محاسن الأزهار فی مناقب امام الابرار (کتاب)

مقاله‌ی مربوط به این عنوان از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

محتوای فعلی "مقاله‌ یک نشریه" متناسب با این عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

مولف

حمید بن احمد محلی زیدی

محاسن الازهار مشتمل بر مطالبی است که در مناقب، کرامات و فضایل حضرت امام علی علیه السلام نگارش یافته است. این کتاب حاوی آیات و احادیث مختلفی است که "ابی عبدالله حمید بن احمد المحلی" (از علمای قرن هفتم) در خصوص زندگی، سیره عملی و فضایل علی علیه السلام از منابع مختلف شیعه و اهل سنت ـ به زبان عربی ـ گردآوری کرده است. حسان بن ثابت، منصور بالله، ابوطالب، ابومحمد، صاحب بن عباد، ابوفراس، فرزدق، حسن بن زید و دیگران در کتاب جمع آمده است.

اهميت خاص كتاب محاسن الازهار در نقل قولهاى فراوان آن از متون كهنتری است. محلى در اغلب موارد سلسله سند خود به اين آثار را نيز ذكر كرده است و اين نشان دهنده انتقال ميراث زيديه ايران به يمن در قرن هاى پنجم و ششم است. به واقع دو عامل مهم در مهاجرت عالمان زيدى از ايران به يمن وجود دارد.

نخست فشارهاى موجود بر زيديه به واسطه مخالفت با معتزله كه زيديه از حيث كلامى، ميراث دار آنها بودند و عامل مهمتر شكل گيرى حركت مطرفيه در يمن بود. عالمان زيدى ايران از حيث فقهى ياپيرو آراى ناصراطروش (متوفى 304) يا برادران هارونى بودند و از نظر كلامى متأثر از مكتب كلامى بصره و آراى قاضى عبدالجبار معتزلى (متوفى 415 ق)؛ در حالى كه عالمان زيدى يمن در فقه از آراى امام قاسم بن ابراهيم ارسى (متوفى 245) و آراى كلامى معتزله بغداد پيروى مى كردند. وجود اختلاف ميان معتزله بصره و بغداد در جامعه زيديه يمن به شكلگيرى دو جريان مخترعه يا پيروان مكتب بصره و مطرفيه، پيروان مكتب بغداد منتهى شد.

عالمان مخترعه كه قدرت سياسى را نيز در اختيار داشتند، از عالمان زيدى ايران دعوت كردند تا به يمن رفته و آراى كلامى مكتب بصره را با انتقال ميراث موجود در نزد خود و تأليف آثارى جديد اشاعه دهند. همچنين برخى از عالمان يمنى چون قاضى جعفر بن عبدالسلام مورى (متوفى 573) نيز در سفرى به مناطق عراق و نواحى جبل به گردآورى آثار زيديه ايران پرداخت. حاصل سفر اين فرد اخير آن بود كه اينك بخش اعظم تراث زيديه ايران به لطف اين فرد باقى و در كتابخانه هاى يمن موجود است. تأملى در كتاب محلى نيز مؤيد تحليل فوق است.

منابع

• علی یزدی، کتابی ارزشمند در فضایل امیرالمؤمنین علیه السلام، کتاب ماه دین، شماره 72، مهر 1382، صص 34-37.