آیه 90 سوره توبه
| <<89 | آیه 90 سوره توبه | 91>> | |||||||||||||
| |||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
و گروهی از اعراب بادیه (نزد تو) آمده و عذر می‌آورند که اجازه معافی از جهاد یابند و نیز گروهی که تکذیب خدا و رسول را کرده (بدون هیچ عذری) از جهاد بازنشستند، به زودی کافران از این دو طایفه را عذابی دردناک خواهد رسید.
عذر آورندگان از بادیه نشینان نزد تو آمدند تا به آنان اجازه [ترک جنگ] داده شود، و کسانی که به خدا و رسولش دروغ گفتند [بدون آمدن نزد تو و بی هیچ عذری در خانه] نشستند، به زودی به کسانی از آنان که کفر ورزیدند، عذابی دردناک خواهد رسید.
و عذرخواهان باديه‌نشين [نزد تو] آمدند تا به آنان اجازه [ترك جهاد] داده شود. و كسانى كه به خدا و فرستاده او دروغ گفتند نيز در خانه نشستند. به زودى كسانى از آنان را كه كفر ورزيدند عذابى دردناك خواهد رسيد.
گروهى از عربهاى باديه‌نشين آمدند و عذر آوردند تا آنها را رخصت دهند كه به جنگ نروند و آنهايى كه به خدا و پيامبرش دروغ گفته بودند، در خانه نشستند. زودا كه به كافرانشان عذابى دردآور خواهد رسيد.
و عذرآورندگان از اعراب، (نزد تو) آمدند که به آنها اجازه (عدم شرکت در جهاد) داده شود؛ و آنها که به خدا و پیامبرش دروغ گفتند، (بدون هیچ عذری در خانه خود) نشستند؛ بزودی به کسانی از آنها که مخالفت کردند (و معذور نبودند)، عذاب دردناکی خواهد رسید!
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
«الْمُعَذِّرُونَ»: عذرخواهان. عذرتراشان. «جَآءَ الْمُعَذِّرُونَ مِنَ الْأَعْرَابِ ...»: برخی چنین عربهای بادیه‌نشینی را صادق و برخی کاذب می‌دانند. اگر صادق به حساب آیند، «قَعَدَ الَّذِینَ کَذَبُوا ...»: غیر از ایشانند، و معنی آن در بالا گذشت. اگر کاذب به حساب آیند، گروه دومی در میان نیست و معنی چنین می‌شود: عذرتراشان منافق بادیه‌نشین به پیش تو آمده‌اند تا بدیشان اجازه شرکت نکردن در جهاد داده شود. بدین‌وسیله می‌بینی کسانی خانه‌نشینی گزیده‌اند که در اظهار ایمان به خدا و پیغمبرش دروغ گفته‌اند. به چنین افراد بادیه‌نشینی عذاب بسیار دردناکی خواهد رسید.
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ جاءَ الْمُعَذِّرُونَ مِنَ الْأَعْرابِ لِيُؤْذَنَ لَهُمْ وَ قَعَدَ الَّذِينَ كَذَبُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ سَيُصِيبُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ «90»
باديه‌نشينانى كه (از شركت در جنگ) معذور بودند، (نزد تو) آمدند تا به آنان اذن داده شود (كه در جنگ شركت نكنند)، ولى كسانى‌كه به خدا و پيامبرش دروغ گفتند (و عذرى نداشتند)، از جنگ باز نشستند. بزودى به كسانى از آنان كه كفر ورزيدند، عذابى دردناك خواهد رسيد.
جلد 3 - صفحه 482
نکته ها
كلمه‌ى «معذرون» هم مى‌تواند به معناى «معتَذرون» و عذرخواهان واقعى باشد كه عذر موجّه دارند و هم به معناى كسانى‌كه عذرتراشى مى‌كنند. «1»
برخى عذر واقعى داشتند و براى آن جهت مرخّصى مى‌گرفتند، ولى برخى بدون عذر، در جهاد شركت نكردند كه عذاب براى اين گروه است.
«اعراب»، باديه‌نشينان را مى‌گويند كه در بيابان‌ها زندگى مى‌كنند و از تمدّن شهرى دور مانده‌اند.
