سید محمدعلی علوی گرگانی

آیت الله سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی (۱۳۱۸-۱۴۰۰ ش)، از اساتید حوزه‌ علمیه قم و از مراجع تقلید معاصر شیعه و از شاگردان امام خمینى و شیخ مرتضى حایرى بود. آیت الله العظمى علوى، عمر پربار خویش را به تألیف و تدریس و تبلیغ دین گذرانید و احداث و بنیاد بناهاى خیریه و عام المنفعه را وجهه همت خویش ساخت. «المناظر الناضرة فی احکام العترة الطاهرة» و «ره‌توشه پارسایان، انوار اخلاقى» از تألیفات اوست.

مقاله‌ی مربوط به این عنوان از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

محتوای فعلی "مقاله‌ یک نشریه" متناسب با این عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

نام کامل	سید محمدعلی علوى گرگانى
زادروز	۱۳۱۸ شمسی
زادگاه	نجف
وفات	۲۴ اسفند ۱۴۰۰ شمسی
مدفن	قم، حرم حضرت معصومه
اساتید	آیت الله بروجردى، امام خمینى، شیخ مرتضى حایرى، سید محمد محقق داماد، شیخ عباسعلى شاهرودى،...
آثار	المناظر الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، ره‌توشه پارسایان، انوار اخلاقى، مناسک حج، نورالهدى،...

ولادت

سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی، فرزند آیت الله سید سجاد علوى در سال ۱۳۵۹ ق (خرداد ۱۳۱۸ ش) در نجف اشرف، در بیت فضیلت و تقوا زاده شد. تا آن زمان چند پسر براى پدر بزرگوارش متولد شده بودند اما همگى در همان کودکى، از دنیا رفته بودند. لذا وى به ساحت مقدس امیرالمؤمنین علیه السلام متوسل شد و از آن حضرت، درخواست فرزندى عالم و صالح نمود.

آیت الله حاج سید سجاد علوى، شبى در عالم خواب به محضر امیرمؤمنان علیه السلام مشرف شد و حضرت، بدو مژده ولادت پسرى را در آینده نزدیک داد و از او خواست تا فرزندش را به نام «على» نامگذارى نماید. هنگامى که این پسر به دنیا آمد، پدرش براى رعایت استحباب او را به نام «محمد» و براى قولى که به امیرالمؤمنین علیه السلام داده بود، او را به «على» نامگذارى کرد. پدرش، بارها بدو مى گفت: محمدعلى! تو با دیگر برادرانت تفاوت خواهى داشت و در آینده به مقامات عالیه خواهى رسید. چون تو را با توسل به عنایت امیرالمؤمنین، از خدا گرفته ام.

تحصیل و اساتید

آیت الله علوى گرگانی، هفت ساله بود (۱۳۶۵ ق) که همراه پدر بزرگوارش به ایران باز آمد و به قرائت قرآن مجید و آموختن نصاب و حساب و گلستان و پس از آن به یادگیرى فنون ادب و علوم عرب نزد ایشان پرداخت. نخست، ادبیات و مغنى و مطول و بخشى از شرح لمعه را نزد والدش بیاموخت و در سن شانزده سالگى (۱۳۷۴ ق)، همراه با گروهى از همشهریانش به زیارت عتبات عالیات، بیت الله الحرام و بیت المقدس نائل آمد (و در طول مسیر به بازگویى مسائل شرعى و خواندن کتاب‌هاى دینى براى کاروانیان مى پرداخت).

در بازگشت از سفر حج، قصد ماندن و تحصیل در حوزه علمیه نجف اشرف را داشت که مرحوم آیت الله العظمى حکیم در زمانى که به دیدار پدر بزرگوارش آمده بود و از قصد ایشان آگاه شد، فرمودند: اگر ایشان در حوزه علمیه قم به تحصیل بپردازد بهتر است، چون حوزه قم واجد دو ویژگى است: فن تدریس و فن سخنورى، شخصى که در آن حوزه تحصیل نماید هر دو را فرامى گیرد، هم درس مى خواند و هم درس مى دهد و هم به تبلیغ دین مى پردازد، ولذا رهسپار حوزه علمیه قم شد و در محضر درس اساتید بزرگ همانند حضرات آیات: مجاهدى تبریزى، سلطانى طباطبایى و ستوده اراکى، زانوى ادب به زمین زد و باقیمانده سطوح را فراگرفت و این همه، ۴ سال به طول انجامید.

