غنچۀ باز در شرح گلشن راز (کتاب)

نویسنده	جلال الدین علی میر ابوالفضل عنقا
موضوع	نقد شعر عرفانی
زبان	فارسی
تعداد جلد	۱

کتاب «غنچۀ باز در شرح گلشن راز» تألیف جلال‌الدین علی میر ابوالفضل عنقا (م، ۱۳۳۳ ق)، عارف سلسله اویسی در قرن چهاردهم هجری است. این کتاب، شرحی منظوم بر مثنوی «گلشن راز» اثر شیخ محمود شبستری با موضوعیت عشق و عرفان اسلامی و در قالب شعری مستزاد است.

مؤلف

جلال‌الدین علی میر ابوالفضل عنقا (۱۲۶۶-۱۳۳۳ ق)، ادیب، عارف، شاعر متخلص به «عنقاء» و مؤسس سلسله عرفانی اویسیه و بزرگ خاندان «عنقا» در قرن ۱۴ قمری است.

عنقای طالقانی از فضایل علمى و ادبى و حسن خط بهره‌مند بود. از وی آثار منظوم و منثوری به یادگار مانده است از جمله: حقایق المناقب، مجموعه شعر در مدح اهل بیت، انوار قلوب السالکین، اشارت حسینیه، در رثای امام حسین علیه السلام، غنچۀ باز در شرح گلشن راز، عقاید حقه، در اثبات اصول دین و مذهب.

جلال الدین ابوالفضل عنقا در ۶۷ سالگی (۱۳۳۳ ق) در تهران به دیار باقی شتافت و در شهر ری در قبرستان ابن بابویه در جوار آرامگاه شیخ صدوق به خاک سپرده شد.

معرفی کتاب

کتاب «غنچه باز در شرح گلشن راز»، شرحی منظوم بر کتاب «گلشن راز» است. این کتاب با استفاده از قالب مثنوی مستزاد، به شرح ابیات گلشن راز می‌پردازد و مفاهیم عرفانی و فلسفی آن را بسط و تفسیر می‌کند. «مستزاد» نوعی شعر فارسی است که هر بیت آن از دو یا چند مصراع تشکیل شده و مصرع‌های آن هم‌قافیه و هم‌وزن هستند.

کتاب «غنچه باز در شرح گلشن راز»، به دلیل شرح و تفسیر دقیق و عالمانه مثنوی «گلشن راز»، اثری ارزشمند در حوزه عرفان نظری و عملی و ادبیات فارسی محسوب می‌شود و مورد توجه بسیاری از عرفا و اندیشمندان مسلمان قرار گرفته است.

محتوای کتاب

کتاب «غنچه باز»، در برگیرنده شرح و تفسیر ابیات «گلشن راز» در موضوعات مختلفی از جمله: عشق و معرفت، توحید و خدا شناسی، نفس و خودشناسی، سلوک و عرفان، شریعت و طریقت و حقیقت است.

این مستزاد عرفانی، با اضافه کردن واژگان بر پایان هر مصراع مثنوی «گلشن راز» نگارش شده و در واقع، قالب مثنوی «گلشن راز» را به قالب مستزاد تغییر داده است.

این مستزاد بلند، با ابیات زیر آغاز گشته است:

بنام آنکه جان را فکرت آموخت * قبای عاشقی دوخت

چراغ دل بنور جان بر افروخت * سراپا جان و دل سوخت

ز فضلش هر دو عالم گشت روشن * یکی جان و یکی تن

ز فیضش خاک آدم گشت گلشن * زهی مأوی و مسکن

منابع

• کتاب غنچه باز در شرح گلشن راز، جلال‌الدین میر ابوالفضل عنقا، انتشارات مکتب طریقت اویسی شاه‌مقصودی، ۱۳۶۳.
• معرفی "کتاب غنچه باز در شرح گلشن راز"، سایت بوکانو.
• "عنقا، جلال الدین علی میرزا ابوالفضل"، دایرةالمعارف تشیع، ج۱۱، ص۵۰۵.