پیام ها
1- در جنگ تبوك فرمان بسيج عمومى بود كه هر كس شركت نمى‌كرد بايد عذرش را خدمت پيامبر بيان مى‌كرد و رسماً اجازه مى‌گرفت. «جاءَ الْمُعَذِّرُونَ»
2- جهاد، امرى حكومتى است نه فردى، لذا هم حضور در جبهه و هم تركِ آن بايد با اجازه‌ى رهبر مسلمانان باشد. «2» جاءَ الْمُعَذِّرُونَ ... لِيُؤْذَنَ لَهُمْ
3- آنان كه به فريضه‌ى جهاد، بى‌اعتنايى كرده و در پى فرارند، در ايمانشان دروغ مى‌گويند. «كَذَبُوا»
4- دروغ، تنها با زبان نيست، عمل انسان نيز گاهى نشانِ دروغ بودن ادّعاست.
«قَعَدَ الَّذِينَ كَذَبُوا»
5- بهانه‌جويانِ براى گريز از تكليف، بزودى تنبيه مى‌شوند. الْمُعَذِّرُونَ ... سَيُصِيبُ ... عَذابٌ أَلِيمٌ
«1». به اصطلاح ادبيات عرب، يا از باب تفعيل است كه عذر دروغ آوردن است و يا از باب افتعال و عذر واقعى داشتن است. تفسير راهنما.
«2». در مورد حضور در جبهه در آيات قبل خوانديم: فاستأذنوك للخروج فقل لن‌تخرجوا معى ابدا
تفسير نور(10جلدى)، ج3، ص: 483
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ جاءَ الْمُعَذِّرُونَ مِنَ الْأَعْرابِ لِيُؤْذَنَ لَهُمْ وَ قَعَدَ الَّذِينَ كَذَبُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ سَيُصِيبُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ (90)
پس از تقدم ذكر متخلفين، حق تعالى آنها را منقسم به دو قسم فرمايد:
وَ جاءَ الْمُعَذِّرُونَ مِنَ الْأَعْرابِ: و آمدند در وقت به غزوه تبوك عذر گويندگان از باديه نشينان به قلت مال و كثرت عيال، يعنى دو طايفه بنى اسد و غطفان. يا قوم عامل بن طفيل كه متعذر شدند به اينكه اگر ما به جهاد آئيم، بنى طى، اهالى و مواشى ما را غارت مى‌كنند. لِيُؤْذَنَ لَهُمْ: تا دستورى داده شوند در تخلف. نزد اكثر مفسرين عذر بى‌وجه بوده، لكن ابن عباس گويد:
اينها چند نفرى بودند از بنى غفار كه عذر صحيح داشتند و دال بر اين است فرمايش.
وَ قَعَدَ الَّذِينَ كَذَبُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ: و نشستند آنانكه دروغ مى‌گفتند به خداى تعالى و پيغمبر او در ادعاى ايمان. مراد منافقان اعرابند كه بيامدند و عذر نخواستند و بنابر اول آنانند كه عذر بى‌وجه و بى‌ربط آوردند در تقاعد، و بعضى ديگر بدون اعتذار متقاعد شدند. رازى- لذا حضرت امير المؤمنين عليه السّلام فرمايد: المعاذير اكثرها اكاذيب و حضرت رسالت صلّى اللّه عليه و آله فرمود: ايّاك و ما يعتذر منه. سَيُصِيبُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ: زود باشد كه برسد آنانكه كافر شدند از اعراب. عَذابٌ أَلِيمٌ: عذابى دردناك در دنيا به قتل، يا در آخرت سوختن در جهنم.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ جاءَ الْمُعَذِّرُونَ مِنَ الْأَعْرابِ لِيُؤْذَنَ لَهُمْ وَ قَعَدَ الَّذِينَ كَذَبُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ سَيُصِيبُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ (90)
ترجمه
و آمدند عذر آورندگان از باديه‌نشينان براى آنكه اذن داده شود بآنها و نشستند كسانيكه دروغ گفتند با خدا و پيغمبرش زود باشد كه برسد آنانرا كه كافر شدند
جلد 2 صفحه 610
از آنها عذابى دردناك.
