موسوعة الإمام الهادی علیهالسلام (کتاب)
کتاب «موسوعة الإمام الهادی علیهالسلام» توسط گروه علمى مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولى عصر تألیف شده است. این مجموعه مشتمل بر زندگى و سیره و فضایل امام هادی(علیهالسلام) و نیز راویان و روایات ایشان است. از جمله اهداف نگارندگان در این دایرةالمعارف، بررسى موضوعات کلامى، فقهى، تاریخى و... بر حسب کلام امام هادی(علیهالسلام) بوده است.
 | |
| نویسنده | مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر |
| موضوع | زندگی و احادیث امام هادی علیهالسلام |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۴ |
| تحت اشراف | سید محمد حسینى قزوینى |
|
| |
معرفی کتاب
مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولى عصر، مجموعهاى مفصل درباره زندگانى ائمه معصومین علیهمالسلام را آغاز کرده که تاکنون زندگى سه امام تدوین و منتشر شده است: «موسوعة الامام الجواد علیهالسلام» در ۲ جلد، «موسوعة الإمام الهادی علیهالسلام» در ۴ جلد و «موسوعة الإمام العسکری علیهالسلام» در ۶ جلد.
این مجموعهها مشتمل بر اخبار تاریخى و زندگى هر امام از آغاز تا وفات و سپس نقل روایات و همچنین ذکر همه راویان و اصحاب آن بزرگوار است. مؤلفان این مجموعهها تمامى روایات مربوط به زندگى و آثار هر امام را به طور کامل جمع آورى و ارائه کردهاند. در این مجموعه آثار، عناوین بسیار جزئى شده و گاه ذیل یک عنوان تنها یکى دو خبر نقل شده است. البته روایات و اخبار، تجزیه شده و در قسمت مربوطه، فقط آنچه از روایت که مرتبط با عنوان بوده، آورده شده است.
این موسوعهها مشتمل بر هیچ گونه تحلیل و بررسى نیست و تنها به جمعآورى و نقل اخبار میپردازد. شیوه نقل هر خبر بر اساس نام مؤلف منبعى است که آن را گزارش کرده و پس از نام مؤلف مانند شیخ مفید، ابوعمرو کشی یا علامه مجلسى، سلسله اسناد وى ذکر شده و در پاورقى آدرس کامل آن اثر آمده است. بناى مؤلفان موسوعهها بر آن است که در موارد تکرار و اختلاف روایات، به قدیمى ترین منبع مراجعه و متن خبر آن درج شود و بقیه موارد در پاورقى تذکر داده شود.
کتاب حاضر، «موسوعة الإمام الهادی علیهالسلام» توسط گروه علمى مؤسسه ولى عصر(عج) شامل آقایان سید محمد موسوى، عبدالله صالحى، مهدى اسماعیلى و سید ابوالفضل طباطبایى، تحت اشراف سید محمدحسینى قزوینى، تألیف و در سال ۱۴۲۴ ق. منتشر شده است.
محتوای کتاب
کتاب با دو مقدمه از ابوالقاسم خزعلی و سید محمدحسینى قزوینى آغاز و مطالب در نه باب و یک خاتمه، در چهار جلد تنظیم شده است.
- باب اول کتاب، داراى شش فصل بوده و در آن، احادیث مربوط به نسب و احوال امام هادى(ع)، از جمله تاریخ ولادت، اسامى، شمایل، مادر، همسران، فرزندان، اقوام، سن و مدت امامت و شهادت ایشان ذکر شده است.
- باب دوم، طى شش فصل ذیل، به معرفى فضایل امام هادى(ع) اختصاص یافته است: نصوص بر امامت (از طرف حضرت خضر(ع)، پیامبر(ص) و سایر ائمه(ع))؛ نصوص بر امامت و مناقب ایشان؛ فضایل و نشانههاى امامت؛ کرامات و معجزات و امور خارق العادهاى که از امام هادى(ع) ظاهر شد؛ زیارت و توسل به آن حضرت؛ آنچه از علما و غیرعلما در عظمت آن حضرت گفته شده است.
