بیت (علیهم‌السلام) و مکتب تشیع، از جمله کتاب گرانقدر «عبقات الانوار» است.
| |
| نام کامل | میرحامد حسین هندی |
| زادروز | ۱۲۴۶ قمری |
| زادگاه | هند |
| وفات | ۱۳۰۶ قمری |
| مدفن | هند |
|
| |
| اساتید |
سید برکت علی صاحب، سید عباس شوشتری، سید مرتضی خلاصةالعلماء، سید محمد سلطان العلماء، سید حسین سیدالعلماء،... |
|
| |
| آثار |
عبقات الانوار، استقصاء الافحام، شوارق النصوص، أسفار الانوار عن وقایع أفضل الاسفار، النجم الثاقب فی مسألة الارث، الذرایع فی شرح الشرایع،... |
ولادت و خاندان
میرحامد حسین موسوی فرزند سید محمدقلی، در ۵ محرم سال ۱۲۴۶ ق. در شهر «میرتهه» هند به دنیا آمد. نام اصلی او را «مهدی» نهادند. سبب شهرتش به «میرحامد حسین» آن است که پدرش پیش از آن که خبر تولد فرزندش را بشنود، در رؤیا جد خود «سید حامد حسین» را دیده بود. از این رو، فرزند نوزادش را به این نام مشهور کرد.
میر حامد حسین، از خاندانهاى اصیل سادات موسوى است و با ۲۷ واسطه، نسبش به امام موسى کاظم (علیه السلام) مى رسد. نیاکان او در طول قرون گذشته، همه از اهل علم و زهد و فضیلت بوده اند. شایان ذکر است که این خاندان در اصل ایرانى بودند و در نیشابور زندگى مى کردند و در قرن هفتم، «سید اوحدالدین» - جدّ پانزدهم میرحامد حسین - در پى حمله مغول، به هندوستان هجرت کرد و در شهر «کنتور» رحل اقامت افکند.
سید محمدقلى (متوفى ۱۲۶۰ ق.) پدر میرحامد حسین، از علماى بزرگ قرن ۱۳ هجرى و از صاحب نظران در علم کلام بود. مدّتى نیز در شهر «میرتهه» بر کرسى قضاوت و فتوا نشست. رساله اى هم بنام «عدالت علویه» در موضوع احکام قضاوت و افتاء و شرائط قاضى و مفتى نوشته است.
شایان ذکر است، میرحامد حسین هندی در یکی از نیاکان خود با دین علیشاه، جد اعلای سید روح‌الله موسوی خمینی اشتراک نسب دارد.
تحصیل و استادان
میر حامد حسین وقتی به هفت سالگی رسید، پدرش او را به مکتب گذاشت. او مقدمات و دروس ابتدایی را خواند، آنگاه وارد مراحل بالاتری رسید. «مقامات حریری» و «دیوان متنبّی» را نزد مولوی «سید برکت علی صاحب»، و نهج البلاغه را در محضر مفتی «سید عباس شوشتری» آموخت.
سپس به فراگیری علوم عقلی در نزد «سید مرتضی خلاصه العلماء» و علوم شرعی در محضر «سید محمد سلطان العلماء» و برادر او «سید حسین سیدالعلماء» پرداخت و پس از سال‌ها تلاش و همت، تحصیلات خود را با موفقیت به اتمام رساند.
او بر کتاب مناهج التدقیق که از تصنیفات استادش سیدالعلماء بود، حاشیه نوشت. سپس به تصحیح و نقد تصانیف پدرش از جمله فتوحات حیدریه، رساله تقیه و تشیید المطاعن پرداخت.
آثار و تألیفات
جوامع اسلامی به ویژه هندوستان، در دوران زندگی میرحامد حسین، بیش از پیش دچار آشوب و تفرقه شده بود. استعمارگران و دشمنان اسلام، همواره برای دست یافتن به اهداف شوم و غارتگرانه خود، دوست می‌داشتند که مسلمانان با هم اتحاد نداشته باشند و مدام با خصومت زندگی کنند. بدین خاطر گاه دانشمندانی را در میان خود مسلمانان تحریک می‌کردند تا با نوشتن و یا گفتن حرف‌هایی تفرقه‌افکن و اختلاف آفرین، صفوف آنان را بر هم زنند و محیط زندگی برادرانه را تبدیل به آشوب و سوءظن و دشمنی سازند. علامه سید محمد قلی پدر میرحامد حسین، سال‌ها عمر خود را صرف جواب دادن شبهات و تهمت‌هایی کرد که دشمنان اسلام، به دست برخی از دانشمندان مسلمان، علیه شیعه و مکتب اهل بیت علیهم‌السلام شایع می‌کردند.
اکنون بعد از پدر، نوبت به پسر صالح و خلف او یعنی علامه میرحامد حسین هندی رسیده بود. او مشاهده می‌کرد که چه افتراها و تهمت‌هایی بر شیعه می‌بندند که روح شیعه از آنها خبر ندارد... این بود که تصمیم گرفت کمر همت ببندد و همچون پدرش، در عرصه قلم و تحقیق و تتبع و بیان حقائق اسلام و وقایع تاریخ اسلام، به دفاع از حق برخیزد و به تهمت‌های مغرضانه و جاهلانه و خصومت‌آمیز دشمنان تشیع، پاسخ دهد. نخستین کارش، نقد، بررسی، تصحیح و تهذیب بعضی از کتاب‌های ارزشمند پدرش علامه سید محمد قلی، بود.[۱] چرا که بسیاری از آثار پدرش، در دفاع از مکتب شیعه و پاسخ به ایرادهای مخالفان تشیع بود و شایسته بود که پسر دانشمند و فرزانه، آنها را تصحیح و چاپ و منتشر کند. میرحامد حسین سال‌هایی از عمر گرانمایه خود را در این راه صرف کرد و از این رهگذر، خدمات شایانی به عالم تشیع ارزانی داشت. آنگاه خود اقدام به نوشتن کتاب نمود. اینک به ذکر آنها می‌پردازیم:
- عبقات الانوار فی امامة الائمة الاطهار؛ «عبقات الانوار» بزرگترین و ارجمندترین کتاب میرحامد حسین است و از شاهکارهای علمی و اعتقادی شیعه به شمار می‌رود. مؤلف بزرگوار این کتاب را در مناقب ائمه اطهار علیهم‌السلام و در جواب کتاب ضدشیعی و خصومت برانگیز «تحفه اثنی عشریه» اثر مولوی عبدالعزیز دهلوی (م ۱۲۳۹ ق) معروف به «سراج الهند» نوشته است.
