متذکر باشید و فراموش نکنید که خدا شما را پس از (هلاک) قوم عاد جانشین اقوام سلف نمود و در زمین منزل داد که از اراضی سهله (خاک نرم) قصرهای عالی و از کوه سخت به تراشیدن سنگ، منزلهای محکم بنا می‌کنید، پس نعمتهای خدا را یاد کنید و در زمین به فساد و تبهکاری برنخیزید.
و به یاد آورید که خدا شما را جانشینانی پس از قوم عاد قرار داد، و در زمین، جای [مناسبی] به شما بخشید که از مکان های هموارش برای خود قصرها بنا می کنید، و از کوه ها خانه هایی می تراشید، پس نعمت های خدا را یاد کنید و در زمین تبهکارانه فتنه و آشوب برپا نکنید.
و به ياد آوريد هنگامى را كه شما را پس از [قوم] عاد جانشينان [آنان] گردانيد، و در زمين به شما جاىِ [مناسب] داد. در دشتهاى آن [براى خود] كاخهايى اختيار مى كرديد، و از كوهها خانه‌هايى [زمستانى ]مى‌تراشيديد. پس نعمتهاى خدا را به ياد آوريد و در زمين سر به فساد برمداريد.
به ياد آريد آن زمان را كه شما را جانشينان قوم عاد كرد و در اين زمين جاى داد تا بر روى خاكش قصرها برافرازيد و در كوهستانهايش خانه‌هايى بكنيد. نعمتهاى خدا را ياد كنيد و در زمين تبهكارى و فساد مكنيد.
و به خاطر بیاورید که شما را جانشینان قوم «عاد» قرار داد، و در زمین مستقر ساخت، که در دشتهایش، قصرها برای خود بنا می‌کنید؛ و در کوهها، برای خود خانه‌ها می تراشید! بنابر این، نعمتهای خدا را متذکر شوید! و در زمین، به فساد نکوشید!»
Remember when He made you successors after [the people of] ‘Ad, and settled you in the land: you build palaces in its plains, and hew houses out of the mountains. So remember Allah’s bounties, and do not act wickedly on the earth, causing corruption.’
And remember when He made you successors after Ad and settled you in the land-- you make mansions on its plains and hew out houses in the mountains-- remember therefore Allah's benefits and do not act corruptly in the land, making mischief.
And remember how He made you viceroys after A'ad and gave you station in the earth. Ye choose castles in the plains and hew the mountains into dwellings. So remember (all) the bounties of Allah and do not evil, making mischief in the earth.
"And remember how He made you inheritors after the 'Ad people and gave you habitations in the land: ye build for yourselves palaces and castles in (open) plains, and carve out homes in the mountains; so bring to remembrance the benefits (ye have received) from Allah, and refrain from evil and mischief on the earth."
معانی کلمات آیه
«بَوَّأَ»: استقرار بخشید. منزل و مأوی داد. «تَنْحِتُونَ»: می‌تراشید. «سُهُول»: جمع سَهْل، دشتها. «الْجِبَالَ بُیُوتاً»: واژه (الْجِبالَ) می‌تواند مفعول باشد و (بُیُوتاً) حال بوده و تأویل به مشتقّ شود؛ یعنی انگار به معنی (مَسْکُونَةً) باشد. یا این که (الْجِبَالَ) منصوب به نزع خافض بوده و (بُیُوتاً) مفعول بشمار آید. «لا تَعْثَوْا»: فساد و تباهی مکنید. «مُفْسِدِینَ»: حال است و برای تأکید معنی (لا تَعْثَوْا) به کار رفته است.
و به ياد آوريد هنگامى كه خداوند شما را پس از (هلاكت) قوم عاد، جانشينان (آنان) ساخت و در زمين شما را جايگاه (مناسب) داد. از قسمت‌هاى هموار زمين قصرها مى‌سازيد و كوهها را براى ساختن خانه‌ها مى‌تراشيديد. پس الطاف و نعمتهاى خداوند را ياد كنيد و در زمين فساد نكنيد.
نکته ها
«عَثو»، يعنى خروج از حدّ اعتدال و «لا تَعْثَوْا»، به معناى «لاتفسدوا» است، و كلمه‌ى «مُفْسِدِينَ»، يا براى تأكيد است، يا به اين معنا كه فساد، شيوه‌ى شما نشود و مراد از «فِي الْأَرْضِ»، سرزمين بين حجاز و شام است.
منطقه‌ى جغرافيايى قوم ثمود، داراى دو بخش دشت و كوهستان بود، سُهُولِها ... الْجِبالَ و آنان مردمى متموّل و متمدّن بودند و به فنون خانه‌سازى و قصرسازى آگاه بودند.