- باب سوم داراى دو فصل بوده که در فصل اول آن، به سیره فردى و اجتماعى امام هادى(ع) پرداخته شده و در فصل دوم، چگونگى برخورد آن حضرت با خلفاى زمان خویش تشریح شده است.
- باب چهارم درباره عقاید و مشتمل بر چهار فصل است که موضوعات زیر به ترتیب در آن مطرح شده است: توحید، نبوت، امامت و معاد.
- در باب پنجم، در بیست و سه فصل، به احکام فقهى پرداخته شده است: مقدمات فقه، طهارت، نماز، روزه، زکات، خمس، حج و زیارت، جهاد و تقیه، نکاح و احکام اولاد، طلاق، وقفها و صدقهها، دین و قرض و ضمان، وصیت، اجاره، شفعه و لقطه، بیع و تجارت، بندگان، ارث، خوردنى و آشامیدنىها، زینت و تجمل، قسم و نذر، قضاوت و شهادت، حدود و قصاص و دیات.
- باب هفتم داراى سه فصل بوده و مشتمل بر روایات امام هادى(ع) در زمینه مواعظ اخلاقى، پزشکى، اشعار امام و ذکر پارهاى از اشعار درباره امام است.
- در باب هشتم، مناظرات علمى و مکاتبههاى امام هادی(ع) و نامههاى ایشان آمده است.
- در باب نهم، روایات امام هادى(ع) از پدران خود و دیگران جاى گرفته است. بخش پایانى، درباره احادیث مشتبه و کسانى است که امام هادى(ع) به گونهاى آنها را مدح یا مذمت کرده و نیز درباره کذابان و افراد مورد وثوق امام، وکلا، نایبان امام و شعراى مورد توجه ایشان است.
- جلد چهارم کتاب نیز اختصاص به ذکر اصحاب و راویان امام هادى(ع) دارد. در ابتدا اسامى ۵۱۶ نفر از اصحاب بدون ذکر شرح حال آنها و سپس نام ۳۷۹ نفر از راویان با ذکر شرح حال مختصرى از هر یک ارائه شده است. در انتهاى بخش دوم ۱۵ اصطلاح که در طریق برخى از احادیث امام هادى(ع) ذکر شده، آمده که نویسنده نتوانسته معناى روشنى براى آنها بیابد آمده است.
شیوه تحقیقى اثر بدینترتیب است که اگر احادیث به عبارات مختلف و سندهاى متعدد نقل شده، احادیث از قدیمىترین مأخذ و وسیعترین متن انتخاب شده و در پاورقى، به سایر طرق حدیث و مصادر و موارد اختلافش اشاره شده است. همچنین به اغلاط و اشتباهات صورت گرفته در نقل متن یا سند حدیث اشاره و مواردى که ممکن بوده اصلاح شده است.
از جمله ویژگىهاى این اثر، آن است که برخى از عبارتهاى احادیث مبهم و واژههاى مشکل آنها، با استفاده از کتب معتبر لغت، روشن شده است و همچنین با استفاده از قرائن رجالى و غیر آن، معصوم مورد نظر در احادیث مضمر که در آنها نام معصوم مزبور یاد نشده، مشخص شده است.
در برخى از احادیث، نام معصومى که حدیث از او نقل شده، دقیقاً مشخص نیست؛ مثل «ابوالحسن» که مشترک میان امام کاظم(ع)، امام رضا(ع) و امام هادى(ع) است. پدیدآورندگان در این اثر، به رفع این ابهام پرداختهاند. گردآورندگان در این مجموعه، متعرض تصحیح یا تضعیف سند احادیث نشدهاند.
منابع
- "گزارشى از موسوعه امام هادى(ع)"، محمد اصغرىنژاد، نشريه فرهنگ كوثر، تابستان ۱۳۸۶، شماره ۷۰.
- نرم افزار سیره معصومان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