وی در خلال تحصیل خویش توفیق یافت از دانش سرشار استوانه هاى علم و فقاهت، توشه ها برگیرد و مبانى علمى اش را استوار سازد. آنان عبارتند از:

• ۱. زعیم بزرگ شیعه آیت الله بروجردى، که سه سال از درس فقه ایشان بهره برد.

• ۲. رهبر کبیر انقلاب آیت الله امام خمینى، که هشت سال از درس اصول ایشان استفاده کرد.

• ۳. آیت الله سید محمد محقق داماد، که دوازده سال از درس فقه و اصول وى بهره برد.

• ۴. آیت الله سید محمدرضا موسوى گلپایگانى.

• ۵. آیت الله حاج شیخ عباسعلى شاهرودى.

• ۶. آیت الله حاج شیخ محمدعلى اراکى.
• ۷. آیت الله حاج آقا مرتضى حایرى یزدى، که مدت ۱۵ سال در درس فقه ایشان شرکت جُست و مورد توجه فراوان معظم‌له بود.

وی همچنین، در ایام تعطیل حوزه علمیه قم در فصل تابستان به مدت هفت سال، به نجف اشرف مى رفت و علاوه بر زیارت عتبات عالیات، به درس علماى بزرگ نجف رفته و از آنان بهره ور مى شد. ایشان عبارتند از آیات عظام: امام خمینى، آقاى خویى، آقاى شاهرودى و میرزا باقر زنجانى.

تدریس

آیت الله العظمى علوى، عمر پربار خویش را به تألیف و تدریس و تبلیغ دین گذرانید. ایشان از همان اوانِ تحصیل، به تدریس کتب ادبیات و سطوح پرداخت. بارها سیوطى و مغنى و مطول، شرح شمسیه و شرح نظام را تدریس کرد و در همان زمانِ نوجوانى (۱۶ سالگى) کتاب «کشف الغاشیة عن وجه الحاشیه» را تألیف نمود.

از سال ۱۳۸۲ ق به تدریس سطوح (معالم، قوانین، شرح لمعه و شرح تجرید) و سطح عالى (رسائل، مکاسب و کفایه و شرح منظومه) پرداخت و گاه روزانه، چهار درس را تدریس مى کرد و درس‌هایش، در زمره معروفترین و چشمگیرترین درس‌هاى حوزه علمیه قم بود.

ایشان در سال ۱۴۰۵ ق بود که بنا به تقاضاى گروهى از فضلاء تدریس خارج فقه (بر اساس کتاب شرایع الاسلام اثر محقق حلى) را آغاز کرد و کتاب‌هاى: طهارت و زکات را به پایان برد و همزمان خارج اصول را نیز بر پایه کفایة الاصول آغاز نمود که دوره کامل آن ۱۵ سال به طول انجامید.

شیوه تدریس:

درس معظم‌له از ملاحت گفتار، تتبع اقوال و دقت و بررسى آن‌ها، تحقیق مبسوط در روایات (فقه الحدیث) و جمع بین اخبار متعارضه و بررسى رجال حدیث برخوردار بود و در خلال درس، نیز به ذکر مطالب مناسب از تاریخ و تفسیر و رجال و مواعظ نیز می پرداخت.

ایشان، به حضور منظم و بدون تعطیل در ایام درسى و سرِ ساعت، بدون اندکى تأخیر - مقید بود و در روزهاى چهارشنبه به شرح و توضیح حدیثى از فرمایشات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله مى پرداخت و از این رهگذر به شرح وصایاى رسول خدا صلی الله علیه و آله به امیرالمومنین علیه السلام، ابوذر غفارى و عبدالله بن مسعود توفیق یافت. (که شرح وصایاى پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به ابوذر به نام «انوار اخلاقى ره توشه پارسایان» چاپ رسیده است).

