قمار
قِمار نوعی بازی است که در آن شرط می‌شود بازنده مالی را به برنده پرداخت کند. و به قول دیگر، بازی با «آلات قِمار»، چه به صورت شرط‌بندی و چه بدون شرط‌بندی (چه مالی در میان باشد و یا نباشد)، قمار محسوب می شود. قمار در اسلام حرام است و در قرآن و روایات از آن به شدت نهی شده است.
معنای قِمار
گفته می‌شود: «قامر الرجل مقامرة و قمارا: راهنه والقمار المقامرة».[۱] قمار گروبندی در بازی با آلات معروف و ساخته شده از برای قمار است.
«الرهن علی اللعب بشیء من الآلات المعروفة». هر نوع برد و باخت به وسیله اسباب مختص برای این کار و یا وسائلی که عرفاً و عادتاً برای این عمل بکار می‌رود، قمار به شمار می رود.
و جماعتی گفته‌اند: که بر بازی با اشیای مزبور اطلاق می‌شود ولو توأم با رهن (گرو) نباشد.[۲][۳]
امیرالمؤمنین علی علیه السلام درباره قمار می‌فرماید: «کل ما ألهی عن ذکرالله فهو من المیسر؛ هر چیزی که انسان را از یاد خدا غافل کند (و در شهوات فرو ببرد) آن در حکم قمار است».[۴]
انواع قمار
شیخ انصاری اعلی الله مقامه در مکاسب می گوید: بازی برای غلبه کردن و بردن چهار گونه است:
- الف) لعب و بازی با آلات معدّه برای قمار با گروگان. این نوع بدون خلاف حرام است.
- ب) بازی با آلات و اسباب قمار بدون گروگان. صدق قمار بر این قسم، محل تأمل و نظر است.
- ج) بازی به غیر آلات و اسباب قمار با گروگان در غیر اسب دوانی و تیراندازی، مانند گروبندی برای حمل سنگ گران. ظاهر آن است که این قسم نیز ملحق به قمار و حرام است.
- د) مغالبه یا مسابقه بدون گروگان و عوض در غیر سبق و رمایه. در این قسم نیز اکثر قائل به تحریم شده‌اند.[۵]
حکم قمار
جمیع انواع «قمار» مانند نرد و شطرنج به اجماع مسلمین حرام است.[۶][۷][۸] علت تحریم آن نیز آیات قرآن و سنت پیامبر صلی الله علیه و آله است، از جمله آیه: «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکمْ تُفْلِحُونَ».[۹] ای کسانی که ایمان آورده اید! بدانید که شراب، قمار، بت ها و چوب های مخصوص برد و باخت به تمامی پلید و ناپاک و از کارهای شیطانی است: پس از این کارها بپرهیزید تا رستگار شوید.
از امام رضا علیه السلام نقل شده «المیسر هو القمار»، میسر همان قمار است.[۱۰] مؤلف قاموس قرآن نیز گوید: «میسر یعنی قمار ولذا قمارباز را "یاسر" گویند. ریشه آن "یسر" به معنای آسانی است و علت نامیدن قمار به "میسر" این است که قمارباز با آن مال دیگران را به آسانی و بدون زحمت به چنگ می آورد.[۱۱]
بنابراین چیزی که در عرف متدیّنان و کسانی که تقید شرعی دارند ابزار قماربازی شمرده شود - هر چند به قصد سرگرمی یا پرورش فکر بدون برد و باخت نیز مورد استفاده قرار می گیرد - این کار بازی با آلات قمار بوده و طبق روایات حرام است؛ اگرچه قمار نام نگیرد.
مضرّات قمار
چنانکه گفته شد خداوند متعال قمار را در ردیف میگساری و بت پرستی و از کارهای پلید شیطانی دانسته و دستور به اجتناب از آن داده است: «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ...»؛[۱۲]
در آیه بعد می فرماید: شیطان همواره در صدد ایجاد دشمنی و کینه توزی میان شما و بازداشتن شما از یاد خدا و برپایی نماز است. قماربازی و میگساری ابزار شیطان در نیل به این هدف است: آیا باز هم دست از این کار برنمی دارید: «إِنَّمَا یرِیدُ الشَّیطَانُ أَنْ یوقِعَ بَینَکمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِی الْخَمْرِ وَالْمَیسِرِ وَیصُدَّکمْ عَنْ ذِکرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلَاةِ ۖ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ».[۱۳]
همچنین در آیه «یسْئَلُونَک عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَیسِرِ قُلْ فیهِما إِثْمٌ کبیرٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُما أَکبَرُ مِنْ نَفْعِهِما ...»[۱۴] میگساری و قماربازی در یک ردیف و از گناهان کبیره دانسته شده و گرچه ممکن است احیاناً دارای منافعی هم باشد اما قطعاً آثار زیان بار آن به مراتب بیشتر از سود آن است.
یکی از بزرگترین مؤسسات آمارگیری جهانی ثابت کرده است که: ۳۰ درصد جنایت‌ها با قمار رابطه مستقیم دارد و از عوامل به وجود آمدن ۷۰ درصد جنایات دیگر نیز به شمار می‌رود.[۱۵] مضرات دیگری در مورد قمار ذکر شده است، از جمله:
- قمار، قمارباز را از کسب معیشت و تحصیل مال از طریق مستقیم و راه حلال بازداشته، منحرف می‌نماید.
- قمار نیز مثل سایر شهوت‌هاست که نفس به آن رغبت می‌کند و هر چه بیشتر در آن وارد شود و به آن عادت نماید، بر میل و رغبت او افزوده می‌شود.
- آثار سوئی که دارد، از جمله فساد و سوءتربیت، ضعف قوای عقلی و...
- به سبب آن خانه‌ها خراب و خانواده‌ها متلاشی می شود.
- اتلاف وقت
- هم‌نشین شدن با اشرار
- عامل تفرقه و دشمنی است.
پانویس
- ↑ لسان العرب، ماده «قمر»، ج۵، ص۱۱۵.
- ↑ مکاسب (شیخ انصاری)، ج۱، ص۳۷۱.
- ↑ مجمع البحرین، ج۵، ص۱۱۵.
- ↑ حر عاملی، وسائل‌الشیعه، مؤسسه الوفاء، ج۱۲، ص۲۳۵.
- ↑ مکاسب (شیخ انصاری)، ج۱، ص۳۷۱.
- ↑ مکاسب (شیخ انصاری)، ج۱، ص۳۷۳.
- ↑ حدائق الناضره، ج۵، ص۳۵.
- ↑ ریاض المسائل، ج۱، کتاب تجارت.
- ↑ سوره مائده/سوره۵، آیه۹۰.
- ↑ وسائل الشیعه، ج۱۷، ص۱۶۵.
- ↑ سید علی اکبر، قرشی، قاموس قرآن، ج۷، ص۲۶۳.
- ↑ سوره مائده، آیه ۹۰.
- ↑ سوره مائده، آیه ۹۱.
- ↑ سوره بقره، ۲۱۹.
- ↑ برخی از مسائل زندگی‌ساز اسلامی در راه حق، ص۱۶۰، مجموعة انتشارات نسل جوان، سال دوم، ص۳۳۰، نشریه پیشرفت‌های ایران (درباره الکل و قمار).
منابع