- استقصاء الافحام، ده جلد و به فارسی است. مؤلف در این کتاب مطالبی را پیرامون قرآن کریم، حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه و اصول و فروع دین، مطرح کرده است و پاسخی است به کتاب «منتهی الکلام» تألیف مولوی حیدرعلی فیض‌آبادی حنفی، که مطالبی شبهه‌آمیز و بی‌اساس درباره شیعه داشت، در حالی که مؤلف کتاب می‌گفت کسی نمی‌تواند جواب کتاب مرا بنویسد.[۲]
- شوارق النصوص، پنج جلد در علم کلام
- افحام اهل المین فی رد ازالة الغین، ردی است بر کتاب «ازالة الغین» تألیف حیدرعلی فیض آبادی حنفی
- أسفار الانوار عن وقایع أفضل الاسفار، سفرنامه ای پس از حج و کربلا در سال ۱۲۸۲ قمری
- کشف المعضلات فی حل المشکلات
- الغصب البتار فی مبحث آیة الغار
- النجم الثاقب فی مسألة الارث، کتاب فقهی در موضوع ارث
- الدرر السنیّه فی المکاتیب والمنشآت العربیه
- زین الوسائل الی تحقیق المسائل، مسائل فقهی و گوناگون
- الذرایع، در شرح «شرایع» محقق حلی[۳]
در نظر عالمان
- سید حسن صدر در کتاب «تکمله امل الآمل» گفته است: «میرحامد حسین در رده بزرگترین متکلمان است و عظیمترین عالمان نام آور دین و اسطواره های استوار منطق و استدلال. او عمر خویش را در یاری ایمان و نگهبانی شریعت جدش، مهتر پیامبران و امامان و راهنمایان بگذرانید. دین را با تحقیق های ارجمند خویش یاری کرد و با دقت نظرهای والای خود و با آن برهان های پیامبرانه و آن منطق و استدلال علی مانند و آن احتجاجها که چونان احتجاجهای امام علی بن موسی الرضا بود. و بدین گونه روشن ساخت که باب هفتم «تحفة اثنا عشریه» عبدالعزیز دهلوی خطابه هایی است یاوه و عباراتی است هذیانی که مردم جهان به آنها می خندند... و میرحامد حسن را کراماتی بوده است مشهور و افتخاراتی معروف...».
- علامه امینی در موارد متعددی در کتاب الغدیر از میرحامد حسین و کتابش عبقات الانوار سخن گفته است. از جمله در جلد نخست الغدیر، در فصل «المؤلفون فی حدیث الغدیر» عبقات الانوار را مطرح کرده و نویسنده آن را ستوده است: «این سید پاک بزرگوار چونان پدر قدیس خویش یکی از شمشیرهای آخته خداست بر سر دشمنان حق و درفش پیروزی حقیقت است و دین و آیتی بزرگ است از آیات خدای سبحان. خداوند به دست او حجت را تمام کرد و راه راست حق را آشکارا ساخت. اما کتاب او عبقات، بوی خوش آن از کران تا کران جهان وزید و آوازه این کتاب خاور و باختر را فراگرفت. هر کس این کتاب را دید، دید که معجزه ای است روشن و روشنگر که هیچ باطلی و نادرستی در آن راه نخواهد داشت. ما از این کتاب پرارج و علم و دانش فراوانی که در آن گرد آمده است، استفاده بسیار بردیم. از این رو سپاسهای پیاپی خویش را به پیشگاه او و پدر گرامیش تقدیم می داریم و از درگاه خدا برای آنان پاداشهای بزرگ و بسیار می طلبیم».[۴]
وفات
سرانجام، مرحوم میرحامد حسین هندی، در هیجدهم صفر سال ۱۳۰۶ قمری، در لکهنوی هند چشم از جهان فروبست و در حسینیه خود به خاک سپرده شد.[۵]
پانویس
- ↑ نجوم السّماء، ج۱، ص۲۴ـ۲۵؛ نقباء البشر، آقا بزرگ تهرانی، ج۱، ص۳۴۷.
- ↑ نجوم السّماء، ج۱، ص۲۸ـ۲۹؛ نقباءالبشر، ج۱، ص۳۴۹؛ الذریعه، آقا بزرگ تهرانی، ج۲، ص۳۱.
- ↑ نجوم السّماء، ج ۲، ص ۳۱ و مجلدات مختلف الذریعه بر اساس نام کتاب‌ها.
- ↑ امینی، الغدیر، ج۱، ص۱۵۶-۱۵۷.
- ↑ علماء معاصرین، ملا علی واعظ خیابانی تبریزی، ص۳۱؛ اعیان الشیعه، سید محسن امین عاملی، ج۴، ص۳۸۱.
منابع
- گلشن ابرار، جلد۱، زندگینامه "میرحامد حسین هندی" از ابراهیم اسلامی.
- زندگینامه میرحامد حسین هندی، کتابخانه طهور، بازیابی: ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۳.