آثار و تألیفات

آیت الله العظمى علوى، داراى تألیفات متعدد فقهى، اصولى، حدیثى و رجالى است که نام آن‌ها عبارتند از:

ره توشه پارسایان - یکی از آثار آیت الله العظمی علوی گرگانی

الف. آثار چاپى:

• ۱. توضیح المسائل (به اردو ترجمه شده است.)؛

• ۲. اجوبة المسائل یا پاسخ به جدیدترین استفتائات (۲ ج)؛

• ۳. مناسک حج (آداب، اعمال و استفتائات حج)؛

• ۴. منهج الصالحین (رساله توضیح المسائل عربى)؛

• ۵. منهج الناسکین (مناسک حج عربى)؛

• ۶. نورالهدى (تعلیقه بر عروة الوثقى)؛

• ۷. المناظر الناضرة فی احکام العترة الطاهرة (ج ۱، بخشى از کتاب الطهارة)؛

• ۸. تعلیقه بر تحریرالوسیله (۲ ج، چاپ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى)؛

• ۹. گلچینى از انوار اخلاقى (برگزیده درس اخلاق روز چهارشنبه)؛

• ۱۰. ره توشه پارسایان، انوار اخلاقى (ج ۱، شرح وصایاى پیامبر اکرم به ابوذر غفارى)؛

• ۱۱. توحید از دیدگاه علم (یکى از سخنرانى هاى معظم‌له).

ب. آثار غیرچاپى:

• ۱. المناظر الناضرة (ج ۲ تا ۱۰. شرح مفصل ابواب طهارت، صلاة و زکات شرایع الاسلام)؛

• ۲. لئالى الاصول (۱۰ جلد. از مباحث الفاظ تا پایان استصحاب)؛

• ۳. زبدة اللئالى - تلخیص کتاب فوق؛

• ۴. القواعد الفقهیة (قاعده هاى: ضمان، لاضرر، تقیه، عدالت، میسور و اصالة الصحة)؛

• ۵. رساله در فروع علم اجمالى؛

• ۶. رساله در تعادل و تراجیح؛

• ۷. رساله در اجتهاد و تقلید؛

• ۸. تقریرات درس فقه آیت الله العظمى بروجردى (بحث: طهارت و قضا)؛

• ۹. تقریرات درس فقه آیت الله محقق داماد (کتاب صلاة و حج)؛

• ۱۰. تقریرات درس فقه آیت الله حاج شیخ عباسعلى شاهرودى (کتاب طهارت)؛

• ۱۱. تقریرات درس فقه آیت الله اراکى (بحث صلاة الجمعة)؛

• ۱۲. تقریرات درس فقه آیت الله حاج آقا مرتضى حایرى (کتاب طهارت و خمس)؛

• ۱۳. تقریرات درس اصول آیت الله العظمى امام خمینى (از بحث مقدمه واجب تا آخر قطع و ظن)؛

• ۱۴. تقریرات درس اصول آیت الله محقق داماد (دوره کامل)؛

• ۱۵. تعلیقه بر وسیله النجاة؛

• ۱۶. تعلیقه بر منهاج الصالحین؛

• ۱۷. کشف الغاشیة عن وجه الحاشیة (توضیح مشکلات حاشیه ملا عبدالله، اولین تألیف معظم‌له)؛

• ۱۸. نورالبیان فى تفسیر القرآن؛

• ۱۹. طبقات الرجال؛

• ۲۰. ره توشه پارسایان انوار اخلاقى (ج ۲ و ۳. شرح وصایاى پیامبر اکرم به امیرالمؤمنین و عبدالله بن مسعود).

