ضرورت وجود امام

بر این که زمین در هر زمان به وجود امام و حجت نیازمند است، براهین بسیاری اقامه شده. اما در اینجا جهت اختصار صرفا برخی از دلایلی که خود ائمه علیهم السلام آن را بیان نموده اند، گزینش شده است.

براهین کلامی

برهان بر ضرورت وجود امام بر اساس قاعدهٔ لطف

«لطف» یعنی هر کاری که مردم را به خوبی‌ها نزدیک و از بدی‌ها دور کند، بدون اینکه اختیارشان را بگیرد. متکلمان می گویند از انجا که خداوندِ حکیم است پس از جعلِ تکلیف، تحققِ لطف بر خداوند لازم دانسته می‌شود.

بر پایهٔ همین قاعده، متکلمان امامی می‌گویند: امام، لطفِ الهی است و لطف بر خدای حکیم لازم است؛ پس وجود امام در هر زمان ضروری است.

نیاز به وجود امام برای نظم اجتماعی

عقلای عالم برای جلوگیری از هرج‌ومرج و نزاع، یک رئیسِ واحد می‌گذارند؛ در دین هم برای حفظ نظم و جلوگیری از فساد، وجود امام لازم است.

نیاز به وجود امام برای حفظ و پاسداری از شریعت

برای نگه‌داشتنِ دین از کم‌وزیاد شدن و خطا چاره‌ای جز وجود امام نداریم. امام، معیارِ ثابتی برای تفسیر و تطبیقِ شریعت می‌دهد و جلوی تحریف‌ها و اختلاف‌های زیان‌بار را می‌گیرد؛ بنابراین اگر شریعت برای هدایت پایدار نازل شده، به‌طور عقلانی نیازمند پاسداری امام معصوم است تا این پایداری واقعاً تضمین شود.

لزومِ عصمت و علمِ جامعِ در مرجع نهایی دین

اگر قرار است یک مرجع، فصلِ الخطابِ مسائل دینی و حل کننده اختلاف‌ها باشد، خطاپذیری با این نقش سازگار نیست. عقل می‌گوید مرجع نهایی باید هم معصوم باشد و هم آگاهِ جامع به معارف و احکام، تا بتواند داوری کند و راه درست را نشان دهد؛ از این‌رو وجود چنین امامی برای تداومِ هدایت لازم است.

علل ضرورت وجود امام در روایات

الف. ضرورت واسطه میان خدا و خلق:

چون خدا بی واسطه با خلقش ارتباط ندارد، براى او سفیرانى در میان خلقش باشند که خواست او را براى مخلوق و بندگانش بیان کنند و ایشان را به مصالح و منافعشان و موجبات تباه و فنایشان رهبرى نمایند. ایشان همان پیغمبران و برگزیده‌هاى خلق او هستند که از جانب خداى حکیم دانا به حکمت تایید گشته اند. چنین افرادی که حجت خدا بر خلقند همواره باید در زمین حضور داشته باشند.

ب. نیاز مردم به منبع رفع شک و تردید:

برای رفع تردید و شک لازم است همواره فردی قابل رجوع و مورد اعتماد در میان خلق باشد که از مردم رفع شک و تردید نماید.

ج. شناخته شدن حق از باطل:

خدا زمین را بدون امام عادل رها نمی کند، چرا که اگر این گونه نباشد حق از باطل شناخته نمی شود.

د. بستن راه احتجاج بر مردم:

از مسائلی که وجود امام را ضروری می نماید، بستن راه احتجاج بر مردم است، چنانچه در روایت آمده است: اگر دو نفر در زمین باشند یکی از آنها امام است تا احدی نتواند به خدا احتجاج کند که او را بدون حجت رها نموده.

ه. باقی بودن شب قدر و نزول ملائکه:

مطابق با سوره قدر، در هر سال شبی است به نام شب قدر که در آن ملائکه و روح برای هر امری نازل می شوند (مطابق روایات شیعه تفسیر و بیان همه امور تا سال آینده در چنان شبى فرود می آید). نزول دائم ملائکه در شب قدر هر سال، فردی را می طلبد که جایگاه چنین نزولی باشد.