منهاج الصالحین (حکیم) (کتاب)
 | |
| نویسنده | سید محسن حکیم |
| موضوع | فقه شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۲ |
|
| |
«منهاج الصالحین» به نوعی رساله فتوایی مفصل از آیتالله سید محسن حکیم (م، ۱۳۹۰ ق) است. این کتاب به دلیل جامع بودن و اشتمال بر اکثر ابواب فقهى، از سوى فقهاى متأخر مورد توجه قرار گرفته و بسیارى از آنان مانند آیتالله خوئی نظرات فقهى خود را به صورت حاشیه بر آن نوشتهاند.
مؤلف
سید محسن حکیم (۱۳۰۶-۱۳۹۰ ق)، از فقهاى امامیه و مراجع بزرگ شیعه بود. برخی استادان او عبارتند از: آخوند خراسانى، آقا ضیاءالدین عراقى، آیت الله نائینى.
آیت الله حکیم از سال ۱۳۳۸ ق. حوزه درس خارج فقه و اصول تشکیل داد که جمعى از فضلاى جوان نجف مانند سید محمدباقر صدر، سید علی حسینی سیستانی و سید جلال الدین آشتیانی از محضرش استفاده مى کردند. وى همچنین اولین کتابخانه عمومى را در نجف بنیان گذاشت.
سید محسن حکیم قلمى روان و خالى از تعقید داشت و داراى حسن انتخاب و صاحب تألیفات بسیار (حدود پنجاه عنوان) بود. به همین دلیل از تألیفات وى استقبال فوق العاده شد. برخی از آثار او عبارتند از: مستمسک العروة الوثقی، حقائق الاصول، دلیل المناسک، نهج الفقاهة، منهاج الناسکین، رسالة فى ارث الزوجة.
محتوای کتاب
در جلد اول، مسائل مربوط به عبادات مطرح شده و عناوین آن عبارتند از: تقلید، طهارت، صلاة، صوم، زکات، خمس و امر به معروف و نهى از منکر.
جلد دوم شامل مباحث معاملات است؛ عناوین آن عبارتند از: «تجارة، شفعة، إجارة، مزارعة، مساقاة، جعالة، سبق، رمایة، شرکة، مضاربة، ودیعة، عاریة، لقطة، غصب، إحیاء موات، دین، رهن، حجر، ضمان، صلح، إقرار، وکالة، هبة، وصیة، وقف، نکاح، طلاق، ظهار، إیلاء، لعان، أیمان، صید، ذباحة، أطعمة، أشربة، میراث».
شروح و تعلیقات کتاب
كتاب «منهاج الصالحین» به دليل جامع بودن و اشتمال بر اكثر ابواب فقهى از سوى فقهاى متأخر مورد توجه قرار گرفته و بسيارى از آنان نظرات فقهى خود را به صورت حاشیه بر اين كتاب نوشتهاند. از جملهى كسانى كه بر اين كتاب حاشيه زدهاند می توان به علمای شاخصی چون سید ابوالقاسم خوئی، سید محمدباقر صدر، سید عبدالاعلی سبزواری و سید حسین مکی عاملی اشاره کرد.
مرحوم آیت الله خویی به منظور آسان نمودن مراجعهى مقلدان به کتاب، نظرات خود را در متن کتاب وارد نموده و در مسائل مورد اختلاف فتواى مرحوم حکیم را نقل نکردهاند. ایشان در مقدمه کتاب آوردهاند که پس از اینکه تعداد سؤالات در زمینه قضاء، شهادات، حدود و قصاص و دیات را فراوان دیده، تصمیم گرفتند به این مسائل بپردازند تا کاملکننده «منهاج الصالحين» باشد.
وضعیت نشر
این رساله مبسوط، اولین مرتبه به سال ۱۳۶۵ ﻫ.ق در نجف طبع و توزیع گردید و با استقبال گسترده شیعیان به ویژه مقلدان سید محسن حکیم مواجه شد. منهاج الصالحین توسط انتشارات مختلف از جمله داراحیاء آثار الامام الخوئی در سال های مختلف به چاپ رسیده است و همچنین به ضمیمهى تکملهى منهاج در دو جلد در سال ۱۴۱۰ قمرى توسط انتشارات مدینة العلم در شهر قم چاپ و منتشر شده است.
منابع
- نرم افزار جامع فقه اهل البیت، بخش کتابشناسی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