فعالیت‌های اجتماعی

مرجعیت:

معظم‌له، یکى از چهره هاى مشهور علم و تقوا و فقاهت در حوزه علمیه قم بود و پس از وفات مراجع تقلید پیشین، بسیارى از مردم مؤمن و متدین - به ویژه اهالى مازندران و گیلان - از جنابش تقاضاى رساله عملیه نمودند که معظم له در سال ۱۴۱۲ ق، فتاواى خویش را در اختیار همگان قرار دادند - که به زبان‌هاى عربى و اردو نیز ترجمه شد.

تبیلغ دین:

آیت الله العظمى علوى، از همان اوان طلبگى اش به تبلیغ دین پرداخت و سالیان فراوان در ایام ماه مبارک رمضان و محرم و صفر بر مسند وعظ و ارشاد تکیه زده و هزاران نفر را با بیان شیوا و سخنان زیباى خویش از آبشخور علوم اهل‌بیت علیهم السلام سیراب نمود و این شیوه پسندیده، حتى پس از مرجعیت معظم‌له ادامه داشت. ایشان، به جز این ایام سالیان فراوان، قبل از رسیدن به مرجعیت (۱۸ سال متمادى) هر پنج‌شنبه و جمعه به تهران مى رفت و پیرامون معارف دین در مسجد فاطمیه سخن مى گفت و در همین راستا، هیئت محترم وحدت فاطمیه و صندوق قرض الحسنه آن را هم تأسیس نمود و همزمان به تدریس شرح منظومه و شرح تجرید و اصول اعتقادات به گروهى از اساتید دانشگاه و دانشجویان محترم مى پرداخت.

بناهای ماندگار:

آیت الله علوى، احداث و بنیاد بناهاى خیریه و عام المنفعه را وجهه همت خویش ساخته و در ساختمان - کلى یا جزئى - چندین بناى خیر، نقش اساسى و سهم چشمگیر داشته است. ایشان، علاوه بر اجازه مصرف بخشى از وجوه شرعیه براى احداث بناهاى عام المنفعه، خود نیز به بنیادِ مسجد، حسینیه، درمانگاه و صندوق قرض الحسنه در نقاط مختلف اقدام فرمود. تعمیر بخشى از مسجد جامع گرگان، تأسیس و تعمیر چند مسجد در گرگان و روستاهاى اطراف، مسجد اعظم و درمانگاه آیت الله حاج سید سجاد علوى در روستاى النگ، حسینیه سیدالشهدا در مهدى شهر سمنان، صندوق قرض الحسنه و هیئت محترم «وحدت فاطمیة» در خیابان هفده شهریور جنوبى (تهران) - از آن جمله است.

وفات

مرحوم آیت‌الله العظمی سید محمدعلی علوى حسینی گرگانى، سرانجام در روز سه‌شنبه ۲۴ اسفند ۱۴۰۰ در قم دار فانی را وداع گفت و در حرم حضرت معصومه علیها السلام به خاک سپرده شد.

منابع

• سایت مرحوم آیت الله محمدعلی علوی گرگانی

آرشیو عکس و تصویر

• 

  سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی در کودکی

• 

  سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی (نفر وسط) در نوجوانی

• 

  از راست: ناشناس، سید سجاد علوی حسینی گرگانی، سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی و ناشناس

• 

  سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی در نوجوانی

• 

  سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی در جوانی

• 

  از راست: هاشم اردشیر لاریجانی (میرزا هاشم آملی)، عبدالله جوادی آملی و سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی

• 

  سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی

• 

  سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی در راهپیمایی دوران انقلاب

• 

  سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی (نفر وسط) در لباس احرام و در سرزمین وحی

• 

  سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی

• 

  از راست: محمدابراهیم جناتی، سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی، ناصرالدین انصاری قمی و جعفر سبحانی

• 

  از راست: ناشناس، سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی، محمدعلی گرامی و مسلم ملکوتی

• 

  از راست: سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی، عبدالله جوادی آملی، مسلم ملکوتی و سید علی حسینی خامنه ای

• 

  تشییع پیکر سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی در گرگان

• 

  تشییع پیکر سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی در قم

• 

  قبر سید محمدعلی علوی حسینی گرگانی در حرم حضرت معصومه سلام الله علیها