قُصُوراً ... بُيُوتاً
پیام ها
1- تحوّلات تاريخى واجتماعى، بر اساس قوانين و سنّت‌هاى الهى است. «إِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفاءَ»
2- همه‌ى امكانات زندگى ما از خداوند است. «بَوَّأَكُمْ فِي الْأَرْضِ»
3- از تاريخ گذشتگان عبرت بگيريم. وَ اذْكُرُوا ... بَعْدِ عادٍ
وَ اذْكُرُوا إِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفاءَ مِنْ بَعْدِ عادٍ: صالح عليه السّلام در مقام نصيحت فرمود: ياد بياوريد اى قوم انعام الهى را وقتى كه قرار داد شما را جانشين قوم عاد، بعد از اهلاك ايشان املاك و اموال آنها را به شما و متنعم به انواع نعم مى‌شود. وَ بَوَّأَكُمْ فِي الْأَرْضِ: و ساكن گردانيد و تمكن داد شما را
جلد 4 صفحه 120
در زمين. تَتَّخِذُونَ مِنْ سُهُولِها قُصُوراً: در حالى كه بنا مى‌كرديد و مى‌سازيد در زمين مستوى و نرم، قصرهائى را از گل و خشت و گچ و آجر براى زندگانى خود در بيابان به ايام تابستان. اكثر مفسرين نقل نموده كه قوم ثمود هم، جسيم قوى و اطول العمر و كثير الاولاد بودند. ايام تابستان در باغستانها در ارض مستوى قصور ذات المنازل و المدارج ساخته و زندگانى مى‌كردند.
وَ تَنْحِتُونَ الْجِبالَ بُيُوتاً: و مى‌تراشيدند از كوهها خانه‌ها را مخروطى و منحوتى موافق گذارش خود. در منهج فرمايد: قوم ثمود براى تابستان در خلاف جبل در ارض سهله خانه‌ها را از گل و آجر و گچ مى‌ساختند. و براى زمستان در كوهها خراطى نجارى كرده، غارها ساخته، خوابگاه و آرام گاه خوب بنا مى‌كردند. اين اشاره است كه ايشان قوى الجسد و طويل العمر بودند و به كمال راحتى و آرامى مى‌گذرانيدند. در موسم هواى خوش قصور در بيابانها و باغها اتخاذ، و در زمستان خانه‌هاى مخروطى در كوهها تراشيده بسر مى‌بردند.
فَاذْكُرُوا آلاءَ اللَّهِ: پس متذكر شويد و ياد كنيد نعماء وافره الهى را از طول اعمار و وفور نعماء و قوت اجساد و عيش و راحت خود را كه به شما عطا فرموده، وَ لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ: و رفتار مكنيد در زمين به حالت فساد كنندگان. يا به حالى كه قاصد فساد و بانى نفاق و نزاع باشيد و به قولى جميع اقسام فساد داخل است.
و ياد كنيد هنگاميرا كه گردانيد شما را جانشينان از بعد عاد و جاى داد شما را در زمين ميگيريد از جايهاى نرمش قصرها و ميتراشيد كوهها را خانه‌ها پس ياد كنيد نعمتهاى خدا را و فساد بر پا مكنيد در زمين كه از فساد كنندگان باشيد.
تفسير
خداوند بعد از قوم عاد قوم ثمود را وارث زمين و مال و مكنت فرمود بطورى كه در زمينهاى هموار قصور و ابنيه تابستانى از خشت و آجر بنا مينمودند و در كوهستان بيوت زمستانى از سنگ ميتراشيدند و در مجمع روايت نموده كه براى طول عمرشان محتاج بخانه‌هاى سنگى بودند چون سقف و بنا دوام عمر آنها را نداشت لذا خداوند در صدر و ذيل اين آيه آنها را متذكر نعم خود فرموده تا شكرگزارى كنند و پيرامون فساد و كفر و عناد نكردند با اينحال در جمله اخيره مبالغه فرموده در نهى از فساد چون عثى بمعنى فساد است و مؤكد بمفسدين شده است كه حال از فاعل است يعنى فساد نكنيد در زمين
و ياد كنيد زماني که خداوند بعد از هلاكت عاد که ايمان بحضرت هود (ع) نياوردند و دست از شرك برنداشتند خدا شما را جانشين آنها قرار داد و زمين را جايگاه شما مقرر فرمود که در سطح زمين قصرهاي عاليه و عمارات مرتفعه ساختمان كرديد و در كوهها خانه‌ها بناء كرديد که از گرمي و سردي هوا مصون باشيد باصطلاح ييلاق و قشلاق بهار و زمستان زندگي كنيد و نعم فراواني بشما عطاء كرده متذكر و شكرگزار باشيد و شتاب نكنيد در هلاكت خود بسبب فساد در زمين