تفسير
معذّر يا اسم فاعل از تعذير بمعنى تقصير است يا از اعتذار بمعنى عذر آوردن و بنابر اين احتمال تاء باب افتعال پس از نقل حركت آن بما قبل قلب بذال و ادغام در آن شده است و محتمل است واقعا هم معذور باشند و بنابر احتمال اول واقعا معذور نبودند چون مقصّر بودن آنها بملاحظه عذر آوردن آنها است با آنكه واقعا معذور نبودند و اعراب ظاهرا اسم جمع است بمعنى باديه نشينان و خلاصه مستفاد از آيه شريفه آنستكه يك فرقه براى جهاد عذر آوردند و فرقه ديگر بدون اظهار عذر تخلّف از جهاد كردند و آنها دروغ گفتند با خدا و رسول در ادعاء ايمان و محبّت بآندو و كفار از اين دو فرقه كه واقعا معذور نبودند و بعنوان استخفاف تمرّد نمودند بزودى در دنيا و آخرت معذب بقتل و آتش خواهند شد.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ جاءَ المُعَذِّرُون‌َ مِنَ الأَعراب‌ِ لِيُؤذَن‌َ لَهُم وَ قَعَدَ الَّذِينَ كَذَبُوا اللّه‌َ وَ رَسُولَهُ سَيُصِيبُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنهُم عَذابٌ أَلِيمٌ (90)
و آمدند عذرخواهان از اعراب باديه‌نشينان به اينكه بآنها اذن و اجازه دهي در قعود و ترك جهاد و قعود كردند كساني که دروغ گفتند خدا و رسول او را زود باشد اصابه كند كساني را که كافر شدند از آنها عذاب دردناك.
اينکه آيه شريفه را مفسرين مختلف معني كردند و لكن آنچه بنظر ميرسد و ميتوان از ظاهر آيه استفاده نمود آنكه اعراب بدوي آمدند خدمت حضرت و عذرخواهي كردند که ما معذور هستيم از خروج و جهاد که مفاد جمله وَ جاءَ المُعَذِّرُون‌َ مِنَ الأَعراب‌ِ است و معذّر در اصل معتذر بوده از باب افتعال که طلب عذر باشد تا در ذال ادغام شد بواسطه قرب مخرج و چون التقاء ساكنين محال است عين را فتحه دادند معذر شد، و اينکه اعراب دو دسته بودند يك دسته واقعا معذور بودند چنانچه در آيه بعد بيان ميفرمايد و يك دسته تقلب كردند و خود را بصورت معذور درآوردند که باين جهت كافر شدند و هر دو دسته خدمت حضرت اجازه خواستند لِيُؤذَن‌َ لَهُم حضرت آنهايي که حقيقة معذور بودند اجازه داد و اما غير معذورين بدون اجازه توقف كردند وَ قَعَدَ الَّذِينَ كَذَبُوا اللّه‌َ وَ رَسُولَهُ يعني دروغ بخدا
جلد 8 - صفحه 290
و رسول گفتند که ما معذور هستيم و اينها كافر شدند و سَيُصِيبُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنهُم يعني من الاعراب عذاب اليم چه در دنيا و چه در آخرت.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 90)- در این آیه به تناسب بحثهای گذشته، پیرامون منافقان بهانه‌جو و عذر تراش اشاره به وضع دو گروه از تخلف کنندگان از جهاد شده است.
نخست می‌گوید: «گروهی از اعراب بادیه نشین که از شرکت در میدان جهاد واقعا معذور بودند نزد تو آمده‌اند تا به آنها اجازه داده شود و معاف گردند» (وَ جاءَ الْمُعَذِّرُونَ مِنَ الْأَعْرابِ لِیُؤْذَنَ لَهُمْ).
و در مقابل «کسانی که به خدا و پیامبر دروغ گفتند، بدون هیچ عذری در خانه خود نشستند» و به میدان نرفتند (وَ قَعَدَ الَّذِینَ کَذَبُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ).
ج2، ص240
در پایان آیه، گروه دوم را شدیدا تهدید کرده، می‌گوید: «به زودی به آن دسته از ایشان که کافر شدند عذاب دردناکی خواهد رسید» (سَیُصِیبُ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