جلد 7 - صفحه 367
شرح حال ثمود و ناقه اينكه حضرت صالح مقرر فرمود که يك روز آب نهر مخصوص ناقه باشد و يك روز مخصوص قوم قال‌َ هذِه‌ِ ناقَةٌ لَها شِرب‌ٌ وَ لَكُم شِرب‌ُ يَوم‌ٍ مَعلُوم‌ٍ شعراء آيه 155، روزي که روز ناقه بود تمام آب نهر را ميآشاميد و بازاء آن شير ميداد بنحوي که تمام ظرفهاي قوم مملوّ از شير ميشد و چون اينکه ناقه بسيار عظيم بود مواشي و حيوانات قوم از او فرار ميكردند و اينکه باعث شد که كفار در مقام قتل حضرت صالح و پي كردن ناقه برآمدند چنانچه ميفرمايد در قرآن قالُوا تَقاسَمُوا بِاللّه‌ِ لَنُبَيِّتَنَّه‌ُ وَ أَهلَه‌ُ ثُم‌َّ لَنَقُولَن‌َّ لِوَلِيِّه‌ِ ما شَهِدنا مَهلِك‌َ أَهلِه‌ِ وَ إِنّا لَصادِقُون‌َ نمل آيه 50، که در خفاء شبانه او را با اهلش ميكشيم سپس مي‌گوييم باولياء او که ما اطلاعي نداريم و نميدانيم كي آنها را كشته و ما راستگويانيم خداوند او را و اهلش را حفظ فرمود لذا ميفرمايد وَ اذكُرُوا إِذ جَعَلَكُم خُلَفاءَ مِن بَعدِ عادٍ زمان ثمود با زمان عاد چندان فاصله نداشت و از هلاكت عاد كاملا مطلع بودند که بكلي نابود شدند و مساكن و مزارع آنها در تصرف ثمود آمد.
وَ بَوَّأَكُم فِي الأَرض‌ِ نازل فرمود شما را و جايگير نمود در كليه اراضي و صحاري و عمارات و باغستانها تَتَّخِذُونَ مِن سُهُولِها قُصُوراً سهول جمع سهل بمعني نرمي و صافي و زلال است يعني زمينهاي سهله را براي عمارت و قصر اتخاذ نموديد وَ تَنحِتُون‌َ الجِبال‌َ بُيُوتاً که كوه را ميتراشيديد و در دل كوه خانه اتخاذ ميكرديد مثل تنل‌هايي که امروز معمول است که در زير كوه را ميتراشند و راه باز ميكنند فَاذكُرُوا آلاءَ اللّه‌ِ که خداوند چه اندازه بشما نعمت داده و تفضل فرموده از طول عمر و قوّه بدن و سعه رزق و تمكن در زمين وَ لا تَعثَوا شتاب نكنيد و جديت ننمائيد فِي الأَرض‌ِ مُفسِدِين‌َ در فساد و طغيان و معاصي يعني افساد در زمين نكنيد و اذيت بغير ننمائيد.
368
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 74)- در این آیه می‌گوید: «به خاطر داشته باشید که خداوند شما را جانشینان در روی زمین بعد از قوم عاد قرار داد، و در آن مستقر ساخت» (وَ اذْکُرُوا إِذْ جَعَلَکُمْ خُلَفاءَ مِنْ بَعْدِ عادٍ وَ بَوَّأَکُمْ فِی الْأَرْضِ).
یعنی از یک سو نعمتهای فراوان الهی را فراموش نکنید و از سوی دیگر توجه داشته باشید که پیش از شما اقوام طغیانگری مانند قوم عاد بودند که بر اثر مخالفتهایشان به عذاب الهی گرفتار شدند و نابود گردیدند.
سپس روی بعضی از نعمتها و امکانات خداداد قوم ثمود تکیه کرده، می‌گوید: شما در سرزمینی زندگی دارید که هم دشتهای مسطح با خاکهای مساعد و آماده که «در دشتهایش قصرها برای خود بنا می‌کنید و در کوهها برای خود خانه‌ها می‌تراشید» (تَتَّخِذُونَ مِنْ سُهُولِها قُصُوراً وَ تَنْحِتُونَ الْجِبالَ بُیُوتاً).
و در پایان آیه می‌گوید: «این همه نعمتهای فراوان خدا را یادآور شوید و در زمین فساد نکنید و کفران نعمت ننمایید» (فَاذْکُرُوا آلاءَ اللَّهِ وَ لا تَعْثَوْا فِی الْأَرْضِ مُفْسِدِینَ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
